DEGRADACJA GLEB. Definicja pojęcia - degradacja gleb
Ekologia.pl Wiedza Encyklopedia degradacja gleb
Definicja pojęcia:

degradacja gleb

Spis treści

Degradacja gleb — Degradacja gleb – to pogorszenie ich fizycznych (zniszczenie struktury), chemicznych (np. zakwaszenie przez wymywania kationów zasadowych wapnia, magnezu, potasu) i biologicznych (zmniejszenie ilości i jakości próchnicy) właściwości, ujemnie wpływających na żyzność i zasobność gleby. Degradacja gleb uniemożliwia uzyskanie maksymalnych, stabilnych i pełnowartościowych plonów w rolnictwie i leśnictwie. Ponadto degradacja gleb powoduje spadek bioróżnorodności biologicznej, utratę terenów rolniczych, konieczność ponoszenia nakładów, na przywrócenie do właściwego użytkowania, obniżenie konkurencyjności regionu/kraju w którym występuje.

Gleby różnią się odpornością na degradację, lecz nie ma gleb całkowicie odpornych. Degradacja gleby ma wiele form i różnorodną genezę.

Degradację gleby powoduje głównie człowiek w sposób bezpośredni, zniekształcając procesy glebotwórcze czy likwidując wierzchnią pokrywę glebową, czyli warstwę próchniczną. Działania pośrednie takie jak wielkopowierzchniowe wycinki lasów (prowadzące do stepowienia), nadmierna intensyfikacja produkcji rolnej, emisja zanieczyszczeń pyłowych i gazowych przez przemysł, transport, gospodarkę komunalną, czy też obniżenie poziomu wód gruntowych wskutek nadmiernego ich eksploatowania również powodują degradację gleb.

Za degradację gleby odpowiedzialne mogą być także czynniki naturalne, głównie erozja oraz zmiany klimatyczne.

Wielkopowierzchniowa wycinka lasów (Pixabay)

Degradacje gleby można podzielić na fizyczną, chemiczną, biologiczną i geotechniczną.

Degradacja fizyczna gleby polega na zagęszczeniu masy glebowej, pogorszeniu się struktury gleby, nadmiernemu odwodnieniu gruntów wywołanych lejem depresyjnym, złej melioracji, oddziaływaniu zbiorników wodnych oraz działania erozyjnego wody i wiatru.


Degradacja chemiczna gleby polega na zakwaszeniu lub nadmiernej alkalizacji, naruszeniu równowagi jonowej, wysokiej koncentracją soli w roztworach glebowych, toksycznej koncentracji metali ciężkich, a także siarki, fluoru oraz związków biologicznie czynnych (węglowodorów, środków ochrony roślin).

Degradacja biologiczna gleby – charakteryzuje się spadkiem ilości i masy edafonu wywołanym przez pogorszenie się struktury gleby, jej wilgotności i stosunków powietrznych lub pośrednio przez niszczenie szaty roślinnej. Formą biologicznej degradacji jest także tzw. zmęczenie gleb.

Degradacja geotechniczna gleby polega na zniekształceniach rzeźby terenu w wyniku działalności górnictwa odkrywkowego i podziemnego, budownictwa wodnego, drogowego i kolejnictwa.

Intensyfikacja produkcji rolnej – wielopowierzchniowa uprawa kukurydzy (Pixabay)

 

Czynniki i procesy degradacyjne gleb można pogrupować następująco:

1.    Fizyczne czynniki i procesy degradacyjne:
a.    erozja wodna,
b.    zniszczenie struktury gleby wynikające z ugniatania przez pojazdy i maszyny, wypasania zwierząt domowych, itp.;
c.    niekorzystne zmiany w budowie profilu glebowego;
d.    zmiany stosunków wodnych i termicznych gleby, np. wadliwie przeprowadzone melioracje (w konsekwencji przesuszenie lub zawodnienie);
e.    mechaniczne uszkodzenie lub zniszczenie poziomu próchnicznego.
 


2.    Chemiczne i fizykochemiczne czynniki i procesy degradacyjne:
a.    zmniejszenie zawartości składników odżywczych i naruszenie równowagi jonowejb.    nadmierny ubytek próchnicy;
c.    zmiana
odczynu gleby (poprzez zakwaszenie lub alkalizację);
d.    zanieczyszczenie składnikami fitotoksycznymi;
e.    zanieczyszczenia stałe.

3.    Biologiczne czynniki i procesy degradacyjne:
a.    zmiany składu mikroflory i fauny glebowej (spadek bioróżnorodności środowiska glebowegob.    zanieczyszczenia biologiczne.

Gleba, dzięki swoim właściwościom fizycznym, chemicznym i biologicznym, ma duże zdolności regeneracyjne i może opierać się długo czynnikom degradacyjnym.

Najbardziej narażone na degradację są lekkie gleby piaszczyste, o cienkiej warstwie próchnicznej. Odporność gleb na degradację wzrasta wraz ze wzrostem zawartości w nich części koloidalnych i organicznych.

Górnictwo odkrywkowe (Pixabay)

Regradacja gleb

Stosując odpowiednie metody i zabiegi agrotechniczne można częściowo lub całkowicie powstrzymać, zapobiec lub odwrócić degradację gleby. Do takich zabiegów należą m.in.: nawożenie organiczne odbudowujące warstwę próchniczną, fitomelioracje, śródpolne zadrzewienia, przebudowa monokulturowych drzewostanów iglastych (nadmiernie zakwaszających próchnicę) itp.


Bardzo duże przemiany w glebach naturalnych wywołane przez człowieka prowadzą do wytworzenia się gleb antropogenicznych. Gdy właściwości gleb w stosunku na naturalnych uległy poprawie gleby nazywa się kulturoziemnymi, gdy uległy pogorszeniu gleby nazywa się przemysłoziemnymi (industriosole) i urbanoziemnymi (urbanosole).

Aspekty prawne

Gleba jako jeden z najcenniejszych zasobów podlega ochronie prawnej. Kwestie związane z ochrona gleb oraz naprawą jej stanu, czyli rekultywacją regulowane są w następujących aktach prawnych:
•    Ustawa z dnia 3 lutego 1995 roku o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. nr 16 poz. 78 z późn. zm.),
•    Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2001 nr 62 poz. 627 z późn. zm.),
•    Ustawa z dna 13 kwietnia 2007 roku o zapobieganiu szkodom w środowisku ich naprawie (Dz. U. nr 75poz 493 z późn. zm.),
•    Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 kwietnia 2008 roku w sprawie kryteriów oceny wystąpienia szkody w środowisku (Dz. U. Nr 82 poz. 501).

fot. pixabay.com
Indeks nazw
Szukaj lub wybierz według alfabetu
A B C D E F G H I J K L Ł M N O P Q R S Ś T U V W X Y Z Ź Ż
Organizacje ekologiczne
Towarzystwo na rzecz Ziemi
4.8/5 - (16 votes)
Subscribe
Powiadom o
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments