Kwiczoł - opis, występowanie i zdjęcia. Ptak kwiczoł ciekawostki
Ekologia.pl Środowisko Przyroda Kwiczoł – opis, występowanie i zdjęcia. Ptak kwiczoł ciekawostki

Kwiczoł – opis, występowanie i zdjęcia. Ptak kwiczoł ciekawostki

Trudno sobie wyobrazić, ale nasz powszechnie znany kwiczoł, był niegdyś gatunkiem łownym. Tak sobie myślę, ile musi być mięsa z takiego kwiczoła? Z pojedynczego niewiele, ale te ptaki latają ogromnymi stadami, zatem jak myśliwy strzelał, to pewnie z nadzieją, że upoluje kilka ładnych sztuk. Gdyby nie zakazano polowań na kwiczoły, to te znane, szczebiotliwe kwiczenie na nieboskłonie przeszłoby do historii, tak jak widoki wielomilionowych stad gołębia wędrownego w Ameryce Północnej. Na szczęście dla wielbicieli tych ptaków i dla samych ptaków stało się inaczej.

Kwiczoł, fot. Kacper Kowalczyk

Kwiczoł, fot. Kacper Kowalczyk
Spis treści

„Kwiczoł? No siedział tam i kwiczoł!”

Uniwersalny opis tego ptaka brzmi tak: średniej wielkości, z szaroniebieską głową, nad czarnym okiem jasna brew. Biały brzuch z brązowymi kropkami, na wysokości wola z lekkim rdzawym nalotem. Pod intensywnie żółtym dziobem biała plamka. Pokrywy skrzydłowe brązowe, ogon cały czarny. Taka skrótowa charakterystyka barw upierzenia odnosi się do niemal każdego osobnika. Należy ją jednak uzupełnić o kilka aspektów, które dadzą nam całość morfologii kwiczoła.

Dorosłe osobniki dorastają do wielkości między 25 a 28 cm. Rozpiętość skrzydeł wynosi około 45 cm, a masa ciała w pełni rozwiniętych ptaków mieści się w granicach między 80-140 gramów. Nazwa kwiczoła jest adekwatna do głosów wydawanych przez te ptaki. Podczas startu wydobywają z siebie dźwięki, które mogą przypominać kwiczenie świni: „Kwi, Kwi, Kwi” – tak właśnie rozpoczynają swój start stada kwiczołów, chociaż to kwiczenie kwiczoła jest nieco wyższe od kwiczenia świni. Jednak to nie jedyne dźwięki, jakie ptaki z siebie wydają. Można jeszcze usłyszeć charakterystyczne „czak, czak, czak” przypominające skrzeczenie sroki, ale bardziej szczebiotliwe. Najczęściej ten głos jest używany w sytuacjach zagrożenia. W czasie, gdy do gniazd podchodzi jakiś drapieżnik, wtedy zaczyna panować wśród kwiczołów tzw. zorganizowany chaos – o zachowaniach w czasie lęgów będzie dalej.

Głównym składnikiem dietybezkręgowce znalezione podczas wędrówek po polach czy łąkach – głównych żerowiskach kwiczoła. Bardzo często na dość dużych powierzchniach trawiastych widać te ptaki jak biegają niczym piłkarze po boisku, jednak co jakiś czas muszą przystawać. W tym momencie „zanurzają” dziób w ziemię a następnie wyciągają jakieś smakowite kąski. Najczęściej kwiczołom zdarzają się skąposzczety, ewentualnie pędraki lub jakieś chrząszcze. Wraz ze zmianami pogody oraz porami roku kwiczoły zmieniają swoje upodobania pokarmowe. Kiedy nadchodzi jesień dochodzi do zmiany menu na bardziej roślinne, tak żeby zimą można było całkowicie przestawić się na dietę złożoną z roślin. Znane są zapewne większości stada oblegające jarzębiny. Kiedy kilkadziesiąt osobników obsiądzie drzewo, to po kilku godzinach jest już ono ogołocone z wszelakich owoców. Oprócz owoców jarzębiny, zimą kwiczoł chętnie zjada jabłka, dlatego warto wyłożyć te owoce na ziemię pod karmnikiem, oczywiście najlepiej, wcześniej je przekroić. Jak tylko zleci się stadko kwiczołów, to jabłka szybko znikną spod karmnika.

