Heliotropy kwiaty – sadzenie, uprawa i pielęgnacja heliotropów
Heliotropy to piękne, choć nieco kapryśne kwiaty ogrodowe, które słyną przede wszystkim ze swojego upojnego zapachu, do złudzenia przypominającego wanilię lub… ciasto z wiśniami! W polskim klimacie uprawia się je przede wszystkim jako rośliny jednoroczne, bowiem nie znoszą mrozu. Z heliotropami warto się jednak zaprzyjaźnić, jeśli marzymy o intensywnie kolorowym ogrodzie pełnym pszczół i motyli. W jaki sposób przebiega ich uprawa? Na co zwracać uwagę, zabierając się za sadzanie? Z jakimi zagrożeniami trzeba sobie radzić, aby zapewnić roślinie zdrowy wzrost? Czy dom to odpowiednie miejsce na heliotrop?
- Heliotrop – podstawowe informacje
- Pochodzenie i systematyka heliotropów
- Heliotropy – wymagania glebowe
- Sadzenie i uprawa heliotropów
- Gdzie i jak siać heliotropy peruwiańskie
- Podlewanie heliotropów
- Nawożenie heliotropów
- Rozmnażanie heliotropów z nasion
- Rozmnażanie heliotropów poprzez sadzonki pędowe
- Ochrona heliotropów
- Heliotropy w ogrodzie
- Heliotropy – toksyczne piękne rośliny
- Heliotrop nie tylko fioletowy!
- Heliotropy – pytania i odpowiedzi
Heliotrop – podstawowe informacje
Nazwa heliotropu pochodzi od zderzenia dwóch greckich słów: „helios” oznaczającego słońce oraz „trepein” czyli czasownika „obracać”. Wyjaśnienie jest proste – kiedyś wierzono, że tak samo jak słoneczniki heliotropy peruwiańskie są roślinami, które podążają ze swym kwieciem za kierunkiem promieni słonecznych. Współczesna nauka odrzuca jednak ten pogląd. W mitologii greckiej istnieje za to stosowna historia o nimfie Klytii, która została zdradzona przez swego ukochanego, boga słońca Heliosa, a mizerniejąc z rozpaczy zmieniła się właśnie w kwiat heliotropu.
Z botanicznego punktu widzenia heliotropy to byliny z rodziny ogórecznikowatych, rozprzestrzenione dość powszechnie w strefach klimatu ciepłego i umiarkowanego na całym świecie.
Pochodzenie i systematyka heliotropów
Obecnie wyróżnia się około 300 gatunków zaliczanych do rodzaju Heliotropium, gatunkiem typowym zaś jest heliotrop zwyczajny (H. europaeum) występujący w stanie dzikim na terenie Europy, Azji oraz Afryki Północnej. Nie jest to gatunek przesadnie ozdobny, z bardzo wąskimi, białymi kwiatostanami, więc traktowany bywa często jako przydrożny chwast.
W ogrodach najczęściej sadzimy heliotropy peruwiańskie (H. arborescens) oryginalnie pochodzące z Ameryki Południowej. Są to bardzo reprezentacyjne byliny sięgające 50 cm wysokości (w naturalnym środowisku nawet 1 m!) i charakteryzujące się bujnym fioletowym kwieciem. Każda roślina tworzy swego rodzaju krzew porośnięty owłosionymi, lancetowatymi liśćmi, a niezwykle aromatyczne drobne, pięciopłatkowe kwiaty, podobne do niezapominajek, zebrane są w pokaźnej wielkości skrętki. Helitrop peruwiański rozkwita zazwyczaj w lipcu i kwitnie aż do pierwszych przymrozków, czasem nawet do listopada!
Heliotropy – wymagania glebowe
Heliotropom z ziemią warto naprawdę dogodzić. Powinna być żyzna i wilgotna, a do uprawy donicowej poleca się wręcz mieszankę trzech części ziemi ogrodowej z jedną częścią piasku, jedną częścią torfu i jedną częścią kompostu. Na zagonie można zmieszać cięższą ilastą glebę z kompostem i piaskiem, ale nie poleca się sadzić heliotropów peruwiańskich do gliniastego podłoża. Drenaż w każdym przypadku jest wysoce wskazany. Odczyn podłoża powinien być zbliżony do neutralnego z pH między 6.6 a 7.3.
Optymalne stanowisko powinno zapewnić 6 godzin słońca, ale raczej przedpołudniowego. Popołudniu heliotropy lepiej czują się w strefie częściowego zacienienia. Wielu ogrodnikom jednak w bardzo dobrze udaje się uprawa tych wonnych bylin w pełnym słońcu.
Sadzenie i uprawa heliotropów
Heliotropy najłatwiej hodować jest z nasion – tanich i dostępnych w większości sklepów ogrodniczych. Wysiew prowadzimy w lutym lub marcu, umieszczając nasiona w regularnym podłożu do kiełkowania i przykrywając cieniutką warstwą tego samego podłoża. Ziemia powinna być stale wilgotna, a naczynie należy przetrzymywać w jasnym pomieszczeniu o temperaturze 20-24 stopni C. Pierwsze roślinki powinny pojawić się po 28-42 dniach. Gdy osiągną ok. 2 cm warto je przepikować, a następnie jeszcze raz przesadzić, gdy trochę podrosną. Na zewnątrz – do zagonu lub donic – sadzonki wysadzamy dopiero w drugiej połowie maja, jeśli na horyzoncie nie widać już przymrozków.
Gdzie i jak siać heliotropy peruwiańskie
Pojedyncze rośliny należy sadzić w odstępach co 30–40 cm. Można do tego celu wykorzystywać również gotowe sadzonki, ale nie są one łatwe do kupienia. Młode rośliny, jeszcze przed zakwitnięciem, warto uszczykiwać, aby heliotropy peruwiańskie osiągnęły ładniejszy kształt i bujniejszy pokrój. W tym celu palcami usuwamy same końcówki pędów, starając się zachować symetrię. Ponadto ucinać warto pędy, które rosną zbyt długie i opadają na strony, jak również wszystkie przekwitłe kwiatostany – tym sposobem zapewnimy roślinie siłę i przedłużymy okres kwitnięcia.
Podlewanie heliotropów
Heliotropy w ciągu całego sezonu potrzebują ciągłej wilgoci w podłożu. W uprawie doniczkowej oznacza to konieczność podlewania co 3-4 dni, na zagonach zaś w zależności od warunków atmosferycznych. Ogólna zasada mówi, że interweniować należy, kiedy wierzchnich kilka centymetrów gleby wydaje się suche. Przy podlewaniu warto unikać skrapiania liści rośliny – strumień staramy się kierować bezpośrednio do podłoża. Aby zminimalizować ryzyko przesuszenia ziemię wokół heliotropów peruwiańskich warto przykryć cienką warstwą kory mulczującej.
Nawożenie heliotropów
Nawożenie jest szczególnie wskazane w przypadków heliotropów, choć bywa nie lada wyzwaniem. Eksperci zgadzają się, że najlepsze są zbalansowane nawozy 10-10-10 NPK, ale dawkować je trzeba ostrożnie i z wyczuciem, gdyż nadmiar azotu powoduje rozwój liści kosztem kwiatów. Najlepiej jest więc zalecane przez producenta dawki rozcieńczać i obserwować jak rośliny reagują na to odżywianie, ewentualnie korygując dawki. Nawozimy przy tym od momentu wysadzenia do końca lata – rośliny doniczkowe co 2 tygodnie, zaś te na zagonach raz na miesiąc.
Rozmnażanie heliotropów z nasion
Heliotropy rozmnaża się na dwa sposoby: z nasion lub sadzonek pędowych. Ta pierwsza metoda wymaga pozostawienia kilku kwiatostanów do całkowitego wyschnięcia i następnie pobrania z nich nasionek. Przetrzymywane w suchej kopercie przez zimę mogą one zostać wysiane na wiosnę zgodnie z powyższymi wskazówkami.
Rozmnażanie heliotropów poprzez sadzonki pędowe
Bardziej efektywną metodą jest jednak propagacja przez sadzonki pędowe pobrane z rośliny o nierozwiniętych jeszcze całkowicie kwiatach, idealnie w lipcu lub sierpniu. Wybieramy pędy o widocznych, ale zamkniętych pąkach, odcinamy je na długości 5-7 cm od wierzchołka i delikatnie pozbawiamy kwiatów. Usuwamy również liście, pozostawiając jedynie 2-3 na samym szczycie. Taką sadzonkę umieszczamy w ziemi do ukorzeniania wymieszanej w proporcji 1:1 z perlitem lub piaskiem, na głębokości ok. 3 cm. Ziemię przeznaczoną dla heliotropów porządnie zwilżamy, zaś nad całością napinamy folię spożywczą wspartą na krótkich drewnianych tyczkach. W takim foliowym „namiocie” sadzonki powinny ukorzenić się w przeciągu dwóch tygodni. Po tym czasie przesadzamy je do ziemi kwiatowej zmieszanej z piaskiem i torfem i przetrzymujemy w domu do drugiej połowy maja. Warto wiedzieć, że rośliny uzyskane tym sposobem są zwykle silniejsze i bujniejsze niż te wyhodowane z nasion.
