Olej gorczycowy (musztardowy) – właściwości i działanie. Jak stosować olej gorczycowy?

Olej gorczycowy wytłaczany jest z nasion tej samej rośliny, której zawdzięczamy musztardę. Nasiona te od czasów starożytności wykorzystywane były do celów leczniczych, a olejowy ekstrakt zdobywa w ostatnich latach coraz większą popularność w kontekście zdrowotnym i kosmetycznym. W niektórych kulturach Wschodu olej gorczycowy stosowany jest wręcz do gotowania, chociaż fakt ten budzi wciąż sporo kontrowersji.

1. Rodzaje oleju gorczycowego
2. Właściwości zdrowotne oleju gorczycowego
3. Zastosowanie oleju gorczycowego dla zdrowia
4. Olej gorczycowy w kuchni
5. Olej gorczycowy w kosmetyce

Na wstępie należy dokonać rozróżnienia między olejem gorczycowym a olejkiem eterycznym z gorczycy. Ten drugi jest bowiem skoncentrowanym ekstraktem pozyskiwanym w drodze destylacji i charakteryzuje się o wiele większym stężeniem substancji czynnych. Olejek gorczycowy polecany jest jako środek odkażający o niezwykle silnym potencjale antybakteryjnym, a także lekarstwo na stany zapalne i związane z nimi bóle (np. reumatyczne) oraz stany gorączkowe.

Rodzaje oleju gorczycowego

Klasyczny roślinny olej wytłacza się z nasion trzech różnych gatunków należących do rodzaju gorczycy. Należą do nich:

• gorczyca biała (Brassica alba, syn. Brassica hirta)
• gorczyca sarepska, której oficjalna nazwa brzmi kapusta sitowata (Brassica juncea)
• gorczyca czarna, poprawnie zwana kapustą czarną (Brassica nigra)

Wszystkie należą do rodziny kapustowatych i są dość powszechnie uprawiane w rejonie Europy Południowej, Zachodniej Azji i Afryki Północnej. Są to rośliny jednoroczne, osiągające w zależności do gatunku od 60 do 200 cm, o żółtych pachnących kwiatach i potencjale miododajnym. Po ich przekwitnięciu na łodygach pojawiają się łuszczyny wypełnione aromatycznymi nasionami o gorzkim smaku – stąd też polska nazwa rodzajowa.

Nasiona gorczycy zawierają dużo kwasów tłuszczowych (46-48% masy) oraz sporo białka (ok. 43%). Poddane tłoczeniu na zimno, w temperaturze poniżej 45 stopni C, dają olej o gęstej konsystencji, pięknej złotej barwie i bardzo wyraźnym ostro-gorzkim smaku.

Właściwości zdrowotne oleju gorczycowego

Wspomniany palący smak olej gorczycowy zawdzięcza obecności izotiocyjaninu allilu, organicznego związku siarki, który występuje również w chrzanie, rzodkiewkach i wasabi. W niektórych badaniach wykazuje on potencjalne działanie przeciwrakowe porównywalne z chemioterapią.Właściwości oleju gorczycowego wynikają jednak przede wszystkim z jego profilu tłuszczowego. W 60% składa się on bowiem z zachwalanych przez współczesną medycynę kwasów tłuszczowych nienasyconych – przede wszystkim kwasu erukowego oraz kwasu oleinowego.

Kwas oleinowy, zaliczany do grupy kwasów tłuszczowych omega 9, uważany jest za jednoznacznie korzystny dla zdrowia, obniżając ciśnienie krwi, poziom złego cholesterolu LDL oraz prawdopodobnie zwiększając poziom korzystnej frakcji HDL. Więcej kłopotów naukowcom przysparza kwas erukowy, który przez długie lata był uważany za toksyczny. W badaniach laboratoryjnych okazywał się on uszkadzać działanie mięśnia sercowego i powodował stłuszczenie narządów wewnętrznych. Z tego względu olej rzepakowy, również zawierający kwas erukowy, poddawano specjalnemu procesowi oczyszczania, zaś olej gorczycowy był zakazany do sprzedaży w Stanach Zjednoczonych. W świetle współczesnej nauki kwas erukowy został poniekąd oczyszczony z „winy” – nie wydaje się, aby konsumpcja oleju gorczycowego mogła przynosić uszczerbek na zdrowiu.

Pozostałą część oleju gorczycowego tworzą kwasy tłuszczowe wielonienasycone, przede wszystkim kwas alfa-linolenowy oraz kwasy tłuszczowe nasycone. Kwas alfa-linolenowy, zwany ALA i klasyfikowany jako omega 3, jest jednym z dwóch niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, których organizm krytycznie potrzebuje, ale nie jest w stanie sam wytwarzać. Zdaniem naukowców jego konsumpcja ogranicza ryzyko chorób serca oraz niektórych nowotworów.

