Ogród skalny (skalniak) – formowanie, budowa i sadzenie roślin w ogrodzie skalnym

Ogród skalny (skalniak) bywa prawdziwym klejnotem pośród przydomowej zieleni – trwały, fantazyjny i kolorowy, cieszy oczy przez większość roku i nie wymaga przesadnie wiele pielęgnacji. Kluczem do sukcesu jest natomiast odpowiednie zaplanowanie i przygotowanie ogrodu skalnego…



Ogród skalny, fot. shutterstockOgród skalny, fot. shutterstock
  1. Ogród skalny - zacznij od planu
  2. Ogród skalny - uformuj teren
  3. Ziemia na ogród skalny
  4. Ogród skalny - budowa z kamieni
  5. Sadzenie roślin w ogrodzie skalnym
  6. Jakie rośliny do ogrody skalnego?
Na niektórych działkach miejsce pod ogród skalny narzuca się samo – mowa zwykle o nieregularnych zboczach, wydzielonych betonem pustych przestrzeniach i miejscach, gdzie generalnie trudno by założyć rabatę bylinową lub trawnik. Naturalne występowanie elementów skalnych na terenie to dodatkowy plus. Ale oczywiście ogród skalny można założyć praktycznie wszędzie, jeśli tylko zaprzęgniemy do pracy nieco wyobraźni. Pozornie, nawet na zupełnie płaskich powierzchniach da się zaaranżować skalniak, który może tworzyć ozdobną wyspę w trawniku lub zagospodarowywać martwy zaułek działki.

Czynnikiem, który bezwzględnie należy wziąć pod uwagę jest ekspozycja na światło – typowe rośliny skalniakowe bardzo lubią słońce i idealnie powodzi im się zwłaszcza na powierzchniach wyeksponowanych w kierunku wschodnim lub południowym, gdzie jest jasno przynajmniej od rana do południa. Nie poleca się natomiast zakładania ogródka skalnego pod drzewem czy w cieniu domu, gdzie zawsze panuje półmrok. Co więcej, bliskość drzew liściastych oznacza dodatkowy problem z regularnym oczyszczaniem skalniaka z liści, co zwłaszcza jesienią może być czasochłonne.

Ogród skalny - zacznij od planu

Określenie rozmiaru skalniaka jest zasadnicze nie tylko dla wytyczenia innych powierzchni w ogrodzie, ale także uprzedniego nagromadzenia kamieni i roślin. Nie warto przy tym popadać w przesadę – nawet bardzo małe ogródki o powierzchni 1-2 m2 prezentują się uroczo, a pracy z zakładaniem dużego skalniaka jest naprawdę dużo. Poza tym jest to powierzchnia, po której ciężko będzie potem chodzić, więc idealnie, jeśli nie jest zbyt rozległa i nie utrudnia poruszania się po ogrodzie i pielenia.

Dalszymi kryteriami planowania powinno być naturalne ukształtowanie powierzchni, warunki nasłonecznienia oraz dostępność surowca – nie warto porywać się na skalniak, którego nie będzie czym zapełnić. Nie bez znaczenia jest także pora roku – profesjonaliści polecają zakładać ogródki skalne na końcu lata lub na początku jesieni, kiedy ziemia jest dość sucha, a kamienie łatwo oczyścić i solidnie umiejscowić.

Skalniak można założyć nawet w dużym korytku czy drewnianym naczyniu typu beczka – liczy się bowiem pieczołowitość nasadzeń i dbałość o detal, a nie rozmiar.

Ogród skalny - uformuj teren

Ogród skalny potrzebuje nachylenia, aby prezentować swoją urodę i dobrze się rozrastać. Jeśli dopiero co skończyłeś budowę domu, możesz śmiało wykorzystać dostępność hałd niewykorzystanej ziemi i ciężką maszynerię, aby z rozmachem wymodelować powierzchnię działki.

Szczególnie atrakcyjnie wyglądają sztuczne fale oraz wzgórki o ciekawym, asymetrycznym kształcie. Jeśli dysponujesz naturalnym zboczem w ogrodzie, to już połowa sukcesu, ale czasem mimo to warto poszukać możliwości urozmaicenia go np. poprzez uformowanie sztucznych schodów czy uczynienie kąta spadku ciekawszym i bardziej zróżnicowanym. 

