Drozdowate (Turdidae)

Drozdowate (Turdidae) – rodzina ptaków z rzędu wróblowych (Passeriformes) obejmująca 165 gatunków występujących na całej kuli ziemskiej.

Występowanie i środowisko życia
Drozdowate występują na wszystkich kontynentach, z wyjątkiem Antarktydy oraz Nowej Zelandii. Zasiedlają bardzo zróżnicowane środowiska – większość gatunków występuje w lasach i zadrzewieniach (od borealnych lasów szpilkowych po lasy tropikalne); zamieszkują także tereny otwarte (tundrę, sawanny i inne obszary trawiaste, wrzosowiska, półpustynie, skraje pustyń), mokradła oraz obszary górskie. Niektóre gatunki drozdowatych są synantropijne – występują na terenach rolniczych, w ogrodach przydomowych i parkach miejskich, np. kosy, kwiczoły, drozdy wędrowne.

Większość drozdowatych stanowią gatunki osiadłe. Niektóre populacje i gatunki północne migrują zimą na południe, tworząc w czasie wędrówki liczne stada. Drozdowate prowadzą nadrzewny tryb życia; często przebywają na ziemi (np. podczas poszukiwania pożywienia), gdzie poruszają się skacząc, krocząc lub biegając.



W Polsce stwierdzono występowanie 13 gatunków, w tym 6 gatunków lęgowych, do których zalicza się drozd obrożny (Turdus torquatus), kos (Turdus merula), kwiczoł (Turdus pilaris), drozd śpiewak (Turdus philomelos), droździk (Turdus iliacus) i paszkot (Turdus viscivorus).

Historia ewolucyjna i podział systematyczny
Drozdowate wyewoluowały najprawdopodobniej na obszarze Azji. Przodkowie gatunków zaliczanych do podrodziny klarnetników (Myadestinae) pojawili się w środkowym bądź późnym miocenie, ok. 11 mln lat temu. Linie ewolucyjne prowadzące do gatunków zaliczanych do podrodziny drozdów (Turdinae) pojawiły się ok. 10 mln lat temu.
 
Drozdowate (Turdidae) wraz z perłopiórkami (Elachuridae), pluszczami (Cinclidae), muchołówkami (Muscicapidae), bąkojadami (Buphagidae), przedrzeźniaczami (Mimidae) i szpakami (Sturnidae) zaliczane są do nadrodziny Muscicapoidea należącej do podrzędu śpiewających (Oscines) w obrębie rzędu wróblowych (Passeriformes). Obejmują 165 gatunków zgrupowanych w 19-20 rodzajach i 2 podrodzinach – klarnetników (Myadestinae) z 19 gatunkami należącymi do 5 rodzajów
oraz drozdów (Turdinae) z 146 gatunkami należącymi do 14-15 rodzajów.

Wygląd
Drozdowate są ptakami o małej lub średniej wielkości. Cechują się smukłą sylwetką z wydatną piersią, niezbyt długimi skrzydłami (zaokrąglonymi lub ostro zakończonymi u gatunków migrujących), okrągłą głową i krótką szyją, dużymi oczami, prostym, krótkim i przeważnie cienkim dziobem, u którego podstawy znajdują się szczeciniaste pióra, mocnymi, wydłużonymi nogami oraz średniej długości ogonem. Wyraźny dymorfizm płciowy występuje u niektórych gatunków, np. u kosa, drozda żółtonogiego, drozda andyjskiego, drozda japońskiego, drozda czarnego, błękitników, turnicy, drozdaczka ciemnego i drozdka azteckiego.

Najmniejszym gatunkiem z rodziny drozdowatych jest drozdek samotny (Catharus guttatus) o długości 15-18 cm i masie ciała 18-37 g. Do największych gatunków należy drozd duży (Turdus fuscater) o długości 28-33 cm i masie ciała 128-175 g oraz drozdoń pstry (Zoothera dauma) o długości ok. 28 cm i masie ciała ok. 150 g.

