Karlik większy (Pipistrellus nathusii)

Karlik większy to niewielki nietoperz. Jest jednak największym gatunkiem spośród występujących w naszym kraju przedstawicieli rodzaju karlików (Pipistrellus), co tłumaczy jego polską nazwę. Zwierzęta te są objęte ścisłą ochroną gatunkową i wymagają czynnej ochrony.

Karliki większe można spotkać na terenie prawie całej Europy (poza Półwyspem Iberyjskim, Apenińskim i Skandynawią), ale obszary rozrodu obejmują tylko północne części kontynentu. Hibernacja tych nietoperzy odbywa się z kolei w południowych rejonach Europy. Duże populacje odnotowano m.in. we Francji, Niemczech, Czechach, na Ukrainie, w Turcji i Wielkiej Brytanii. W Polsce karliki większe występują w lokalnych zgrupowaniach, nieregularnie rozmieszczonych po całym kraju. Gatunek ten licznie przebywa na Pomorzu Gdańskim, Mazurach i Podlasiu.

Naturalnym siedliskiem karlika większego są tereny leśne, szczególnie lasy liściaste i mieszane. Chętnie wybiera miejsca w pobliżu zbiorników wodnych, takich jak duże rzeki i jeziora. Poluje przede wszystkim na brzegach lasów i nad wodą. Pod wpływem presji antropomorficznej przystosował się także do przebywania w pobliżu ludzkich osad – karliki większe zakładają czasem kolonie w szczelinach budynków bądź skrzynkach lęgowych dla nietoperzy i ptaków. Czasem na kryjówkę godową wybierają także naturalne dziuple w drzewach, najchętniej na wysokości około siedmiu metrów (ale zasięg wysokości dziupli zawiera się w przedziale 2-17 metrów). Ciekawym zjawiskiem jest tworzenie kolonii mieszanych z innymi gatunkami – u karlika większego zaobserwowano takie kolonie z karlikiem malutkim i mroczkiem posrebrzanym. Karliki większe są gatunkiem migrującym na zimę. Lecą wtedy na znaczne odległości, nawet do 1000 kilometrów od terenów lęgowych.

Karliki większe są największymi polskimi karlikami, ale ich wymiary nie są wcale imponujące. Masa ciała wynosi zaledwie od 6 do 15,5 gramów. Długość przedramienia to około 31,5-37 milimetrów. Skrzydła są szersze od bliźniaczego gatunku – karlika malutkiego. Sierść na grzbiecie jest ciemnobrązowe, ale ma jasne końcówki, nadając całemu zwierzęciu beżowo-brązowy odcień. Sierść na brzuchu jest jaśniejsza niż na grzbiecie, ma piaskowo-popielaty kolor i wyraźnie odcina się od wierzchu ciała. Uszy są krótkie, mają trójkątny kształt z zaokrąglonymi końcówkami. Koziołki, czyli skórne wyrostki w małżowinach usznych, charakterystyczne dla rodziny mroczkowatych, są krótkie (nie sięgają połowy ucha), szerokie i mają rogalikowaty kształt. Karlik większy ma dłuższy pyszczek od karlika malutkiego i karlika drobnego. Skrzydła są krótkie i szerokie – dłuższe i szersze w porównaniu do innych nietoperzy z rodzaju karlików. U nietoperzy cechą ułatwiającą oznaczanie gatunków jest obecność lub brak ostrogi oraz jej kształt. Ostroga to długa chrząstka, która przebiega wzdłuż brzegu błony lotnej, rozpoczynając się przy pięcie i biegnąc w kierunku ogona. Ostroga karlika większego sięga do połowy odległości od pięty do ogona. U tego gatunku koniec ogona wystaje z błony ogonowej na długość około jednego milimetra.

Sezon rozrodczy tego gatunku zależy od rozmieszczenia geograficznego konkretnej populacji – np. w Szwecji rozpoczyna się znacznie wcześniej niż w Polsce czy Niemczech – ale generalnie trwa latem i jesienią (od początku sierpnia do końca listopada). Samce zajmują wtedy obszary godowe, które obejmują miejsce potencjalnego założenia kolonii (dziuplę, skrzynkę lęgową, szczelinę w budynku itp.) i wydają serie wysokich dźwięków, w celu zanęcenia samicy. System rozrodczy tego gatunku to poligynizm, a więc jeden samiec kopuluje z wieloma samicami, które tworzą swego rodzaju harem na jego terytorium. Kolonie rozrodcze mogą składać się nawet z kilkuset osobników! Na wiosnę samice rodzą młode, po jednym lub dwoje w jednym lęgu. Czasem zdarzają się także porody trojaczków. Młode uczą się latać po około czterech tygodniach, a czesnym latem uzyskują pełną samodzielność i opuszczają kolonię. Maksymalna długość życia tych nietoperzy wynosi 14 lat.

Karliki większe są owadożerne, polują po zachodzie słońca. Głównym składnikiem ich diety są muchówki. Karliki polują, łapiąc owady w locie.