(Carnivora), licząca ok. 40
, do której należą m.in. wilki, lisy, szakale, kojoty oraz pies domowy.
). Do
w czasach historycznych. Najszerszy zasięg występowania ma
(Canis lupus familiaris). W
(Nyctereutes procyonoides), introdukowany w latach 50 – tych XX w. Od 2015 roku notuje się pojawianie się pojedynczych osobników
(Canis aureus).
Rodzina psowatych (Canidae) obejmuje ok. 40 żyjących współcześnie gatunków, należących do 12 rodzajów. Pierwsze psowate pojawiły się w Ameryce Płn. ok. 34-55 mln lat temu.
WyglądWszystkie gatunki psowatych, z wyjątkiem jenota i psa leśnego, są doskonale przystosowane do biegu i pościgu za zdobyczą. Są masywnie zbudowane, mają długie, muskularne ciała, smukłe kończyny oraz długie i puszyste
ogony. Całe ciało pokryte jest sierścią o różnej
barwie w zależności od gatunku. Wszystkie psowate są palcochodne, kończyny mają cztery palce opatrzone pazurami. Na kończynach przednich znajdują się pozostałości po piątym palcu. Posiadają trójkątne głowy z wydłużonymi pyskami, dobrze rozwiniętymi szczękami oraz dużymi szpiczastymi uszami (u gat. pustynnych są małe i zaokrąglone). Uzębienie psowatych
charakteryzuje się silnie rozwiniętymi kłami oraz obecnością łamaczy. Występują duże różnice w rozmiarach ciała, od fenka o masie ciała ok. 1 kg po wilka szarego o masie ciała do 60 kg. Samce są nieco większe od samic.
Środowisko życiaDzikie psowate występują w rozmaitych
środowiskach, tylko nieliczne gatunki mają zasięg ograniczony do jednego, ściśle określonego typu środowiska. Wiele gatunków podczas
polowania posługuje się zmysłem
wzroku, dlatego też większość psowatych zamieszkuje tereny otwarte.
Kojoty występują na preriach Ameryki Płn., szakale afrykańskie i
likaony zasiedlają
sawanny,
szakal złocisty występuje na
stepach i Azji,
dingo zamieszkuje głównie suche półpustynie w Australii. Kaberu (wilk etiopski) występuje na obszarach
trawiastych wyżyn i
gór Etiopii.
Istnieją również gatunki psowatych, które występują głównie na obszarach
leśnych. Cyjony zasiedlają lasy górskie, nizinne oraz
dżungle w Azji.
Jenoty zamieszkują lasy, zadrzewienia i zarośla, często w pobliżu
jezior i
rzek. Psy leśne z Ameryki Płd. występują w lasach oraz na
bagnach porośniętych
drzewami i
krzewami.
Niektóre gatunki psowatych przystosowały się do życia w środowiskach, zmienionych przez człowieka, np. w miastach (lisy i kojoty).
Tryb życiaZachowania społeczne różnych gatunków psowatych są bardzo różnorodne, różnice mogą występować także między
populacjami jednego gatunku, występującymi na innych obszarach, czy zajmującymi odmienne
siedliska. Wszystkie psowate posiadają swoje
terytoria, których najczęściej bronią. Wszystkie gatunki są w większym lub mniejszym stopniu społecznymi i przebywają w małych grupach rodzinnych, liczących kilka
osobników. Członkowie grup polują wspólnie lub indywidualnie. Mniejsze psowate, jak szakale czy lisy, polują zwykle na drobne zwierzęta i często żyją samotnie lub w parach. Większe psowate (wilki, likaony) tworzą
stada (watahy), których członkowie współpracują ze sobą podczas polowania, dzięki czemu mogą polować na zdobycz większą od siebie.
W większości grup rodzinnych występuje ścisła hierarchia osobników. U szakali i kojotów, osobniki podporządkowane, opiekują się
potomstwem pary dominującej.
Dzikie psowate prowadzą nocny lub dzienny tryb życia, najbardziej aktywne są wcześnie rano i wieczorem. Szakale i dingo są aktywne głównie w nocy.
Większość psowatych porozumiewa się ze sobą za pomocą szczeknięć, pisków, skomlenia, warknięć, pomruków oraz wycia. Bardzo istotna jest też mowa ciała – wyraz pyska, postawa ciała, pozycja ogona. Bardzo ważnym sposobem komunikacji jest znakowanie zapachowe swojego
terytorium za pomocą
moczu,
odchodów oraz wydzieliny
gruczołów zapachowych umieszczonych na ogonie, między palcami oraz na pysku.
Jenot jest jedynym gatunkiem rodziny, który zapada w
sen zimowy.
PożywienieWszystkie dzikie psowate są dobrymi łowcami, chwytają zdobycz z zaskoczenia lub po długim pościgu. Większość jednak jest oportunistami – korzystają z dostępnego w danym momencie rodzaju pożywienia. Psowate żywią się głównie
mięsem upolowanych zwierząt, a także
padliną (np. szakale), jenoty są
wszystkożerne – jedzą
gryzonie, , , , a także
jagody,
korzonki i
nasiona. Otocjon (Otocyon megalotis) oraz nibylis siwy (Lycalopex vetulus) żywią się głownie
termitami.
RozmnażanieWszystkie gatunki psowatych wyprowadzają zwykle 1 miot rocznie,
ciąża trwa ok. 9 tygodni. Miot liczy 1-19 szczeniąt, które rodzą się ślepe i są zależne od opieki matki lub obydwojga rodziców. Starszymi szczeniętami często opiekuje się potomstwo pary dominującej z poprzednich
miotów. Młode karmione są
mlekiem matki, a czasem lekko nadtrawioną treścią
żołądka, zwracaną przez rodziców. Młode osiągają niezależność po upływie ok.
roku.
Znaczenie Największe znaczenie dla człowieka ma pies domowy (Canis lupus familiaris), który został udomowiony ok. 14 tysięcy lat temu. Jest to wszechstronne zwierzę użytkowe oraz do towarzystwa.
Dzikie psowate, np.
wilki pełnią ważną rolę w utrzymywaniu
równowagi w
ekosystemach, ograniczając populację kopytnych zwierząt roślinożernych, jak
jelenie.
Niektóre gatunki mogą polować na zwierzęta
hodowlane, np. wilki i dingo; są także wektorami groźnych
chorób, jak np. wścieklizna czy bąblowica.