Choroba Crohna – objawy, przyczyny i leczenie choroby Crohna

Choroba Crohna szczególnie często trapi mieszkańców Europy i Ameryki Północnej – na 100 tysięcy osób odnotowuje się tutaj nawet 100-300 przypadków. Razem z wrzodziejącym zapaleniem jelit spada ona pod spektrum dolegliwości określanych jako choroba zapalna jelit (IBD). Niestety, choroba Crohna ma charakter chroniczny i nieuleczalny i potrafi wydatnie pogorszyć jakość życia w długiej perspektywie. Nie oznacza to wszak, że nie można jej skutecznie łagodzić!

Nazwa schorzenia pochodzi od Burrilla Bernarda Crohna, amerykańskiego gastroenterologa, który w 1932 r. opublikował przełomowe badanie na temat stanu zapalnego jelit nieodpowiadającego żadnym opisanym wcześniej chorobom. Motywacją do pracy dla Crohna były ciężkie problemy gastryczne jego własnego ojca, a w identyfikacji nowej choroby pomogły mu również doświadczenia z praktyki w nowojorskim szpitalu Mount Sinai.

Objawy choroby Crohna

Choroba Crohna jest stanem zapalnym wybranej części jelita cienkiego i grubego – u każdego pacjenta problematyczny może być innych odcinek. Niektórzy pacjenci mają kilka ognisk zapalnych, u innych obserwuje się ciągłość zmian. Same objawy miewają charakter od łagodnego do umiarkowanego, ale co jakiś czas zaskakują nagłą intensywnością. Wielu pacjentów odnotowuje również okresy, w których symptomy cofają się całkowicie, aby następnie powrócić po tygodniach lub miesiącach.

Najczęściej chorzy skarżą się skurczowe bóle w dolnej części podbrzusza, którym towarzyszy zazwyczaj biegunka, rzadziej przeplatająca się z nawykowymi zaparciami. W dłuższym okresie obserwuje się spadek wagi nieuzasadniony zmianami w sposobie odżywiania. Poza tym do objawów Crohna w epizodach zaostrzeń zalicza się również zmęczenie, podwyższoną temperaturę ciała, krew w stolcu, a także bóle i wysięki w obrębie odbytnicy.

W ciężkich przypadkach Crohna do dolegliwości gastrycznych dołączają objawy zlokalizowane w innych narządach, w szczególności zaczerwienienie i ból oczu, stany zapalne stawów, mdłości i utrata apetytu, anemia, stany zapalne wątroby i dróg żółciowych, a nawet kamica nerkowa. Nawet u 35% chorych diagnozuje się również przetoki, czyli powstawanie patologicznych połączeń między organami, bardzo często w obrębie okołoodbytniczym.

Powyższe symptomy będą dla lekarza podstawą do podejrzenia choroby Crohna. Definitywną diagnozę postawić można jednak dopiero na bazie endoskopowego badania jelit, czyli tzw. kolonoskopii. W trakcie badania lekarz nie tylko obejrzy stan śluzówki, ale także wykona biopsję jelita cienkiego, grubego oraz odbytnicy. Pacjentów kieruje się też często na badania krwi mające określić poziom czerwonych krwinek (ewentualną anemię) oraz białek krwinek (istnienie stanu zapalnego w organizmie). W rzadkich wypadkach zalecane jest również wykonanie tomografii komputerowej jelit.

Przyczyny choroby Crohna

Medycyna nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, co tak naprawdę wywołuje chorobę Crohna. W ramach etiologii wymienia się cały szereg czynników, które mogą nakładać się na siebie w różnych kombinacjach. Przede wszystkim u wielu pacjentów podejrzewa się autoimmunologiczną reakcję, w ramach której organizm sam zaczyna atakować własne tkanki. Istnieją przypuszczenia, że to bakterie zasiedlające nasze jelita i pełniące funkcję obrony przed patogenami mylnie wszczynają stan zapalny i utrzymują go, choć nie ma ku temu racjonalnych przesłanek. Skład mikroflory jelitowej może być kluczowy dla indywidualnego ryzyka zachorowania.

Skłonność do choroby Crohna wydaje się być również dziedziczona w rodzinach – posiadanie rodzica lub rodzeństwa z tym schorzeniem znacząco zwiększa ryzyko zachorowania. Ponadto ze badań opublikowanych przez węgierskich naukowców w 2007 r. wynika, że palenie papierosów jest czynnikiem zwiększającym prawdopodobieństwo zachorowania oraz zaostrzającym przebieg Crohna, podczas gdy rzucenie palenia, wyraźnie poprawia stan wielu pacjentów. Poza tym ryzyko wydaje się rosnąć u osób często przyjmujących niesterydowe środki przeciwzapalne (np. ibuprofen, aspiryna), często leczonych antybiotykami oraz u kobiet stosujących antykoncepcję hormonalną. Z badania opublikowanego w 2011 r. w Amerykańskim Dzienniku Gastroenterologii wynika również, że dieta bogata w tłuszcz zwiększa prawdopodobieństwo rozwoju choroby Crohna. Istnieją także studia łączące prawdopodobieństwo zachorowania z historią przebytej świnki.

Możliwe powikłania choroba Crohna

Z danych WebMD wynika, że 1 na 15 pacjentów, u których diagnozuje się chorobę Crohna, ma mniej niż 20 lat. Niestety, u dzieci ostry przebieg schorzenia może wpłynąć niekorzystanie na dalszy rozwój. Czasem dochodzi do zatrzymania tempa wzrostu i opóźnienia dojrzewania płciowego. Najczęściej chorobę wykrywa się jednak pomiędzy 20 a 30 rokiem życia, przy czy czym kobiety wydają się być bardziej narażone niż mężczyźni.

