pierwiastki biogenne

Pierwiastki biogenne — to pierwiastki, które wchodzą w skład związków chemicznych obecnych w organizmach roślinnych i zwierzęcych. Pierwiastki biogenne są niezbędne do ich życia i rozwoju. Pierwiastki biogenne stanowią ważny element budulcowy, regulują przemiany metaboliczne czy normują ciśnienie osmotyczne płynów ustrojowych. Innymi słowy, warunkują one prawidłowy przebieg podstawowych procesów życiowych. Ich niedobory (ale często też nadmiary) powodują poważne zaburzenia i mogą prowadzić, jeśli nie do śmierci, to przynajmniej do zaburzeń w funkcjonowaniu poszczególnych oraz całych układów.

Pierwiastki biogenne – podział

Pierwiastki biogenne dzielą się na makro– i mikroelementy. Kryterium podziału jest tutaj wysokość ich stężenia w organizmie. Makroelementy, zwane też makroskładnikami lub pierwiastkami głównymi, to pierwiastki chemiczne występujące w organizmach w stosunkowo dużej ilości, czyli powyżej 0,1% masy ciała. Mikroelementy z kolei, a więc pierwiastki śladowe, obecne są w niskim stężeniu, poniżej 0,01% masy ciała. Zapotrzebowanie dobowe na nie wynosi u człowieka mniej, niż 100 mg.

Pierwiastki biogenne wchodzą w skład białek, cukrów, tłuszczów, kwasów nukleinowych, enzymów i koenzymów, hormonów i witamin. Są niezbędne do utrzymania prawidłowego poziomu pH, stanowią składnik budulcowy kości i zębów, regulują skurcze mięśni, pracę serca i funkcjonowanie układu nerwowego (między innymi umożliwiają przewodzenie impulsów nerwowych), odpowiadają za właściwe krzepnięcie krwi i utrzymanie odpowiedniego ciśnienia krwi w ścianach naczyń krwionośnych. To nie wszystkie procesy, w których uczestniczą pierwiastki biogenne. Ale już wymienione funkcje dają pojęcie o tym, jak ważne jest utrzymanie w organizmie właściwych stężeń makro- i mikroelementów. Ich krótko lub długotrwałe niedobory mogą okazać się bardzo niebezpieczne.

Pierwiastki biogenne – makroelementy

Kolejne, pod względem rangi ważności, pierwiastki biogenne, zaliczające się do makroelementów to:

• Wapń: jest budulcem kości oraz zębów, odpowiada za prawidłowy przebieg procesów krzepnięcia krwi, reguluje mechanizm skurczu mięśni i przesyłania impulsów nerwowych. Jego niedobór powoduje zwyrodnienia i choroby zębów i kości (np. osteoporozę), zaburza metabolizm i funkcjonowanie układu mięśniowego oraz nerwów.

• Magnez: pierwiastek kluczowy dla systemu nerwowego i układu mięśniowego. Syntezuje kwasy nukleinowe, aktywuje liczne enzymy, reguluje metabolizm i przepuszczalność błon komórkowych. Jego niedobór wiąże się z zaburzoną pracą serca oraz mięśni, dereguluje funkcjonowanie układu nerwowego, powoduje migreny itd.
• Potas: jako podstawowy kation (wewnątrzkomórkowy) zapewnia równowagę wodno-elektrolitową komórek organizmu. Jego niedobór skutkuje szeregiem zaburzeń przede wszystkim w obrębie układu mięśniowego.
• Sód: obok potasu pełni również istotną funkcję w utrzymaniu równowagi wodno-elektrolitowej. Jest podstawowym kationem zewnątrzkomórkowym. Objawami jego niedoboru mogą być senność, obrzęk mózgu, brak apetytu.
• Chlor: jest anionem płynów tkankowych i podobnie jak potas oraz sód gwarantuje prawidłowy stan gospodarki wodno-elektrolitowej w organizmie.

Pierwiastki biogenne – mikroelementy

Pierwiastkami niezbędnymi do prawidłowego funkcjonowania są również mikroelementy. Choć ludzki organizm potrzebuje ich stosunkowo niewiele, niedobory (ale też nadmiary) mogą wystąpić i skutkować wieloma zaburzeniami. Do pierwiastków śladowych zaliczamy: żelazo, cynk, fluor, jod, miedź, krzem, chrom, selen, mangan, bor, kobalt, molibden. Mikroelementy warunkują prawidłową pracę układu sercowo-naczyniowego, mają zasadniczy wpływ na płodność, funkcjonowanie poszczególnych narządów, stan skóry, biosyntezę białek, węglowodanów oraz tłuszczów.