Eukarionty (Eucaryota) – eukarioty, eukarionta, są też określane jako jądrowce lub karioty. Pod nazwą tą występują wszystkie organizmy jądrowe, czyli zbudowane z komórek posiadających jądro komórkowe wraz z chromosomami. Należą więc do nich wszystkie organizmy żywe za wyjątkiem bakterii oraz archeowców zaliczanych z kolei do prokariontów – organizmów, których komórki pozbawione są jąder komórkowych. Organizmy eukariotyczne tworzą duże kompleksy organizmów, w tym , oraz rośliny. Większość gatunków stanowią jednak mikroorganizmy.
W zależności od ujęcia
systematycznego, eukarionty traktowane są przeważnie jako domena, bywają jednak uznawane za osobne
królestwo. Pojawiły się najprawdopodobniej ponad dwa miliardy lat temu, powstając na drodze
mutacji genetycznych z prokariotycznych archeonów. Być może wyodrębniły się z połączenia archeonu i bakterii, co mogło doprowadzić do wykształcenia się nowego
organellum – jądra komórkowego. W toku
ewolucji i ciągłego różnicowania, struktura ta dała początek
rozwojowi kolejnych, bardziej skomplikowanych form
życia, prowadząc stopniowo do powstania grzybów, roślin i zwierząt. Możliwości rozwoju ewolucyjnego znacznie zwiększyła zdolność eukariontów do
rozmnażania się drogą
płciową, co nastąpiło około miliard lat temu.
Najstarsze eukarionty należą najprawdopodobniej do protistów. Stworzony w 1978 roku podział eukariontów według Whittakera i Margulisa zakładał istnienie czterech
taksonów ujętych w królestwa: protistów, grzybów, roślin oraz zwierząt. W XXI wieku systematyka ta została zastąpiona, najpierw w 2005, a później w 2012 roku. Aktualny obecnie podział bierze pod uwagę ustalone między jądrowcami pokrewieństwa i wyróżnia pięć supergrup organizmów, z których każda ma przypisane kolejne linie rozwojowe.
- Amoebozoa – obejmuje jednokomórkowe ameby i grzybopodobne śluzowce.
- Opisthokonta – obejmuje między innymi grzyby, wiciowce oraz zwierzęta.
- Sar – obejmuje stramenopile, alweolaty i rhizaria.
- Archaeplastida – obejmuje glaukofity, krasnorosty i rośliny zielone.
- Excavata – obejmuje wyłącznie jednokomórkowe protisty.
Budowa komórki eukariotycznej
Jądro komórkowe stanowi centrum komórki eukariotycznej. Zawiera ono cząsteczki DNA, które są materiałem genetycznym komórki. Jądro jest osłonięte i oddzielone od cytoplazmy podwójną błoną białkowo-lipidową. W cytoplazmie obecne są wszystkie pozostałe organelle komórkowe. W typowej komórce zwierzęcej są to mitochondria, rybosomy, szorstkie i gładkie reliktum endoplazmatyczne, aparat Golgiego, wakuole i lizosomy. W komórce roślinnej obecne są także plastydy, np. chloroplasty, w których zachodzi fotosynteza. Komórki roślin oraz grzybów posiadają ponadto ściany komórkowe w postaci celulozy lub chityny (u grzybów wyższych). Najlepiej zbadanym i poznanym elementem samego jądra komórkowego jest jąderko, którego funkcja polega głównie na tworzeniu jednostek rybosomów.
Eukarionty a prokarionty
Prokarionty zamiast jądra komórkowego posiadają obecny w strukturze cytoplazmy nukleoid, w obrębie którego znajduje się genofor zbudowany z pojedynczej cząsteczki DNA. Nukleoid ten nie jest oddzielony od cytoplazmy za pomocą jakiejkolwiek
błony, toteż pływa w niej dosyć swobodnie. Znajdująca się w nim cząsteczka DNA, w przeciwieństwie do DNA eukariotycznego, nie zawiera
białek histonowych.
Obecność jądra komórkowego u eukariontów, a jego brak u prokariontów to oczywiście nie jedyna różnica dzieląca te dwa rodzaje komórek. Komórki prokariotyczne są kilkakrotnie mniejsze od komórek eukariotycznych. Różnią się zaś przede wszystkim zawartością. Już sama cytoplazma komórki prokariotycznej jest pozbawiona cytoszkieletu i pozostaje przez to nieruchoma i gęsta. Cytoplazma w komórkach jądrowców jest bardziej
płynna i wyposażona w cytoszkielet, dzięki czemu może się poruszać, czasem wprawiając w
ruch nawet całą komórkę. Komórki prokariontów nie posiadają poza tym takich organelli jak mitochondria, plastydy, lizosomy, wakuole, aparat Golgiego i retikulum endoplazmatyczne. W cytoplazmie obecne są jedynie małe rybosomy. Większość komórek prokariotycznych posiada za to ścianę komórkową.
Prokarionty i eukarionty mają z kolei podobny plan budowy, składają się z takich samych klas związków chemicznych, a zawarta w nich informacja genetyczna jest zapisana w ten sam sposób. Przeprowadzają ponadto takie same funkcje życiowe, czyli poruszają się, oddychają, rozmnażają i odżywiają. Biorąc pod uwagę, że prokarionty to głównie bakterie, eukariontów jest w otaczającej nas rzeczywistości zdecydowanie mniej. W samym ciele człowieka znajduje się więcej bakterii niż ludzkich komórek.
![Gadożer zwyczajny. By MarioM (Own work) [GFDL or CC BY-SA 3.0], via Wikimedia Commons](https://www.ekologia.pl/wp-content/uploads/2023/03/800px-Circaetus_gallicus_02_max.jpg)
![Gajówka. By Biillyboy [CC BY 2.0], via Wikimedia Commons](https://www.ekologia.pl/wp-content/uploads/2023/03/Sylvia_borin-Orebro_County_max.jpg)
