Płazińce (Platyhelminthes) – tzw. robaki płaskie, typ zwierząt o prymitywnej budowie ciała, prowadzących najczęściej drapieżny lub pasożytniczy tryb życia. Zaliczają się do trójwarstwowców – w ich rozwoju zarodkowym dochodzi do wykształcenia się trzech warstw komórek – ektodermy, endodermy i mezodermy. Z ektodermy powstaje nabłonek, który pokrywa ciało płazińców.
Płazińce to zwierzęta dwubocznie symetryczne, o kształcie grzbieto-brzusznie spłaszczonym, od wewnątrz wypełnione parenchymą, która pełni funkcje szkieletu hydraulicznego. Pasożytnicze gatunki płazińców, takie jak przywry i tasiemce stanowią poważne zagrożenie dla ludzi oraz zwierząt dzikich, domowych i hodowlanych.
Cechy charakterystyczne płazińców:
- dobrze wyodrębniona głowa;
- polaryzacja ciała na przód i tył;
- ciało pokryte jednowarstwowym nabłonkiem, który w zależności od gromady, mogą pokrywać drobne rzęski;
- z mezodermy powstaje parenchyma;
- pod nabłonkiem znajduje się warstwa mięśni okrężnych i poprzecznych;
- oddychanie całą powierzchnią ciała;
- brak układu krwionośnego;
- obojnactwo – zachodzi zwykle zapłodnienie krzyżowe;
- brak otworu odbytowego w układzie wydalniczym – układ wydalniczy protonefrydialny;
- układ nerwowy złożony ze zwojów, o których odchodzą dwa pnie nerwowe biegnące wzdłuż ciała;
- ich ciało może ulegać regeneracji.
Zewnętrzny nabłonek płazińców może być wielokomórkowy i orzęsiony (u form wolnożyjących) lub syncytialny i nieorzęsiony (u form pasożytniczych). Bezpośrednio pod nabłonkiem znajdują się mięśnie okrężne odpowiadające za wydłużanie się ciała, a pod nimi z kolei mięsnie podłużne, które umożliwiają jego skracanie się. Strukturą oporową dla kurczących się mięśni jest parenchyma – rodzaj tkanki łącznej, wypełniającej pierwotną jamę ciała płazińców. Jest to zespół luźno połączonych komórek. Płyn zawarty w parenchymie zaopatruje całe ciało w substancje odżywcze z pożywienia. Następnie płyn ten jest napędzany do kanalików protonefrydialnych i odprowadzany na zewnątrz ciała – tak funkcjonuje układ wydalniczy płazińców. Układ pokarmowy składa się wyłącznie z otworu gębowego i ślepo zakończonego jelita. Nie występuje on w ogóle u tasiemców.
Podział płazińców:
Wirki – płazińce niepasożytnicze, prowadzące drapieżny tryb życia. Są to organizmy wolnożyjące, zasiedlające zarówno wodę, jak i ląd. Ich pokarm stanowią głównie owady, a także drobne skorupiaki i pierścienice. Mogą rozmnażać się bezpłciowo, poprzez podział ciała, jednak do zapłodnienia (krzyżowego) dochodzi zwykle w wyniku kopulacji. Rozwój osobniczy prosty.
W przedniej części głowy wirki posiadają jedną parę oczu. Ich ciała wykazują wysokie zdolności regeneracyjne. Przedstawiciele: wypławek biały, wypławek czarny.
Przywry – niebezpieczne pasożyty, żerujące głównie wewnątrz ciał zwierząt hodowlanych, spotykane także u człowieka. Charakteryzuje je złożony rozwój osobniczy, a cykle życiowe połączone są ze zmianami żywicieli. Przywry zamiast oczu posiadają przyssawki, które umożliwiają im uchwycenie się narządów żywiciela. Typowym przedstawicielem przywr jest motylica wątrobowa, która bytuje w wątrobie i przewodach żółciowych żywiciela ostatecznego. Tam też się rozmnaża – gdy zaś jaja motylicy zostaną wydalone i przedostaną się do środowiska wodnego, rozwijają się z nich kolejne formy. Pasożytują one na żywicielu pośrednim, którym w tym przypadku jest błotniarka moczarowa (ślimak). Po pewnym czasie opuszczają jej ciało i pozostają w środowisku wodnym. Następnie mogą zostać zjedzone przez żywiciela ostatecznego (krowę, owcę). W jego organizmie następuje zapłodnienie, uwalniają się larwy motylicy i rozwijają do postaci dojrzałej, po czym znów wydają jaja – cykl życiowy się powtarza. Przywry bytują w organizmach różnych gatunków ssaków i ptaków. Stanowią przyczynę poważnych chorób, a co za tym idzie także strat wśród zwierząt hodowlanych.
Tasiemce – pasożyty bytujące w jelicie cienkim kręgowców. Cechuje je rozwój złożony oraz cykle życiowe uzależnione od zmian żywicieli. Ich ciała składają się z trzech części – główki wyposażonej w przyssawki, szyjki oraz strobili. W strukturze szyjki dochodzi do intensywnych podziałów komórkowych, dzięki którym wydłuża się strobila, złożona z wielu członków. Pomiędzy członkami strobili dochodzi do samozapłodnienia. Zapłodnione jaja odrywają się i zostają wydalone na zewnątrz. Żywicielem pośrednim jest w ich przypadku świnia lub krowa, żywicielem ostatecznym zaś człowieka. Tasiemce nie posiadają układu pokarmowego – substancje odżywcze wchłaniają całą powierzchnią ciała. W zależności od gatunku, tasiemce mogą bytować w ciałach owiec, kotów, psów, wilków, lisów czy królików. Osiągają różne rozmiary – tasiemiec uzbrojony około 4 m, a nieuzbrojony nawet 12 m.