Przygotowując teren, warto jednocześnie myśleć o drenażu – zdaniem wielu nie jest on potrzebny, ale przy bardziej gliniastym podłożu na pewno nie zaszkodzi. Podsypując fundamenty skalniaka żwirem ułatwiamy wodzie odpływ i zarazem pomagamy utrzymać wilgoć w czasie suszy.

Na etapie przygotowania terenu jest jeszcze jedno kluczowe wyzwanie – pozbycie się absolutnie wszystkich pozostałości chwastów i to z ziemi nawet 20-30 cm pod powierzchnią. Pielenie ogrodu skalnego nie jest bowiem łatwe ani przyjemne, a chwasty mogą ponadto być poważną konkurencją dla młodych sadzonek. Najbardziej newralgicznym miejscem jest przy tym zwykle podnóże ogródka, gdzie ziemia jest najwilgotniejsza, a nieproszeni goście chętnie rozwijają się w zaciszu kamieni.
Sukulenty na skalniaku; źródło: pixabay.com
Na skalniaku dobrze prezentują się również byliny kwitnąca. fot. pixabay.com

Ziemia na ogród skalny

Choć skalny ogród kojarzy się przede wszystkim z twardym tworzywem kamiennym, dla powodzenia roślin nie bez znaczenia jest również jakość samego podłoża, w którym zostaną posadzone. Zbyt ciężka gleba może być problemem dla wielu gatunków i będzie niepotrzebnie zatrzymywać wodę. W takich przypadkach warto ją sumiennie wymieszać z piaskiem. Wielu ogrodników śmiało korzysta z substratów, które można mieszać z oryginalną glebą lub dosypywać na koniec, jako wierzchnią warstwę między rozłożonymi już kamieniami. Jeśli dysponujesz wystarczającą ilością żyznej ziemi ornej, na pewno będzie ona również doskonałym podłożem pod skałkę.

W niektórych źródłach można się natknąć również na bardziej złożone kompozycje obejmujące kompost, torf, piasek oraz żwir. Torf jest przy tym szczególnie polecany przy wyborze roślin lubiących wilgoć.

Ogród skalny - budowa z kamieni

Najbardziej emocjonującym i decydującym o końcowym efekcie krokiem jest rozmieszczenie samych kamieni. Do budowy należy przy tym wykorzystywać surowiec jednorodny, idealnie pochodzący z jednego źródła. Polecane są szczególnie piaskowce, gnejsy, granity, łupki, trawertyny, margle czy tuf wulkaniczny.

Można je nabyć w kamieniołomach oraz u wyspecjalizowanych sprzedawców kamieni ogrodowych lub wyszukać w środowisku naturalnym, choć ten ostatni wariant bywa dość czasochłonny. Ważne jest przy tym, aby cały pozyskany materiał cechował się tą samą kolorystyką, która ma być tłem dla barwności roślin a nie konkurować z nimi pstrokacizną. Wielu ogrodnikom podoba się patynowy, omszały nalot na skałach, który można zaimprowizować samodzielnie, pocierając kamienie białym jogurtem lub tanim winem.

Kawałków skał nie należy w żadnym razie aranżować przypadkowo. Ogólne zasady nakazują, aby kłaść je zawsze na szerokość i kotwiczyć w ziemi, przynajmniej do 1/3 wysokości. Orientacja wszystkich kamieni powinna być przy tym taka sama. Między poszczególnymi elementami pozostaw regularne odstępy na rośliny, które mają się rozrastać, więc przestrzeń musi być odpowiednio duża.

Nad aranżacją warto popracować kilka dni – nie jest bowiem łatwo zachować znaleźć idealną równowagę między rozproszeniem kamieni, a ich wzajemną spójnością. Pamiętaj również, że w przypadku większych skalniaków należy zawczasu zaplanować ścieżki, którymi będzie się można poruszać, aby dotrzeć do poszczególnych roślin. Takie ścieżki idealnie jest wyłożyć mniejszymi kamieniami lub żwirem, aby zapobiec pojawianiu się chwastów.

Sadzenie roślin w ogrodzie skalnym

Przed posadzeniem konkretnych roślin warto wszystkie sadzonki w doniczkach rozmieścić między kamieniami i z pewnej odległości krytycznie ocenić efekt. Jeśli nie jest idealnie, śmiało poprzestawiaj poszczególne okazy, a jeśli trzeba, także zmień nieco pozycjonowanie kamieni. Generalnie, płożące się gatunki sadzi się zwykle w górnej części ogrody skalnego, podczas gdy te rosnące wzwyż osadza się jak najbliżej dominujących głazów. Nie warto również sadzić zbyt blisko siebie – choć początkowy efekt może wydawać się nieco pustawy, rośliny skalniakowe dość szybko się rozrastają i nawet w ciągu jednego sezonu mogą wypełnić większą część wolnej przestrzeni.