Upierzenie jest zróżnicowane; przeważająca większość gatunków cechuje się brązowym lub rdzawobrązowym zabarwieniem grzbietowej części ciała i jasną (białą, kremową, szarawą lub żółtawą) częścią spodnią, często z ciemniejszym plamkowaniem lub kreskowaniem. Samce niektórych gatunków są jednolicie czarne (kos, drozd czarny), niebieskie z rdzawym spodem ciała (błękitnik rudogardły, błękitnik meksykański), jednolicie niebieskie (turnica, błękitnik górski, liliogłów lazurowy), zielone (liliogłów zielony) bądź purpurowe (liliogłów purpurowy). Szata juwenalna u większości gatunków jest kropkowana. 

Pożywienie
Drozdowate odżywiają się głównie owadami i ich larwami (mrówkami, termitami, konikami polnymi, chrząszczami, muchówkami) oraz innymi bezkręgowcami naziemnymi, takimi jak dżdżownice, wije, ślimaki oraz pajęczaki. Ponadto w skład diety tych ptaków wchodzą nasiona, jagody, owoce (np. jarzębiny, dzikiego bzu czarnego, głogu, kruszyny, jemioły, jałowca, figowców). Pożywienie zdobywają żerując na ziemi (rozgrzebując ściółkę lub przerzucając liście) bądź na krzewach i drzewach.

Rozmnażanie i rozwój
Drozdowate są ptakami monogamicznymi i ściśle terytorialnymi. Samce sygnalizują zajęcie terytorium lęgowego zróżnicowanym i melodyjnym śpiewem. Większość gatunków żyje samotnie lub w parach.

Gniazdo w kształcie czarki budowane jest głównie przez samicę z patyków, gałązek, łodyg roślin, mchu i piór. Wnętrze gniazda często wylepione jest ziemią (u kosa) bądź specjalną masą papierową (u drozda śpiewaka); wyściółkę gniazda stanowi delikatny materiał roślinny (np. trawa, liście, igliwie). Gniazda umieszczane są na krzewach i drzewach, rzadziej w dziuplach, na ziemi między korzeniami, na półkach skalnych, w szczelinach oraz w budkach lęgowych.

Drozdowate wyprowadzają 1-2 lęgi rocznie. W zniesieniu znajduje się przeważnie 3-6 jaj cechujących się białawą, płową, niebieską lub zieloną barwą, niekiedy z ciemniejszymi znaczeniami. Jaja wysiadywane są przez samicę przez okres 12-15 dni. Okres pierzenia trwa 12-15 dni; pisklęta opuszczają gniazdo, nie będąc jeszcze zdolne do lotu. Opiekę nad pisklętami sprawują oboje rodzice; jeżeli samica przystępuje do kolejnego lęgu, młodymi po opuszczeniu gniazda do czasu uzyskania samodzielności zajmuje się samiec. U niektórych gatunków (np. u błękitników) występują pomocnicy lęgowi – młode osobniki z poprzednich lęgów.

Niektóre gatunki drozdowatych mogą niekiedy padać ofiarą pasożytów lęgowych, np. do gniazd drozdów śpiewaków podrzucają jaja kukułki zwyczajne; do gniazd drozdaczków ognistogłowych podrzucają jaja kukułki czarno-białe.


Bibliografia:
  1. Encyklopedia biologiczna T. III, Zdzisława Otałęga (red. nacz.), Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres, Kraków 1998.
  2. Handbook of the Birds of the World. Volume 10: Cuckoo-shrikes to Thrushes, Josep del Hoyo, Andrew Elliott, David A Christie, Lynx Edicions, Barcelona 2005.
  3. Mały słownik zoologiczny. Ptaki, Przemysław Busse (red.), Wiedza Powszechna, Warszawa 1990.
  4. Przewodnik Collinsa. Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego, Lars Svensson, Killian Mullarney, Dan Zetterström, MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2013.
  5. The World of Birds, Johnatan Elphick, Natural History Museum, London, 2014.


Indeks nazw polskich - rodzina Drozdowate
A B C D E F G H I J K L Ł M N O Q P R S Ś T U V W X Y Z Ż Ź