glony
Glony, algi – liczna i bardzo zróżnicowana grupa fotosyntetyzujących eukariontów obejmująca jednokomórkowe i wielokomórkowe organizmy beztkankowe, zamieszkujące różnorodne siedliska wodne i lądowe na całej kuli ziemskiej.
Występowanie i środowisko życia glonów
Glony występują powszechnie na całej kuli ziemskiej. Zamieszkują głównie zbiorniki wód słodkich, słonawych i pełnosłonych oraz cieki wodne. Żyją na powierzchni wody (neuston), unoszą się w toni wodnej (fitoplankton) bądź zamieszkują strefę denną (bentos), gdzie są przytwierdzone do powierzchni dna (haptobentos), porastają rośliny, kamienie i muszle mięczaków (peryfiton) bądź penetrują osady denne (herpobentos). Glony planktonowe (zielenice, okrzemki, bruzdnice) często występują masowo wywołując zakwity wód.
Glony występujące w wilgotnych siedliskach lądowych żyją głównie w górnej warstwie gleby (fitoedafon), na skałach, ścianach jaskiń i murach (litofity), liściach drzew i krzewów (epifile) oraz pniach i gałęziach drzew (epifity). Niektóre zielenice, okrzemki i eugleniny zasiedlają siedliska ekstremalne, takie jak śniegi i lodowce (kriofity) bądź gorące źródła (termofity).
Glony często tworzą związki symbiotyczne z innymi organizmami. Zielenice żyją w symbiozie z grzybami tworząc porosty. Glony endosymbiotyczne żyją w jamie ciała bądź wewnątrz komórek gospodarza zapewniając mu, w zamian za schronienie, dostęp do produktów fotosyntezy. Jednokomórkowe zielenice (zoochlorelle) żyją w symbiozie z orzęskami, gąbkami i parzydełkowcami; jednokomórkowe bruzdnice (zooksantelle) – z promienicami, koralowcami i małżami.
Historia ewolucyjna i podział systematyczny glonów
Glony powstały prawdopodobnie w prekambrze, ok. 2 mld lat temu. Najstarszą znaną roślinopodobną skamieniałością, datowaną na ok. 2,1 mld lat, jest Grypania spiralis – organizm wykazujący cechy glonu wielokomórkowego bądź stanowiący skupisko form jednokomórkowych. Najstarszymi przedstawicielami współczesnych grup glonów są krasnorosty i brunatnice, które pojawiły się ok. 1,2 mld lat temu.
Glony (algi) są liczną i bardzo zróżnicowaną grupą, nie stanowiącą jednostki taksonomicznej. Gatunki glonów zaliczane są do trzech supergrup eukariontów – Excavata z eugleninami (EuglenidaStramenopiles) (okrzemki Bacillariophyceae, złotowiciowce Chrysophyceae, różnowiciowce Xanthophyceae, brunatnice Phaeophyceae) oraz Alveolata (bruzdnice DinoflagellataArchaeplastida z krasnorostami (Rhodophyta), zielenicami (Chlorophyta) i glaukofitami (Glaucophyta).
Cechy charakterystyczne glonów
Glony są eukariotycznymi organizmami beztkankowymi charakteryzującymi się zróżnicowaną wielkością oraz budową ciała. Zaliczane są tu drobne, mikroskopijne formy jednokomórkowe (np. zielenice Chlorella, okrzemki), formy kolonijne (np. skrętnica Spirogyra) oraz formy wielokomórkowe o krzaczastych bądź liściokształtnych plechach, występujące wśród wodorostów morskich, takich jak zielenice (np. watka Ulva), brunatnice (np. wielkomorszcz Macrocystis) i krasnorosty (np. widlik Furcellaria).
Glony cechują się bardzo różnorodną organizacją morfologiczną. Glony jednokomórkowe obejmują formy ameboidalne (np. złotowiciowce Rhizochloris), monadalne (wiciowcowe) (np. eugleniny, bruzdnice) oraz kokkalne (np. okrzemki). Wśród glonów wielokomórkowych wyróżnia się formy kapsalne (np. jednokomórkowe zielenice tworzące kolonie zespolone galaretowatą masą), trychalne (np. wielokomórkowe zrostnice tworzące nitkowate kolonie), syfonalne (np. jednokomórkowe różnowiciowce Vaucheria o plechach wielojądrowych) oraz syfonokladialne (np. wielokomórkowe wodorosty o zróżnicowanych plechach).
Odżywianie glonów
Glony są organizmami samożywnymi (autotroficznymi). Przeprowadzają fotosyntezę dzięki obecności barwników fotosyntetycznych – podstawowych (głównie chlorofilu a) i barwników pomocniczych (głównie β-karotenu). Glony posiadają, oprócz barwników głównych, również inne rodzaje chlorofilu – chlorofil b (eugleniny), chlorofil c (okrzemki, brunatnice), chlorofil d (krasnorosty), ksantofile – fukoksantynę (okrzemki, brunatnice, złotowiciowce), fikoerytryny i fikocyjaniny (krasnorosty). Materiał zapasowy glonów stanowi skrobia i inne wielocukry, wolutyna i tłuszcze. Niektóre glony pozbawione są barwników fotosyntetycznych i odżywiają się heterotroficznie (np. bruzdnice, eugleniny).
Rozmnażanie glonów
Glony rozmnażają się płciowo oraz bezpłciowo (wegetatywnie). Rozmnażanie bezpłciowe odbywa się przez podział komórki, fragmentację plech oraz za pośrednictwem zarodników (autospor) powstających wewnątrz komórki macierzystej – nieruchomych aplanospor bądź ruchomych pływek (zoospor).
Rozmnażanie płciowe odbywa się na drodze koniugacji komórek wegetatywnych (sprzężnice) lub gametogamię – izogamię, anizogamię lub oogamię. W cyklu rozwojowym zielenic, krasnorostów i brunatnic występuje przemiana pokoleń.
Znaczenie glonów
Glony stanowią bardzo ważną grupę producentów materii organicznej w ekosystemach wodnych i lądowych; są źródłem pożywienia dla zwierząt roślinożernych. Stanowią istotne ogniwo w obiegu pierwiastków w środowisku, biorą udział w procesie samooczyszczania się wód. Są dobrymi wskaźnikami stanu środowiska, np. stopnia zanieczyszczenia, zakwaszenia i zasolenia. Niektóre glony wykorzystywane są w paleolimnologii przy rekonstrukcji zmian środowiskowych zachodzących w historii Ziemi.
Glony, ze względu na dużą wartość odżywczą, wykorzystywane są jako pasza dla zwierząt i pokarm dla ludzi (np. rodymenia palczasta, szkarłatnica delikatna, sałata morska). Substancje pozyskiwane z krasnorostów (agar, karagen) i brunatnic (alginiany) stanowią ważny surowiec dla przemysłu spożywczego, chemicznego i farmaceutycznego.