Przy sadzeniu w ogromnej większości przypadków wystarczy kopać niewielkie jamy, w sam raz na bryłę korzeniową, bowiem rośliny skalniakowe najczęściej rozrastają się powierzchniowo. Wyjątkiem są karłowate drzewa i krzewy, które również sadza się w ramach ogródków skalnych – tutaj jamę czasem warto przygotować już na etapie układania kamieni.
Rogownica pospolita; źródło: pixabay.com

Jakie rośliny do ogrody skalnego?

Wybierając poszczególne gatunki roślin do ogrodu skalnego, należy wziąć pod uwagę stopień ekspozycji na słońce określonych miejsc oraz poziom nawilgotnienia podłoża. Poza tym wielu ogrodników kieruje się również paletą kolorów, dobierając byliny, które kwitną w podobnych barwach lub dopełniają się nawzajem kolorystycznie.

I choć nie wszystkie rośliny skalniakowe wytwarzają kwiaty, zdecydowanie warto umieścić choć jeden czy dwa gatunki z kolorowym kwieciem, które wiosną i latem może całkowicie odmienić oblicze skalnego ogródka. Na przykład już wczesną wiosną zakwitają żółta smagliczka skalna i fioletowy żagwin ogrodowy. Doskonale skalniak rozświetlają także rośliny cebulkoweprzebiśniegi, krokusy, miniaturowe narcyzy czy tulipanki. Latem oczy cieszą różnokolorowe rozchodniki i dzwonkowate penstemony, zaś jesienią w skalniaku królować mogą astry oraz wrzosy.

Do światłolubnych roślin skalniakowych, którym wspaniale powodzić się będzie na południowych zboczach, należą również urocze skalnice, macierzanka, rojniki o pięknie zielonych, grubych liściach, mało wymagające naradki rojnikowe czy nieco wyższe przetaczniki. W półcieniu warto sadzić kokorycz żółtą, żurawkę krwistą, liliowate psizęby czy zawciągi. Z kolei w bardzo suchych skalniakach znajdzie się miejsce dla czyśćca, miłków wiosennych, kostrzewy czy nawet opuncji.

Skalniaki mogą przybierać najróżniejsze formy i to właśnie fantazja oraz śmiałość są najlepszymi przewodnikami przy ich zakładaniu. Trudno nie zgodzić się z poglądem, że idealnym dopełnieniem ogródka skalnego jest woda – malutkie jeziorko, potoczek czy kaskada to definitywne ukoronowanie kamiennej aranżacji, które trzeba jednak rozważyć zawczasu, aby wkopać w ziemię rury, zbiorniki i pompę tłokową. Nie jest to zwykle mały wydatek, ale odwdzięcza się niezwykłym urokiem.
Naturalnie, i bez wody ogród skalny może być oczkiem w głowie każdego ogrodnika. Nie bój się przy tym eksperymentować z różnymi gatunkami - wyższymi, niższymi, o różnej gęstości liści i kwiatów, a nawet ozdobnymi trawami. Przy odrobinie fantazji ogród skalny może stać się prywatną namiastką gór czy kanionów, emanująca naturalnością i harmonią przyrody ożywionej i nieożywionej.
Ekologia.pl (Agata Pavlinec)

Bibliografia

  1. RHS; “Rock gardening”; data dostępu: 2018-04-30
  2. North American Rock Garden Society; “Intro to Rock Gardening”; data dostępu: 2018-04-30
  3. PlantCareToday.com; “Ideas For A Rock Garden”; data dostępu: 2018-04-30
  4. Digest Canada; ““Landscape Design: Adding Rock Plants to Your Garden” Readers’”; data dostępu: 2018-04-30
  5. Elizabthe C. Miller Library, University of Washington; “Getting Started with Alpine and Rock Gardening”; data dostępu: 2018-04-30
  6. “https://dengarden.com/gardening/gardening-with-rocks-designing-a-rock-garden”; data dostępu: 2018-04-30
  7. “http://www.finegardening.com/article/rock-garden-primer”; data dostępu: 2018-04-30
  8. “https://www.thespruce.com/how-to-build-rock-gardens-2132674”; data dostępu: 2018-04-30
Ocena (2.9) Oceń: