makroelementy i mikroelementy glebowe
Makroelementy i mikroelementy glebowe — Makroelementy i mikroelementy glebowe – pierwiastki (składniki mineralne) niezbędne do życia i funkcjonowania roślin.
Rośliny czerpią z gleby wodę oraz wszystkie mineralne składniki odżywcze niezbędne do życia. Dostępność i rozpuszczalność składników mineralnych w roztworze glebowym w największym stopniu zależy od odczynu gleby.
Składniki mineralne ze względu na ich zawartość w suchej masie organizmu dzieli się na:
- makroelementy (pierwiastki główne) – pierwiastki występujące w organizmach żywych w stosunkowo dużych ilościach;
- mikroelementy (pierwiastki śladowe) – pierwiastki występujące w organizmach żywych w małych (śladowych) ilościach.
Makroelementy
Makroelementy (pierwiastki główne) są pierwiastkami chemicznymi występującymi w organizmach żywych w ilości powyżej 0,01% ich suchej masy. Do makroelementów należą pierwiastki biogenne – węgiel (C), wodór (H), tlen (O), azot (N), fosfor (P) i siarka (S); a także wapń (Ca), potas (K) i magnez (Mg). Większość makroelementów pobieranych jest przez rośliny w postaci jonów. Pierwiastki, takie jak węgiel, tlen i azot pochodzą z powietrza atmosferycznegoNajważniejsze makroelementy
Azot (N)
- pobierany w postaci jonów NO₃¯ i NH₄⁺
- funkcje biologiczne – jest składnikiem białek, kwasów nukleinowych i chlorofiluwzrostu
- objawy niedoboru – zahamowanie wzrostu; chloroza (żółknięcie liścitkanek łodygi
Fosfor (P)
- pobierany w postaci jonów H₂PO₄¯ (środowisko kwaśne) lub HPO₄²¯ (środowisko zasadowe)
- funkcje biologiczne – składnik kwasów nukleinowych, fosfolipidów budujących błony komórkowe, koenzymów i przenośników energii (ATP)
- objawy niedoboru – zahamowanie wzrostu; purpurowo-fioletowe zabarwienie liści, ogonków liściowych i łodyg; spowolnione kwitnienie, owocowanie i wytwarzanie nasion
Siarka (S)
- pobierana w postaci jonów SO₄²¯
- funkcje biologiczne – składnik aminokwasów i witamin
- objawy niedoboru – chloroza liści; utrata turgoru liści; czerwone zabarwienie żyłek liściowych
Wapń (Ca)
- pobierany w postaci jonów Ca2+
- funkcje biologiczne – składnik blaszki środkowej spajającej ściany komórkoweenzymów
- objawy niedoboru – zahamowanie wzrostu; deformacja młodych liści; zasychanie wierzchołków i pąków kwiatowych; śluzowacenie korzeni
Potas (K)
- pobierany w postaci jonów K+
- funkcje biologiczne – utrzymywanie turgoru komórki
- objawy niedoboru – żółknięcie i usychanie starszych liści; zahamowanie wzrostu korzeni i pędów
Magnez (Mg)
- pobierany w postaci jonów Mg²⁺
- funkcje biologiczne – kofaktor enzymów uczestniczących w fotosyntezie i oddychaniu komórkowym; składnik chlorofilu
- objawy niedoboru – chloroza i więdniecie liści; zahamowanie wzrostu (głównie korzeni)
Mikroelementy
Mikroelementy (pierwiastki śladowe) są pierwiastkami chemicznymi występującymi w organizmach żywych w ilości poniżej 0,01% ich suchej masy. Do mikroelementów zalicza się żelazo (Fe), chlor (Cl), miedź (Cu), bor (B), cynk (Zn), mangan (Mn), molibden (Mo), nikiel (Ni). Większość mikroelementów pełni funkcję kofaktorów enzymów.
Żelazo (Fe)
- pobierany głównie w postaci jonów Fe²⁺
- funkcje biologiczne – składnik enzymów uczestniczących w fotosyntezie, oddychaniu (łańcuch przenośników elektronów) oraz wiązaniu azotu cząsteczkowego
- objawy niedoboru – chloroza młodych liści, zaburzenia wzrostu
Chlor (Cl)
- pobierany w postaci jonów Cl¯
- funkcje biologiczne – udział w fazie świetlnej fotosyntezy (wydzielanie tlenu); utrzymywanie turgoru komórek
- objawy niedoboru – nie stwierdzono w warunkach naturalnych
Miedź (Cu)
- pobierana w postaci jonów Cu²⁺
- funkcje biologiczne – składnik enzymów uczestniczących w fotosyntezie (plastocyjanina) i metabolizmie cukrów i związków azotowych; niezbędna do syntezy chlorofilu
- objawy niedoboru – deformacja i usychanie liście; zaburzenia w kwitnieniu i owocowaniu
Bor (B)
- pobierany w postaci jonów Bo₃³¯
- funkcje biologiczne – transport przez błony komórkowe; wpływ na wykorzystanie wapnia przez rośliny; niezbędny do wzrostu i prawidłowej gospodarki węglowodanowej
- objawy niedoboru – żółknięcie i usychanie wierzchołków pędów i młodych liści; zaburzenia wzrostu
Cynk (Zn)
- pobierany w postaci jonów Zn²⁺
- funkcje biologiczne – składnik enzymów regulujących procesy życiowe roślin (m.in. oddychanie, metabolizm cukrów, kwasów nukleinowych i związków azotu)
- objawy niedoboru – przebarwienia liści (chlorozy międzyżyłkowe), zahamowanie wzrostu
Mangan (Mn)
- pobierany w postaci jonów Mn²⁺
- funkcje biologiczne – kofaktor enzymów biorących udział w fotosyntezie (proces wydzielania tlenu), oddychaniu oraz metabolizmie azotowym
- objawy niedoboru – chlorozy i opadanie liści; niewytwarzanie korzeni bocznych; zahamowanie wzrostu wydłużeniowego
Molibden (Mo)
- pobierany w postaci jonów MoO₄²¯
- funkcje biologiczne – składnik enzymów biorących udział w przemianie azotowej
- objawy niedoboru – chloroza młodych liści, biczykowatość liści, zahamowanie wzrostu brodawek korzeniowych u roślin motylkowych
Nikiel (Ni)
- pobierany w postaci jonów Ni²⁺;
- funkcje biologiczne – składnik enzymów biorących udział w metabolizmie azotu
- objawy niedoboru – nekroza liści
Oprócz makroelementów i makroelementów istnieją także pierwiastki mające pozytywny wpływ na funkcjonowanie roślin.
Do pierwiastków korzystnych zalicza się:
- sód (Na) – niezbędny burakom cukrowym, wiechlinom, halofitom i roślinom przeprowadzających fotosyntezę typu C₄;
- krzem (Si) – wchodzi w skład ścian komórkowych, wpływa korzystnie na wzrost traw
- kobalt (Co) – składnik ureazy biorącej udział w metabolizmie azotowym u roślin motylkowych, żyjących w symbiozie z bakteriami brodawkowymi.