Objawy choroby Crohna są na tyle nieprzyjemne, że drastycznie obniżają komfort życia. Chorzy czują się bądź zbyt zmęczeni i apatyczni, aby uczestniczyć w różnych aktywnościach, bądź też wstydzą się „toaletowych” problemów i wolą prewentywnie unikać ludzi. Zdarza się również, że wskutek uszkodzenia ściany jelit bakterie Clostridium innocuum zaczynają wydostawać się poza układ pokarmowy i mogą przedostawać się do krwiobiegu grożąc zakażeniem. Aby temu zapobiec komórki tłuszczowe „przeciekają” do jelita próbując zatrzymać ucieczkę drobnoustrojów. W konsekwencji w jelitach tworzą się blizny, które na tyle utrudniają metabolizm, że mogą wymagać operacyjnego usunięcia.

Z badań opublikowanych w 2007 r. wynika również, że śmiertelność wśród pacjentów z Crohnem jest znacznie wyższa niż w ogóle populacji. Istnieje niewielkie, ale potwierdzone klinicznie ryzyko transformacji stanów zapalnych w złośliwe zmiany nowotworowe. Chorzy znacznie częściej opuszczają też dni w szkole czy pracy, co może rzutować na życie osobiste i poczucie wartości.

Jak leczona jest choroba Crohna?

Nie ma żadnego oficjalnego leku, który pozwoliłby raz na zawsze rozprawić się z chorobą Crohna. Dysponujemy jednak całą serią przeciwzapalnych terapii biologicznych, które skutecznie ograniczają nasilenie symptomów. Oddziałują one na białka w naszym organizmie w taki sposób, aby powstrzymać je przed wywoływaniem stanów zapalnych.

Chorym podaje się dziś również prebiotyki zmieniające skład mikroflory jelit oraz leki stymulujące układ odpornościowy. Generalna idea jest taka, aby redukować symptomy choroby przy jednoczesnym ograniczaniu zapalenia jelit. W standardowej terapii podaje się więc kortykosteroidy oraz czynniki nekrozy nowotworów (tzw. TNF), które okazują się bardzo skuteczne w zwalczaniu pierwszych objawów Crohna i tym samym mogą redukować jego dalsze nasilenie. Szybka reakcja wydaje się być kluczowa dla długoterminowych perspektyw. W ostatnich latach coraz szerzej stosuje się również leczenie monoklonalnymi przeciwciałami (vedolizumab), który skutecznie kontroluje nawroty choroby u pacjentów w remisji.

Inne często zalecane leki to antybiotyki redukujące przemnożone szkodliwe bakterie w jelitach, klasyczne środki przeciwbiegunkowe, a także leki przeciwbólowe, witaminy oraz suplementy. W ramach zmian w stylu życia doradza się natomiast unikanie pokarmów, które wydają się nasilać objawy, przy czym dla każdego pacjenta owe bodźce mogą być nieco inne.

W przypadku, że terapia farmakologiczna nie przynosi spodziewanych korzyści chorych poddaj się chirurgicznym zabiegom resekcji jelit. Na szczęście sporą część z nich realizuje się metodą laparoskopową, która minimalizuje powikłania i uciążliwość dla pacjentów.

Czy chorobie Crohna można zapobiegać?

Ze względu na skalę zachorowań i wyraźne zwiększenie diagnozowanych przypadków w ostatnich latach naukowcy nie ustają w wysiłkach, aby lepiej zrozumieć przyczyny i przebieg choroby. Udało im się potwierdzić, że zachodnia dieta bogata w tłuszcze nasycone, kalorie i cukier zwiększa ogniska zapalne w przewodzie pokarmowym, zaburzając wewnętrzną mikroflorę. Tym samym predysponuje niezdrowo odżywiające się osoby do choroby Crohna. Jaka jest alternatywa?

Według naukowców z Uniwersytetu w Harvardzie warto jest wykluczyć z diety wędliny, słodycze oraz produkty z prostych węglowodanów typu biały chleb. Problemem dla „jelitowców” wydaje się być również fruktoza, czyli prosty cukier obecny w słodzonych napojach. Z kolei dieta śródziemnomorska, bogata w warzywa, owoce, warzywa strączkowe i orzechy ma dokładnie odwrotny efekt – obniża stan zapalny w jelitach i tym samym łagodzi objawy choroby Crohna.

Aby zredukować ryzyko rozwoju choroby Crohna warto też wdrożyć plan jedzenia regularnych, małych ale częstszych posiłków i zwiększenia codziennego bilansu wodnego. Niektóre źródła polecają również rezygnację z nabiału, który może prowokować biegunki.

Wbrew powszechnemu mniemaniu stres jako taki nie powoduje choroby Crohna, ale może wpływać za zaostrzanie objawów choroby. Umiarkowane ćwiczenia fizyczne, relaksacja i ćwiczenia oddechowe dzięki swojemu uspokajającemu wpływowi mogą więc przynieść chorym wyraźną ulgę.

Warto wiedzieć, że naukowcom udało się już zidentyfikować 51 markerów, które z 76% pewnością potrafią przepowiedzieć, że dany człowiek zachoruje na Crohna na 5 lat przed postawieniem pierwszej diagnozy. Dzięki temu przełomowi badania krwi będą w stanie ostrzec nas w czas, co pozwoli tak zmodyfikować dietę i wdrożyć ewentualną terapię, aby schorzeniu można było skutecznie zapobiec.