Kwiczoł to niestrudzony wędrownik i kolonizator

Do XVIII wieku kwiczoły gniazdowały w północnej części Europy. W Polsce wtedy można było go spotkać wyłącznie na północno-wschodnich krańcach kraju. Miejscem, gdzie widywano najwięcej tych ptaków były Mazury, jednak od końca XVIII wieku zasięg kwiczoła zaczął się rozszerzać o kolejne miejsca w Europie. W ten sposób do II poł. XX wieku doszło do kolonizacji całej zachodniej części Starego Kontynentu wraz z Wyspami Brytyjskimi. Dzięki temu obecnie kwiczoły zamieszkują Europę na wschód od Renu i północ od Alp po Azję do środkowej Syberii aż do rzekę Ałdan. Zasięg występowania tego gatunki jest naprawdę imponujący. Chociaż w wielu publikacjach kwiczoła opisuje się jako ptaka wędrownego, to część środkowoeuropejska populacji nie lubi wędrować. Jednak populacje wysunięte bardziej na północ osiągając naprawdę wielkie liczebności, wędrują na południe. Obserwując stada tych drozdów, widać że ptaki to iście towarzyskie, a przy tym bardzo hałaśliwe. Niekiedy wraz z kwiczołami wędrują także szpaki, ale przeglądając takie stada, można natknąć się na inne ciekawe gatunki. M.in. pośród zajętych zdobywaniem pokarmu kwiczołów, obserwujemy nieco rzadsze droździki. Mało tego może zawieruszyć się jakiś paszkot – jak dotąd największy z europejskich drozdów, najbardziej masywny, a mimo to mylony z bardziej smukłym śpiewakiem. Północne kwiczoły wędrują najczęściej na południowe krańce Europy, tj. Hiszpania, Włochy czy Bałkany. Jednak coraz częściej ptaki decydują się na pozostanie w środkowo-wschodnich rubieżach Starego Kontynentu.

Kwiczoł lubuje się w owocach jarzębiny, fot. Kacper Kowalczyk

Obyczaje gniazdowe kwiczoła

Gniazdowanie w koloniach przysparza wielu korzyści. Po pierwsze jest bezpieczniej. Jeśli dojdzie do napadu na jednego z członków kolonii, zaraz pobratymcy rzucą się na pomoc. Z punktu widzenia populacji jako całości, gniazdowanie w koloniach pozwala na mniejsze straty. Liczebność jest bardziej stabilna, a co za tym idzie, mniej podatna na niekorzystne czynniki środowiska. Kwiczoły należą do tej grupy zwierząt, które wolą gniazdować właśnie w koloniach. Spośród innych drozdów, tylko one w ten sposób zasiedlają kolejne siedliska. Jednak, żeby doszło do takiego zamieszkania, muszą zaistnieć odpowiednie warunki. Jakie? A no muszą być duże drzewa, najlepiej skupione w kępy, gdzie można założyć gniazda w miarę blisko siebie. Po drugie trzeba mieć gdzie zjeść, zatem obok musi znajdować się łąka, ogródki działkowe, pole golfowe czy boisko. To miejsca, gdzie każdy drozdowaty znajdzie dla siebie coś dobrego. Od dżdżownic po pędraki. Taka dieta ma duże znaczenie zwłaszcza podczas okresu lęgowego, kiedy młode potrzebują pokarmu bogatego w białko oraz tłuszcze. Pędraki z pewnością zapewniają zarówno jednego jak i drugiego składnika pokarmowego adekwatnie do intensywności rozwoju piskląt. A te w czasie wzrostu są naprawdę żarłoczne i nic poza jedzeniem je nie interesuje.


