Woda utleniona – właściwości, działanie i zastosowanie wody utlenionej

Woda utleniona to przede wszystkim popularna dezynfekcja, która tworzy na powierzchni ran charakterystyczną musującą pianę. W swojej chemicznej formule chemicznej do złudzenia przypomina ona zwykłą wodę – obie substancje różni zaledwie jeden atom tlenu, który wszak czyni wielką różnicę. Woda utleniona bowiem, obok swoich pożytecznych zastosowań, potrafi być groźna dla zdrowia!

1. Charakterystyka wody utlenionej
2. Zastosowanie wody utlenionej w przemyśle
3. Woda utleniona jako dezynfekcja
4. Skutki uboczne korzystania z wody utlenionej
5. H202 jako domowa dezynfekcja
6. Inne zastosowania wody utlenionej

Historia wody utlenionej sięga 1818 roku. Wówczas to właśnie francuski chemik Louis Jacques Thénard pracował nad metodą syntezy nadtlenku baru. Gdy otrzymany związek połączył z kwasem azotowym otrzymał ku swemu zaskoczeniu nowy, fascynujący związek – nadtlenek wodoru, czyli H₂0₂. Do połowy XX w. wodę utlenioną otrzymywano tą właśnie metodą, z tym że zamiast kwasu azotowego używano kolejno kwasu chlorowodorowego, a potem kwasu siarkowego. Dziś proces produkcji jest znacznie bardziej ekonomiczny, choć dla laika zdecydowanie brzmi bardziej skomplikowanie. Współczesna metoda wytwarzania wody utlenionej, zwana antrachinonową, obejmuje bowiem utlenianie 2-etylo-9,10-antracenodiolu gazowym tlenem. W ten sposób można otrzymać ilości na skalę przemysłową.

Charakterystyka wody utlenionej

Dezynfekcja, którą kupujemy w aptece to zaledwie 3%-owy roztwór nadtlenku wodoru, który w czystej postaci jest tak naprawdę bladoniebieską cieczą o lepkości nieco większej niż woda. Powód, dla którego H₂0₂ jest sprzedawany w tak dużym rozcieńczeniu jest bardzo prosty – jest to substancja niezwykle silna, uważana za jeden z najmocniejszych utleniaczy, słabszy jedynie od fluoru. Woda utleniona ma przy tym zdolność do spontanicznego rozkładu na wodę, tlen i energię, co widać właśnie przy owym pienieniu się roztworu dezynfekującego. W procesie rozkładu z jednej objętościowej części H₂O₂ powstaje aż 20 części tlenu! 3% roztwór jest znacznie mniej stabilny niż czysta woda utleniona, dzięki czemu rozpada się szybciej.

Zastosowanie wody utlenionej w przemyśle

Dezynfekcja nie jest jednak głównym zastosowaniem nadtlenku wodoru. W przemyśle powszechnie wykorzystuje się silny 90%-owy roztwór H₂0₂ do wybielania papieru oraz ścieru drzewnego. W tym kontekście jest to produkt przyjazny środowisku, ponieważ stanowi alternatywę dla wybielania z wykorzystaniem chloru. Ten ostatni dzięki procesom industrialnym przedostaje się do wody i gleby, stwarzając zagrożenie dla organizmów żywych, w tym także człowieka. Ponadto nadtlenek wodoru wykorzystywany jest w przemyśle chemicznym do produkcji innych nadtlenków, a także jako paliwo, np. w satelitach czy rakietach kosmicznych.

Woda utleniona jako dezynfekcja

W świecie medycznym nadtlenek wodoru w odpowiednim, najczęściej 3%-owym stężeniu, uważany jest za skuteczny i bezpieczny dla człowieka środek odkażający. Ma on działanie antybakteryjne, a uwalniające się cząsteczki tlenu pomagają oczyścić ranę z zanieczyszczeń. Jako produkt apteczny woda utleniona polecana jest więc do dezynfekcji skaleczeń, zadrapań oraz średnio poważnych oparzeń. Nie poleca się jej natomiast do odkażania głębokich ran oraz poparzeń 3-stopnia.

W roli dezynfekującej woda utleniona sprawdza się również jako płukanka jamy ustnej i gardła ( w rozcieńczeniu 1:1 z przegotowaną wodą). W ten sposób można zredukować ból gardła i infekcje dziąseł. Nie jest to wszak terapia dla dzieci, bowiem nadtlenku wodoru nie powinno się konsumować. Na pocieszenie warto jednak dodać, że w nieszczęśliwym przypadku, gdyby dziecko skorzystało samowolnie z domowej apteczki i napiło się niewielkiej ilości wody utlenionej, nie powinno to mieć żadnych poważnych skutków dla zdrowia. Ból brzucha i wymioty są najczęściej jedyną negatywną reakcją, zaś pierwszą pomocą w takiej sytuacji jest podanie maluchowi czystej wody lub mleka.

W szpitalach i przychodniach woda utleniona w większych stężeniach wciąż jeszcze bywa wykorzystywana do dezynfekcji narzędzi, powierzchni, a także przy drobnych procedurach, np. dentystycznych.

Skutki uboczne korzystania z wody utlenionej

Do najczęstszych skutków ubocznych używania wody utlenionej należy zaczerwienienie i podrażniona skóra, które same w sobie nie są wskazaniem do zaprzestania stosowania. Niepokojące i wymagające konsultacji z lekarze są natomiast objawy obejmujące ból tkanki, wyraźny stan zapalny i zmiany ropne. Bardzo rzadko, ale zdarza się, że roztwór nadtlenku wodoru powoduje reakcję alergiczną obejmującą wysypkę, opuchliznę twarzy i problemy z oddychaniem – w tym przypadku należy bezzwłocznie szukać pomocy medycznej.

Ogólnie wodę utlenioną mogą jednak stosować nawet kobiety w ciąży, gdyż nie ma ona możliwości przeniknięcia do płodu. Onkolodzy ostrzegają jednak przed pojawiającymi obietnicami leczenia raka za pomocą dożylnych zastrzyków z nisko stężonego H₂O₂. Ta terapia nie tylko nie wykazuje pozytywnych rezultatów, ale wręcz jest groźna dla życia.

H202 jako domowa dezynfekcja

Utleniającą i antybakteryjną moc nadtlenku wodoru można wykorzystać także do utrzymania higieny w domowych wnętrzach. Jest to środek nie tylko stosunkowo niedrogi, ale także pozbawiony zdrowotnych i ekologicznych skutków ubocznych związanych ze stosowaniem środków czyszczących na bazie chloru.

Już pół szklanki wody utlenionej wystarczy, aby skutecznie odkazić muszlę klozetową i deskę – wystarczy rozpylić roztwór lub rozprowadzić ściereczką i pozostawić na pół godziny, a następnie spłukać wodą. W ten sam sposób wodą utlenioną można dezynfekować blaty robocze w kuchni, łazienkową ceramikę, klamki czy nawet deski do krojenia. Te ostatnie warto na koniec zaimpregnować olejem, gdyż nadtlenek wodoru „wgryza” się dość głęboko w strukturę porowatego drewna.

Woda utleniona wykazuje się również skutecznością w usuwaniu pleśni na ścianach i innych powierzchniach, zabijając skutecznie jej zarodniki. Zaaplikowana na marmur pomaga natomiast pozbyć się nawet starych i uporczywych plam.

Inne zastosowania wody utlenionej

Utleniająca moc nadtlenku wodoru da się wykorzystać również na inne sposoby. Bardzo znanym zastosowaniem jest np. rozjaśnianie włosów, które można przeprowadzić bądź spłukując całe włosy H202 i pozostawiając roztwór na 20 minut; bądź też aplikując go zaledwie na wybrane pasemka. Niestety, tak jak farby z amoniakiem, woda utleniona ma tendencję do wysuszania i niszczenia włosów, zwłaszcza, jeśli stosowana jest regularnie.

Nadtlenek wodoru okazuje się być skuteczny również do wybielania zębów, zarówno w warunkach gabinetów dentystycznych, jak i w domowych kuracjach. W tym celu należy zmieszać 3% roztwór wody utlenionej z sodą kuchenną i taką papką myć zęby raz dziennie. Przy okazji, można wykorzystać wodę utlenioną do dezynfekcji szczoteczek domowników, które bywają wylęgarnią niebezpiecznych bakterii.

Podobny efekt daje zastosowanie wody utlenionej na przebarwione paznokcie, zaś niektórzy polecają nawet przemywanie twarzy wacikiem nasączonym w H₂0₂ w celu pozbycia się wyprysków i rozjaśnienia cery. Są źródła, które wskazują go również jako środek leczniczy na grzybicę stóp, ale nie jest to sposób potwierdzony naukowo.

Wreszcie, nadtlenek wodoru jest także doskonałym środkiem wybielającym do usuwania plam na tkaninach i ubraniach. Skutecznie radzi sobie z krwią, kawą, winem oraz przebarwieniami od trawy i potu. Poleca się używać go także do:

• wybielania pościeli i ręczników;
• pozbywania się nieprzyjemnego zapachu np. z obić mebli;
• czyszczenia jasnych, przebarwionych dywanów.

Jak widać, woda utleniona może być uniwersalnym kosmetykiem, lekiem, środkiem czyszczącym i piorącym, który na dodatek jest bez porównania tańszy niż konkurencyjne produkty. Istnieje możliwość zakupienia nawet silniejszego 10% lub 30%-owego roztworu, które są skuteczniejsze do czyszczenia czy dezynfekcji pomieszczeń. Preparaty te wymagają jednak rozsądku i odpowiedzialności, bo wysokie stężenie można stwarzać ryzyko poparzenia tkanek!

Bibliografia

1. New World Encylopaedia; “Hydrogen peroxide”; newworldencyclopedia.org; 2019-01-11
2. Open Chemistry Database; “Hydrogen peroxide”; pubchem.ncbi.nlm.nih.gov; 2019-01-11
3. Rose Ann Gould Soloway; “Hydrogen peroxide”; poison.org; 2019-01-11