Zastosowanie oleju gorczycowego dla zdrowia

Tłoczony na zimno olej gorczycowy sprzedawany jest dziś w sklepach ze zdrową żywnością jako produkt spożywczy. Oprócz funkcji ochronnej dla serca i układu krążenia, wynikającej z zawartości wspomnianych wyżej nienasyconych kwasów tłuszczowych, przypisuje się mu również działanie:

• przeciwbakteryjne i przeciwgrzybiczne związane z obecnością związków eterycznych w nasionach gorczycy,
• zwalczające choroby dziąseł łącznie z paradontozą – poleca się wmasowywać olej wraz z solą w dziąsła dwa razy dziennie przez okres ok. 3 miesięcy,
• łagodzące bóle stawów i mięśni – w tej roli najczęściej używa się oleju gorczycowego do masażu,
• pobudzające apetyt i zwiększające wydzielanie soków żołądkowych,
• pobudzającego krążenie krwi.

Dylemat czy dodawać olej gorczycowy do potraw pozostaje nierozstrzygnięty. Na wielu etykietach produktów sprzedawanych na Zachodzie znajdziemy zastrzeżenie: „tylko do użytku zewnętrznego”. W Korei, Indiach, Bangladeszu czy Pakistanie olej z nasion gorczycy jest jednak szeroko stosowany w kuchni i nieznane są doniesienia o ewentualnych negatywnych konsekwencjach.

Olej gorczycowy w kuchni

Dla hindusów olej gorczycowy jest tym samym, co oliwa z oliwek dla Greków. Stosuje się go powszechnie do tradycyjnych dań, korzystając z ostrego smaku jako dodatkowej przyprawy. Z ciekawszych dań warto wspomnieć o kawałkach mango marynowanych w oleju gorczycowym, grillowanym serze paneer w korzennych przyprawach i oleju czy słynnym kurczaku Tandoori. Na oleju gorczycowym podsmaża się składniki do curry – zarówno mięsa, jak i warzywa, a także wykorzystuje się go do aromatyzowania smażonego ryżu czy makaronu. W surowej postaci olejem gorczycowym doprawia się sałatki oraz różne marynaty, bardzo popularne w kuchni kaszmirskiej.

Olej gorczycowy w kosmetyce

Wykorzystując wcześniejszą analogię, tak jak mieszkanki Basenu Morza Śródziemnego masują skórę oliwą z oliwek, a Marokanki olejem arganowym, tak na Bliskim Wschodzie panaceum dla urody jest właśnie olej gorczycowy. Jego korzystny profil tłuszczowy oraz zawartość związków eterycznych mają działanie nawilżające, łagodzące i redukujące stany zapalne skórne. Jest to nawet najlepsze domowe lekarstwo na zmiany grzybiczne!

Olej gorczycowe stosowany jako olej do masażu i składnik maseczek oraz maści wykorzystywany jest przede wszystkim do:

• ochrony skóry przed szkodliwym działaniem wolnych rodników wynikających z ekspozycji na promienie słoneczne oraz upływu czasu;
• redukcji drobnych zmarszczek i bruzd oraz zapobiegania pojawianiu się dalszych;
• poprawiania krążenia podskórnego, a co za tym idzie kolorytu cery;
• nawilżania i regeneracji popękanej skóry ust;
• rozjaśniania przebarwień na skórze;
• łagodzenia wysypek o podłożu bakteryjnym i alergicznym.

Poza tym olej gorczycowy polecany jest do pielęgnacji włosów – zarówno do wcierania w skórę głowy, jak i wieloskładnikowych maseczek kładzionych bezpośrednio na włosy. Hinduski z jego pomocą stymulują wzrost włosów, zapobiegają i leczą infekcje skóry głowy, takie jak łupież, poprawiają witalność fryzury i odbudowują strukturę włosa. We współczesnej kosmetyce odżywki i preparaty z olejem gorczycowym poleca się przede wszystkim do włosów wypadających, przesuszonych i zniszczonych, jak również przedwcześnie siwiejących. Ponoć wystarczy raz tygodniu natrzeć włosy olejem i pozostawić taki kompres w cieple na ok. 3 godziny, aby po miesiącu dostrzec zaskakująco pozytywne wyniki!

Bibliografia

1. Amanuel Amare i in.; “Antibacterial activity of oil extracts of Black Mustard ( Brassica nigra) seeds against bacteria isolated from fresh juice in selected areas of Axum town”; data dostępu: 2019-07-24
2. Debra Rose; “Mustard Oil: Health Benefits and Uses”; data dostępu: 2019-07-24
3. Dr Josh Axe; “Mustard Oil: Dangerous or Key Health- and Flavor-Boosting Agent?”; data dostępu: 2019-07-24
4. Smita Mishra; “15 amazing facts and uses of mustard oil”; data dostępu: 2019-07-24