Zazwyczaj w gnieździe kwiczoła można znaleźć od 5-6 jaj barwy seledynowej z brązowym kropkowaniem, z których po dwóch tygodniach wysiadywania wykluwają się pisklęta. Młode w gnieździe spędzają następne dwa tygodnie. Po tym okresie zaczynają uczyć się samodzielności i wyfruwają z gniazda. Dlatego, że nie są w pełni rozwinięte, to nadal oko na nie mają dorosłe. To tzw. strategia podlotowa, która polega na tym, że nie zupełnie wypierzone pisklęta wychodzą z gniazda i lokują się w różnych miejscach, a wszystko po to, żeby straty w lęgach były jak najniższe. Lepiej, żeby drapieżnik upolował jednego pisklaka, niż gdyby miałby znaleźć, po czym zrabować wszystkie młode z gniazda. Do tego należy jeszcze dołożyć system obronny kwiczołów, który jest w świecie ptaków dość osobliwy. Kiedy tylko do podlotków będących poza gniazdem zbliża się jakiś drapieżnik, czy to skrzydlaty, czy to włochaty, jeden z dorosłych kwiczołów wznieca alarm. Potem cała eskadra, niczym bojowe samoloty wojskowe, dopada wroga i bombarduje go zarówno uderzeniami dziobem, jak również odchodami. Kwiczoły w swej zaciekłości są tak bardzo zaangażowane w obronę młodych, że nie straszny kot, pies czy myszołów. Dlatego lepiej uważać przy koloniach tych ptaków i nie robić podejrzanych ruchów, mogących wzbudzić podejrzenie dorosłych osobników. Sprawę z naszego punktu widzenia utrudnia fakt, że małe kwiczoły należą do bardzo ciekawskich ptaków, a coś takiego jak strach u nich praktycznie nie występuje. Ta cecha jest jednocześnie bardzo pożądana i niepożądana. Dlaczego? Z jednej strony ptaki te uczą się otaczającego świata, a z drugiej strony takie zachowanie zdecydowanie zwiększa śmiertelność. Tylko w pierwszym roku życia ginie około 60% młodych kwiczołów.

Kwiczoły w gnieździe. Źródło: shutterstock

Kwiczoł w galarecie, a może w sosie własnym?

Zamknijmy oczy i przenieśmy się w do XVIII i XIX wiecznej Europy. Rok 1856, dwór w Wilanowie, stół rodziny Potockich. Na stole wiele potraw mięsnych, większość z nich to ptaki. Wśród nich także kwiczoł. Podobno „…dla smakoszy przedstawia dużą wartość.” – pisze Wiesław Dudziński w książce „Ptaki łowne” z 1977 roku. Okres polowań przypadał na czas zimowych podwojów tych ptaków, kiedy to pojawiało się ich najwięcej. Kwiczoły zaaferowane pokarmem, nie zwracały uwagi na ludzi, zatem upolowanie takiego nie było niczym trudnym. Do dzisiaj na terenie krajów śródziemnomorskich, we Francji czy Hiszpanii w menu wielu restauracji można spotkać dania, których główny trzon stanowi mięso z kwiczoła. Wśród nich też jest kwiczoł w galarecie – przysmak ludów południowej Europy i północnej Afryki. Od niemal 40 lat w Polsce polowania na kwiczoły są zakazane, dzięki czemu możemy podziwiać stada tych ptaków przelatujące nad Polską, które stanowią niesamowity widok, a na dodatek urozmaicają zimowy, dość nudny krajobraz. Nie umiem sobie wyobrazić jaki byłby świat bez tego specyficznego szczebiotu oraz kwiczenia dobiegającego, bardzo często, nie wiadomo z którego punktu na niebie.

Ekologia.pl (Kacper Kowalczyk)
4.7/5 - (7 votes)
Post Banner Post Banner
Subscribe
Powiadom o
19 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments

Jeśli dobrze zrozumiałam ,kwiczoły są ptakami stadnymi..Tymczasem od jesieni ,na jarzębinę pod oknem bloku przylatuje samotny kwiczoł i siedzi tak kilka godzin z przerwami. W styczniu przyleciało stado kwiczołów,objadły doszczętnie jarzębinę.Sądziłam ,że mój samotnik dołączy….,tymczasem on wciąż przylatuje i siedzi sam. Czyżby stado go nie chciało?Nie wiem jak to rozumieć..

