Kleszcze atakują! Sezon na kleszcze w pełni

Kleszcze lubią lasy liściaste, wilgotną ściółkę i trawy. Kleszcza możemy spotkać w lesie, jak i w parku w dużym mieście. Łagodna zima spowodowała, że w tym roku można spodziewać się plagi kleszczy. Kleszcze są niebezpieczne, dlatego warto wiedzieć, jak uniknąć ugryzienia przez kleszcza i co robić, gdy już nam się to przydarzy.

Kleszcze to małe pajęczaki, które czyhają na swoje ofiary w liściach drzew, krzewów i źdźbłach trawy. Można je spotkać również pośród dębów, grabów, buków i jodeł. Najwięcej ich znajduje się w lesie, co nie oznacza, że żyją tylko tam. W dużych miastach kontakt z nimi możemy mieć na przykład w parkach, na skwerach czy na działkach. Lubią wilgoć i wysoką temperaturę, więc polować zaczynają już wczesną wiosną, a kończą jesienią.

Jakie kleszcze możemy spotkać w Polsce?
W Polsce żyje około 20 gatunków kleszczy, z czego zdecydowana większość bytuje w norach i gniazdach zwierząt, nie stanowiąc większego zagrożenia dla ludzi. Biorąc pod uwagę zdrowie nasze i zwierząt domowych, największe znaczenie mają dwa gatunki kleszczy: kleszcz pospolity (Ixodes ricinus), który jest najważniejszym przenosicielem chorób przenoszonych ze zwierząt na człowieka i kleszcz łąkowy (Dermacentor reticulatus), który jest odpowiedzialny za przenoszenie babeszjozy (piroplazmozy) u zwierząt.

Sezon na kleszcze
Statystyki pokazują, że ilość kleszczy z roku na rok, się zwiększa. Przyczyną mogą być łagodne zimy. Jako, że tegoroczna zima była wyjątkowo mało śnieżna i mroźna, to możemy spodziewać się istnego wysypu kleszczy. Jednak Jan Bondar, rzecznik prasowy Głównego Inspektoratu Sanitarnego uspokaja: „[…] tak naprawdę nikt nie wie, czy kleszczy jest więcej, czy więcej się o nich mówi – podkreśla Bondar. Jednak faktem jest, że co roku notuje się w Polsce około 9000 nowych przypadków boreliozy.

Kleszcze – gdzie jest ich najwięcej?
W Polsce terenami zwiększonego ryzyka zachorowania na choroby odkleszczowe  są województwa: podlaskie, mazursko-warmińskie , dolnośląskie, małopolskie. Z roku na rok obserwuje się wzrost populacji zakażonych kleszczy w centralnej Polsce i w województwie mazowieckim.

Kleszcze atakują
Jak polują kleszcze? Pajęczaki zasadzają się na swoją ofiarę na spodzie liści i źdźbeł trawy, dlatego trudno je zauważyć. Swój cel wybierają kierując się zapachem, ciepłotą ciała i wydychanym dwutlenkiem węgla. Atakują miękkie i dobrze ukrwione miejsca na ciele człowieka – głównie okolice szyi, uszu, zgięcia kolan i łokci, brzuch i plecy. Jedynie samice kleszczy żywią się krwią, samce gnieżdżą się na nosicielach wyłącznie w celu kopulacji z samicą. Problem w tym, że atak kleszcza jest bezbolesny. Owady te posiadają kłująco-ssący aparat gębowy, a gdy atakują, znieczulają miejsce kłucia, by w spokoju żerować.

To właśnie w trakcie ukłucia i wysysania krwi przenoszone są groźne choroby, jak kleszczowe zapalenie mózgu, borelioza, anaplazmoza, babeszjoza. Borelioza jest chorobą, na którą nie opracowano jeszcze żadnej szczepionki. Można się natomiast zaszczepić przeciwko odkleszczowemu zapaleniu opon mózgowych. Przy planowaniu takiego szczepienia warto wiedzieć, że jest ono podawane w trzech seriach, w dość dużych odstępach czasu. Proces szczepienia jest wykonywany pod nadzorem lekarskim.

