rekultywacja

Rekultywacja — Rekultywacja – proces przywracania terenom zniszczonym (zdegradowanym) przez działalność człowieka pierwotnej postaci lub wartości użytkowych i przyrodniczych możliwie bliskich stanowi naturalnemu.

Rekultywacja gruntów

Rekultywacja (odtwarzanie) gruntów jest procesem nadającym lub przywracającym gruntom zdegradowanym i zdewastowanym wartości użytkowych i przyrodniczych, które utraciły m.in. na skutek zmiany lub pogorszenia się stanu środowiska, działalności przemysłowej (głównie przemysłu górniczo-hutniczego) lub niewłaściwie prowadzonej działalności rolniczej. Głównym celem rekultywacji gruntów jest możliwość ich późniejszego użytkowania na potrzeby rolnictwa, leśnictwa i rekreacji.

Techniczna (podstawowa) rekultywacja gruntów obejmuje:

• właściwe ukształtowanie rzeźby terenu
• poprawienie właściwości fizycznych i chemicznych gleby
• odtwarzanie gleby poprzez pokrycie gruntów skażonych warstwą świeżej gleby (np. zasypywanie hałd pokopalnianych);
• meliorację – uregulowanie stosunków wodnych w glebie poprzez nawadnianie gruntów przesuszonych i osuszanie terenów podmokłych;
• umacnianie skarp;
• budowę dróg dojazdowych.

Rekultywacja terenów dawnej kopalni odkrywkowej. Wikimedia.org

Biologiczna rekultywacja gruntów (wytworzenie nowej warstwy gleby na powierzchni) obejmuje:

• wyrównanie powierzchni gruntu;
• przysypanie powierzchni gruntu warstwą świeżej, żyznej gleby o grubości 30-50 cm;
• utwardzenie gleby;
• zaoranie;
• właściwe nawożenie i nawadnianie gruntu;
• chemiczne odtruwanie w przypadku gruntów skażonych;
• wprowadzenie roślin próchnicotwórczych (trawy, łubin i inne gatunki roślin motylkowych);
• zalesianie.

Rekultywacja gruntów jest obowiązkiem osób fizycznych lub prawnych, których działalność doprowadziła do obniżenia ich wartości użytkowej. Proces rekultywacji gruntów poprzemysłowych (hałd, składowisk odpadów, odkrywek) z założenia powinien zostać przeprowadzony, gdy niemożliwe jest ich dalsze wykorzystywanie do prowadzenia działalności bądź w terminie do 4 lat od momentu zaprzestania działalności przemysłowej.

Zalesianie hałdy na obszarze Kopalni Węgla Kamiennego Halemba. Wikimedia.org

Rekultywacja wód

Rekultywacja wód jest procesem mającym na celu przywrócenie zanieczyszczonym wodom powierzchniowym płynącym ich pierwotnej funkcji hydrobiologicznej, gospodarczej oraz rekreacyjnej.

Rekultywacja wód powierzchniowych obejmuje:

• zwiększenie dopływu czystych wód
• przepłukiwanie;
• natlenianie wód;
• regulację biegu rzeki, np. przywrócenie rzece naturalnego, meandrującego koryta
• introdukcję wybranych gatunków ryb i zooplanktonu.

Rekultywacja wód podziemnych (regradacja wód podziemnych) jest procesem mającym na celu przywrócenie zanieczyszczonym zbiornikom wód podziemnych stanu pierwotnego lub stanu umożliwiającego ich wykorzystanie gospodarcze.

Rekultywacja wód podziemnych obejmuje oczyszczanie warstwy wodonośnej (eliminację stwierdzonego zanieczyszczenia) za pomocą:

• izolacji źródła zanieczyszczenia za pomocą barier ochronnych;
• wydobycia substancji wywołującej zanieczyszczenie zbiornika;
• unieszkodliwienia substancji wywołującej zanieczyszczenie w warstwie wodonośnej (obróbka fizykochemiczna, biodegradacja
• ograniczenia emisji zanieczyszczeń
• zmiany sposobu użytkowania wód.

Przywracanie rzekom naturalnego biegu jest jedną z metod rekultywacji wód płynących. Wikimedia.org

Rekultywacja jezior

Rekultywacja jezior ma na celu poprawę jakości wody w jeziorach zeutrofizowanych (przeżyźnionych), a także ich przywrócenie cech fizycznych, chemicznych i biologicznych jak najbardziej zbliżonych do stanu naturalnego. Główną przyczyną degradacji ekosystemów jeziornych jest nadmierny dopływ nutrientów (głównie związków azotu i fosforu) skutkujący nadmiernym rozwojem i zakwitami fitoplanktonu. Rekultywacja ekosystemów jeziornych polega więc w głównej mierze na usunięciu lub ograniczeniu głównej przyczyny eutrofizacji, czyli dopływu nutrientów.

• likwidację kolonii sinic za pomocą działających wybiórczo trucizn (np. siarczanu miedzi
• usuwanie materii organicznej nagromadzonej w zbiorniku poprzez sztuczny odpływ wody z warstw przydennych;
• destratyfikację (burzenie stratyfikacji termicznej jeziora) – sztuczne napowietrzanie przydennych warstw wody poprzez wtłaczanie sprzężonego powietrza przy dnie i wprowadzanie wody jeziora w ruch cyrkulacyjny; proces ten ma na celu dostarczenie tlenu warstwom przydennym oraz ograniczenie rozwoju fitoplanktonu;
• sztuczne napowietrzanie dolnej warstwy jeziora (hypolimnionu) bez burzenia stratyfikacji termicznej; głównym celem metody jest natlenienie głębszych warstw jeziora, co wpływa na poprawę warunków życia zamieszkujących tę strefę organizmów, a także powoduje wytrącanie się nierozpuszczalnych związków fosforu niedostępnych dla fitoplanktonu;
• stymulowanie procesów denitryfikacji poprzez wprowadzanie azotanów na powierzchnię osadów przydennych;
• bagrowanie – mechaniczne usuwanie osadów przydennych;
• biomanipulację – ograniczanie eutrofizacji jezior poprzez wprowadzanie gatunków ryb drapieżnych (np. szczupaków), które ograniczają populację ryb odżywiających się planktonowymi organizmami (np. rozwielitkamimakrofitówosady denne jeziora, unieruchamiając w nich nutrienty, dzięki czemu stają niedostępne dla fitoplanktonu.

Aerator (napowietrzacz) wykorzystywany w procesie rekultywacji silnie zeutrofizowanego Jeziora Głębokiego w Szczecinie. Wikimedia.org