Ahi

U mnie to kwiczoł zeżarł truskawki ,a kot się ich boi jak ognia i czmycha do domu…

U mnie było kilka sztuk, ale przylatują tylko jak jest bardzo zimno

Od kilku tygodni ten sprytny ptaszek przylatuje około 5 rano do mojego okna kuchennego i zawzięcie stuka dziobem w szybę oraz podfruwa w taki sposób jakby chciał dostać się do środka. Robi to dzień w dzień. Czy ktoś może mi wyjaśnić to zachowanie. Nigdy z czymś takim się nie spotkałam

Kiedyś pod moje okno przylatuwał kopciuszek i też stukał w szybę. Później się okazało że upodobały sobie to miejsce muszki za ktorymi kopciuszek szalał. Czasami nie trafił w muszkę tylko w szybę. Ot i cała zagadka.

Po 2 tygodniach wysiadywania samica opuściła gniazdo. Dlaczego? Piskląt nie widać czyżby się nie wylęgły i to było przyczyną opuszczenia gniazda?

Z zainteresowaniem przeczytałam te wszystkie informacje, choć już trochę o kwiczole wiedziałam. Trzeci rok z kolei zakłada gniazdo na świerku tuż pod moim oknem. Zastanawiam sie, czy cały czas to ten sam ptak, ale myślę, że tak. Jest dość odważny, wielokrotnie przygladamy się sobie przez szybę, ale płoszy go tylko dźwięk otwieranego okna i podnoszonej rolety. Przedwczoraj wykluły się młode i zauważyłam, że oboje rodzice ciagle wyjadają coś z gniazda, czyżby odchody dzieci? A może skorupki jaj?

Goclaw-mala oaza zadrzewionego terenu i tu mieszkaja kwiczoly.
Niestety sa zakusy aby ten maly trojkacik terenu zabudowac,na co my okoliczni mieszkancy sie nie zgadzamy.A to chyba jeden z najbardziej ciekawych ptakow i jego zachowanie zawsze nas zadziwia.Niech no sie pokaaze,sroka wrona … zaczynaja regolarna z tymi ptakami wojne i ciagle kontroluja swoja przestrzen powietrzna.Piekny ptak i malo znany w Polsce.

W tych dniach na krzaku porzeczki ”posadziłam” dwie połówki jabłka.Czekałam ,czekałam na zainteresowanie jakiegokolwiek ptaka,ale nic.I oto dzisiaj pojawił się i to nie jeden raz ,właśnie KWICZOŁ.
Miałam problem z identyfikacją,ale odszukałam w takim moim małym leksykonie.
Zrobiłam kilka zdjęć.Postaram się w tych dniach je tu pokazać,ale muszę je najpierw przenieść z aparatu.

W niedxielę w Królikarni w Warszawie spotkałam kwiczoła.Dotychczas to się nie zdarzało.

Dzisiaj około godziny piątej już nie spałem. Nagle usłyszałem głośny stuk w szybę w oknie. Kiedy podniosłem rolety zauważyłem na balkonie leżącego ptaszka. Poruszał się jeszcze ale po chwili przestał. Bardzo mnie wzruszył ten wypadek i nie wiem jak mogło do niego dojść? Mieszkam w bloku na czwartym piętrze i zdziwiło mnie, że ptak uderzył w locie w szybę drzwi balkonowych. Czyżby nie umiał jeszcze latać? A może był chory? Czy ktoś zna taki przypadek ?

od kilku dni ten ptaszek przylatuje po 5 rano i stuka dziobem w balkon a ja nie wiem dlaczego. czy ktoś zna odpowiedz?

Bardzo fajny tekst – ciekawy i wyczerpujący ( akurat wszystko co chciałem wiedzieć) chętnie bym poczytał takie teksty o innych naszych ptaszkach

Właśnie dziś w moim ogrodzie zobaczyłam kwiczoła .Wyłożyłam pod drzewem pół jabłka i zjawił się.Tej zimy dokarmiam ptaki. Czasem jest ich tyle ,że nie mieszczą się w karmniku.Do tej pory zjadły już 7 kg ziarn słonecznika.ptaki te to sikory,wróble dzwońce ,czyżyki i synogarlice no i teraz kwiczoł.

Fajnie Teresa, a zrobiłaś zdjęcia?:)

Wspaniale napisany tekst, w kilku miejscach ilustrowany dobrymi fotografiami, wykonanymi przez Autora.