Choroby odkleszczowe u zwierząt
Kleszcze są nie tylko groźne dla człowieka. Przenoszą także choroby zwierzęce, m.in. babeszjozę, anaplazmozę, gorączkę teksańską. Największym zagrożeniem dla naszych czworonogów jest kleszcz łąkowy, którego możemy spotkać w parkach, ogrodach działkowych, wysokich trawach. Jest on prawdopodobnie najczęstszą przyczyna zakażeń babeszjozy u psów. Objawy tej choroby to wysoka gorączka, blade, zażółcone śluzówki oraz ciemna barwa moczu, przypominająca herbatę. Jeśli szybko nie zostanie podjęte leczenie, zwierzę może nie przeżyć. Rozwiązaniem może być stosowanie odstraszających kropli aplikowanych na skórę (raz na 4 tygodnie) lub obroży z repelentami. Trzeba jednak pamiętać, że w przypadku kotów permetryna może być szkodliwa. Ponadto na niektóre środki, na przykład fipronil – kleszcze już się uodporniły.

Kiedy zaatakuje kleszcz
Jak rozpoznać, że zostaliśmy zaatakowani przez kleszcza? „[…]Powinniśmy zwrócić uwagę na gorsze samopoczucie. To są objawy bardzo podobne do przeziębienia lub grypy. Z tego powodu tak wiele osób nie reaguje na pierwsze oznaki. Objaw, który występuje u 30-50 proc. osób zarażonych boreliozą to rumień, czyli zaczerwienienie wokół miejsca ukąszenia. Standardowo ma on powyżej 5 centymetrów, jednak nie każda osoba zainfekowana wytwarza taką reakcję układów odpornościowych” – mówi dr n. med. Grzegorz Juszczyk Dyrektor Działu Profilaktyki Korporacyjnej Grupy LUX MED.

Kleszcz – przyjaciel czy wróg?
Życie każdego żywego organizmu ma jakiś określony cel i kleszcz nie jest wyjątkiem. Ten krwiożerczy pajęczak, który przeraża już swoim wyglądem, też odgrywa jakąś rolę w naszym ekosystemie. Pierwszy powód, dla którego kleszcze są częścią ekosystemu, to fakt, że stanowią one pokarm dla innych zwierząt, głównie dla gadów, płazów i ptaków. Po drugie, kleszcze są domem dla wielu, niezwykłych organizmów. Kleszcze przenoszą wirusy, bakterie, pierwotniaki i inne formy mikroskopijnego życia. Część z nich jest źródłem groźnych dla nas chorób, jednak wszystkie mają, większe lub mniejsze znaczenie w tworzeniu życia na Ziemi. I trzeci powód, to fakt, że kleszcze pomagają kontrolować populacje większych drapieżników, zapewniając równowagę w przyrodzie.

Jak chronić się przed kleszczami?

Mimo, iż kleszcze są ważnym ogniwem w łańcuchu pokarmowym, to nie znaczy, że mamy pozwolić, by sobie spokojnie pasożytował na naszym ciele. Jak w przypadku każdego zagrożenia, najważniejsza jest profilaktyka. „Korzystajmy z lasu, korzystajmy ze świeżego powietrza, ale pamiętajmy o podstawowych zasadach bezpieczeństwa jak: ubiór, stosowanie środków odstraszających, obejrzenie ciała po powrocie do domu i ewentualne usunięcie kleszcza w przypadku ukąszenia. Jeśli złapiemy kleszcza, to nie jest powód do paniki. Trzeba go jak najszybciej całego usunąć. Ważne, by nic nie zostało w naszym ciele” – zwraca uwagę Jan Bondar.

Jak usunąć kleszcza?
By usunąć kleszcza wystarczy pęseta − należy chwycić pęsetą kleszcza i stanowczym ruchem wyciągnąć go do góry. Uwaga! Smarowanie kleszcza olejem, masłem, wazeliną, kremem czy jego wykręcanie może spowodować,  że pajęczak zacznie „wymiotować”, co spowoduje, że jeszcze większa ilość materiału zakaźnego przedostanie się od naszego organizmu.

Jeżeli usuniemy już pasożyta, to miejsce ukąszenia należy zdezynfekować i obserwować przez kilka tygodni. Jeżeli w miejscu, gdzie wcześniej znajdował się kleszcz, pojawi się rumień i zaczerwienienie, to należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza.