Kluski śląskie – właściwości, skład i wykorzystanie klusek śląskich

Kluski śląskie to ziemniaczany, tradycyjny przysmak wywodzący się ze Śląska. Chociaż to popularne danie pochodzi z tamtego regionu, to cieszy się ogromną popularnością w całej Polsce. Nic w tym dziwnego, gdyż charakteryzuje się ciekawym smakiem oraz gładką i lśniącą konsystencją, która rozpływa się w ustach. Co warto wiedzieć o tym tradycyjnych kluskach śląskich?

Kluski śląskie – co to takiego?

Kluski śląskie (nazywane także kluskami białymi, biołymi, guminowymi lub gumionymi) to rodzaj spłaszczonych pierogów z gotowanych ziemniaków i mąki ziemniaczanej, z charakterystyczną dziurką po środku. To najpopularniejsza potrawa na Dolnym i Górnym Śląsku, ale rozchwytywane są również w całej Polsce. Co ciekawe, kluski śląskie zostały wpisane na Listę Tradycyjnych Produktów województwa opolskiego i śląskiego. Na Śląsku istnieje przekonanie, że kluski śląskie powinny być podawane w nieparzystej liczbie, ponieważ liczba nieparzysta ma zapewnić dostatek i bogactwo. Także tylko w tym regionie Polski mieszkańcy mają określony czas konsumowania tego regionalnego przysmaku – powinno się nimi zajadać w trakcie niedzielnego obiadu.

Kluski śląskie różnią się od tradycyjnych pierogów nie tylko wyglądem, ale też fakturą. Zazwyczaj mają one średnicę około 4 cm, a swoim wyglądem przypominają małego, obranego ziemniaka z dziurką pośrodku. Są koloru kremowego (ale czasem przyjmują barwę żółtka jaj), o gładkiej i lśniącej fakturze. Konsystencja ugotowanego kluska jest miękka, sprężysta, nieco lepka, ale jednocześnie delikatna i rozpływająca się w ustach. W smaku wyczuwalny jest ziemniak, ale kluski są jednak znacznie bardziej delikatne i wykwintne, natomiast można w nich wyczuć zapach mleczno-ziemniaczany. Tak naprawdę każdy rodzaj ziemniaków nadaje się do wyrobu klusek śląskich. To właśnie od tego warzywa w dużym stopniu zależy smak klusek. Ważne jest również to, aby ziemniaki przeznaczone do wyrobu ciasta nie były przegotowane.

Wgłębienie w klusce oprócz funkcji dekoracyjnej spełnia rolę miejsca, w którym zatrzymuje się podany sos albo inny dodatek. Dziurka ta ma także sprawiać, że kluski równomiernie się ugotują. Zazwyczaj podaje się je z gulaszem mięsnym, gęsiną, pieczoną wieprzowiną lub skwarkami. Można je też serwować w wersji wegetariańskiej z sosem grzybowym albo polane masełkiem i posypane cynamonem lub cukrem.

Legenda o „Kluskowej Bramie”

Z kluskami śląskimi wiąże się pewna miejska legenda. Według niej, w miejscowości Zielony Dąb pod Wrocławiem, mieszkał pewien chłop o imieniu Konrad wraz ze swoją żoną Agnieszką, która miała wielki talent do gotowania najlepszych klusek śląskich w całej okolicy. Niestety zmarła ona na dżumę, a Konradowi groziła śmierć głodowa. W związku z tym wybrał się on do Wrocławia, gdzie zamierzał pomodlić się w kościele św. Idziego, ale zamiast tego przysnął w jego okolicy. We śnie przyszła jego żona i oznajmiła, że ofiaruje mu magiczny kociołek, który każdej nocy będzie napełniać się jego ulubionymi kluskami śląskimi. Postawiła mu jeden warunek – ma nigdy nie zjadać wszystkiego do końca, zostawiając chociaż jedną kluskę na dnie. Po wybudzeniu się, Konrad ujrzał przed sobą pełen kociołek. Niestety nie potrafił zapanować nad sobą i chciał zjeść wszystko. Ostania kluska nie chciała dać się złapać, jednak goniona przez Konrada wyskoczyła z garnka i zaległa na szczycie arkady kościoła (tzw. „Kluskowa Brama”), zamieniając się w kamień. Natomiast kociołek Konrada już nigdy więcej się nie napełnił.

Właściwości prozdrowotne klusek śląskich

Kluski śląskie na mają skomplikowanego składu: ziemniaki, jajko i mąka ziemniaczana. W związku z tym, nie posiadają wielu zbyt cennych substancji odżywczych. Podstawowym składnikiem są wspomniane ziemniaki, które są bogate w wartościowe witaminy, minerały i makroelementy. Dostarczają stosunkowo duże ilości witamin takich jak: B1, PP, B5, B6, C, są również bogactwem składników mineralnych: cynku, fosforu, magnezu, manganu, miedzi, potasu i żelaza. Taka zawartość substancji odżywczych oznacza, że ziemniaki między innymi obniżają ciśnienie, wspomagają nasz wzrok, poprawiają stan skóry, pomagają usunąć nadmiar wody z organizmu, regulują pracę układu pokarmowego – w tym także jelit, redukują stres oraz usprawniają proces krzepnięcia krwi. Ugotowane ziemniaki wykazują działanie przeciwbólowe, a naturalne maseczki na ich bazie pomagają łagodzić poparzenia, odmrożenia oraz wspomaga walkę z trądzikiem.

Mąka (skrobia) ziemniaczana, czyli składnik również pochodzący z ziemniaka, jest całkowicie wolna od wszelkiej chemii i jest bezpieczna dla zdrowia. Wykorzystywana jest nie tylko w przemyśle spożywczym, ale także farmaceutycznym i kosmetycznym. Jest również źródłem wielu cennych aminokwasów i błonnika. W swoim składzie zawiera również witaminę C (podnosi odporność organizmu i jest źródłem antyoksydantów), witaminę B6, a także takie składniki mineralne jak fosfor (niezbędny do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego), wapń (stanowi podstawę tkanki łącznej, kości i zębów; uczestniczy także w krzepnięciu krwi, regulacji niektórych hormonów), potas (pomaga utrzymać odpowiednie ciśnienie krwi oraz napięcie mięśni), magnez (decyduje o prawidłowej pracy układu odpornościowego i nerwowo-mięśniowego, bierze udział w budowie kości i zębów, a także zmniejsza ryzyko rozwoju nadciśnienia tętniczego) i sód.

Natomiast jajka to przede wszystkim bogactwo pełnowartościowego, łatwo przyswajalnego białka. To także bogate źródło witaminy A, E, D i K oraz witamin z grupy B i składników mineralnych: fosforu, potasu, sodu, wapnia, żelaza, magnezu, miedzi, cynku, selenu. W żółtku jest beta-karoten i luteina, która chroni oczy przed szkodliwym promieniowaniem, zapobiega zwyrodnieniu plamki żółtej i znacznie poprawia widzenie. Jajka zawierają wiele niezbędnych dla organizmu nienasyconych kwasów tłuszczowych, w tym kwasów omega-3 i omega-6.

Przepis na tradycyjne kluski śląskie

Składniki na ok. 35 klusek:

• 1 kg ziemniaków
• ok. 250 g mąki ziemniaczanej (1/4 porcji w stosunku do ziemniaków)
• szczypta soli
• 1 jajko (opcjonalnie)

Przygotowanie:
Ziemniaki obieramy, gotujemy do miękkości w lekko osolonej wodzie i odcedzamy. Jeszcze gorące przeciskamy przez praskę lub maszynkę do mielenia mięsa. Ziemniaczane puree układamy w misce i równo przyklepujemy, a następnie nożem dzielimy na cztery równe części. Jedną z nich wyjmujemy, a na jej miejsce wsypujemy mąkę ziemniaczaną. Taki zabieg ma na celu odmierzenie odpowiedniej proporcji składników. Dodajemy wyjęte ziemniaki, jajko (opcjonalnie), doprawiamy solą i całość porządnie zagniatamy. Z jeszcze ciepłej masy formujemy okrągłe kluseczki o wielkości orzecha włoskiego z dziurką  po środku i układamy na desce posypanej mąka ziemniaczaną. Gotujemy je we wrzącej (ale nie gotującej się), osolonej wodzie do momentu wypłynięcia (ok. 10-12 minut). Gotowe kluski śląskie możemy podawać z gulaszem, polane okrasą, masłem lub posypane cukrem.

Czy warto jeść kluski śląskie?

Odpowiedź brzmi: tak. Kluski śląskie są nie tylko pyszne, ale także proste i tanie w przygotowaniu. W swoim składzie nie mają za dużo składników, dlatego też nie dostarczają zbyt wielu cennych substancji odżywczych. To, co czyni je wyjątkowym, to ciekawa konsystencja oraz delikatna i rozpływająca się w ustach faktura. Można je jeść w wielu wariantach, dodając swoje ulubione dodatki, takie jak sosy, mięso czy po prostu roztopione masło albo zwykły cukier. Dzięki temu każdego dnia możemy jeść to samo danie, ale w różnej kombinacji smakowej.