Ochrona heliotropów
Heliotrop posadzony na zagonie wymrze wraz pierwszymi przymrozkami, stąd też klasyfikuje się go często jako roślinę jednoroczną. W rzeczywistości jednak, przeniesiony w donicy do wnętrza przetrwa bez problemów zimę w dodatniej temperaturze, w jasnym, ale chłodnym pomieszczeniu i przy minimalnym poziomie podlewania, zaś w kolejnym roku może być ponownie przeniesiony lub przesadzony do ogrodu.
Poza tym heliotropy peruwiańskie rzadko cierpią na choroby lub atakowane są przez szkodniki. Tym posadzonym w cieniu może, owszem, zagrażać mączniak prawdziwy, zaś pozbawione drenażu, stojące w wodzie rośliny mogą gnić od korzeni. Są to jednak przede wszystkim błędy związane z wyborem złego stanowiska.
Heliotropy w ogrodzie
Heliotropy stosowane są od wieków w zielarstwie, zwłaszcza gatunek H. indicum. Sokiem z rośliny leczy się w tradycyjnej medycynie ugryzienia węży i skorpionów, wrzody, zapalenia skóry, a nawet problemy okulistyczne. W przemyśle perfumeryjnym słodki aromat heliotropu wykorzystywany jest z kolei w postaci olejku eterycznego.
Dla ogrodników heliotrop peruwiański jest jednak przede wszystkim pomysłem na zagospodarowanie zagonu, tak, aby kwitł przez całe lato. Ze względu na intensywny, przyjemny zapach, który łatwo rozpylany jest wiatrem, donice z heliotropami warto aranżować bezpośrednio na tarasie. Można je również uprawiać wewnątrz jako klasyczne rośliny domowe.
Heliotropy – toksyczne piękne rośliny
Heliotropy dobrze komponują się razem z pelargoniami, daliami, agapantem afrykańskim, oraz stokrotką afrykańską. Na zagonach często łączone są również z różnobarwnymi roślinami jednorocznymi, takimi jak nasturcje i nagietki, a także z wieloletnim starcem popielnym oraz smagliczką.
Uwaga! Heliotrop jest rośliną silnie toksyczną dla psów i kotów oraz koni, i w żadnym razie nie powinna być spożywana przez człowieka. Zawarte w liściach i nasionach alkaloidy mają toksyczny wpływ na wątrobę i mogą ją śmiertelnie uszkodzić.
Heliotrop nie tylko fioletowy!
Ogólnie rzecz biorąc, heliotropy peruwiańskie to ciekawe dodatek do ogrodu, który ucieszy zwłaszcza miłośników intensywnie pachnących kwiatów. Uważa się, że najbardziej aromatyczna jest przy tym biała odmiana „Alba”, choć z punktu widzenia estetycznego niemniej atrakcyjna jest fioletowa odmiana „Marine” z przebarwiającymi się do purpury liśćmi oraz pudrowo pachnący „Nagano” o kwieciu w kolorze głębokiego granatowego fioletu. Warto też poszukiwać nowych, innowacyjnych odmian, pośród których można znaleźć i kultywary pnące (np. „Azure Skies”). O takich ciekawych heliotropach peruwiańskich w kolejnych sezonach usłyszymy jeszcze na pewno nie raz!
Heliotropy – pytania i odpowiedzi
Jaki choroby mogą zagrażać temu gatunkowi?
Niezależnie od tego, czy miejscem uprawy jest dom czy ogród, heliotrop pozostaje wolny od specyficznych, często powtarzających się zaburzeń. Jeśli się one pojawiają, z reguły wynikają z niewiedzy lub braku doświadczenia hodowcy.
Jakich błędów należy unikać, decydując się na tę roślinę?
Zbyt duże zawilgocenie podłoża i wybór nieodpowiedniej lokalizacji mogą prowadzić do ataku chorób i szkodników.
Jak dobrać prawidłowe stanowisko do uprawy?
Należy zadbać o odpowiednie nasłonecznienie, żyzną i przepuszczalną glebę oraz zapewnienie dodatnich temperatur.
- Missour Botanical Gardens; "Heliotropium arborescens"; missouribotanicalgarden.org; 2020-06-12;
- Jackie Rhoades; "Heliotrope Care: Tips For Growing A Heliotrope Plant Heliotrope"; gardeningknowhow.com; 2020-06-12;
- Nan Schiller; "Growing heliotropes: fragrant vintage charmers"; gardenerspath.com; 2020-06-12;
- Plant Care Today; "Heliotropium Arborescens Care: Learn To Grow Heliotrope Plants"; plantcaretoday.com; 2020-06-12;
- Nature & Garden; "Heliotrope, Saint Fiacre’s herb"; nature-and-garden.com; 2020-06-12;
- Rashed Reza i in.; "Multiple traditional medicinal uses of Heliotropium indicum L. (Boraginaceae)"; researchgate.net; 2020-06-12;
CZY DOBRZE ZNOSI NASŁONECZNIONE BALKONY?