Adaptogeny ‒ właściwości, działanie i zastosowanie
Adaptogeny zwalczają stres, są naturalne i dla każdego, w dodatku bardzo łatwo dostępne i przede wszystkim… modne. Słowo „adaptogeny”, dotąd raczej rzadko używane, pojawia się ostatnio coraz częściej w kontekście suplementacji, zdrowia, relaksu i redukcji stresu. Co musisz wiedzieć, zanim zdecydujesz się na wypróbowanie adaptogenów?
Adaptogeny – co to takiego?
Adaptogeny to po prostu określone rośliny i zioła, które pomagają organizmowi człowieka radzić sobie ze stresem i w pewnym sensie zwiększać na ten stres ludzką odporność. Według niektórych opisów, adaptogeny zwalczają stresory fizyczne, chemiczne lub biologiczne. To nie są oczywiście żadne nowe, wymyślone rośliny, wręcz przeciwnie – to substancje znane od bardzo dawna, nawet od 3000 r.p.n.e., wykorzystywane np. w ajurwedzie lub w medycynie chińskiej, ale ich właściwości są ponownie odkrywane i doceniane. Adaptogeny można spożywać na różne sposoby, np. parzyć, przygotowywać jako część posiłku lub łykać w formie tabletek-suplementów diety.
Które adaptogeny są najlepsze? Rodzaje adaptogenów
Każdy adaptogen spełnia inną funkcję, więc ich wybór zależy raczej od konkretnej dolegliwości i od określonych potrzeb. Należy jednak pamiętać, że wciąż istnieje dość mało badań na temat adaptogenów i ich działania na stres. Niektórzy proponują podział na kilka kategorii:
Adaptogeny na długotrwały stres
Przy długotrwałym, uporczywym stresie, zalecana jest ashwagandha i żeń-szeń azjatycki, które najlepiej łagodzą jego przykre objawy. Te substancje dobrze wpływają na równowagę hormonalną.
Adaptogeny w ostrym stresie i lęku
Jeśli stres jest ostry, niespodziewany i intensywny, zalecane są: żeń-szeń syberyjski (znany również jako Eleutherococcus senticosus), rhodiola i schisandra. Żeń-szeń syberyjski wzmacnia układ odpornościowy, wytrzymałość fizyczną, a nawet zdrowie seksualne. Rhodiola, czyli różeniec górski, poprawia energię, sprawność fizyczną i pamięć; natomiast schisandra, znany raczej jako cytryniec chiński, poprawia czynność wątroby i problemy żołądkowo-jelitowe.
Adaptogeny dla zdrowia immunologicznego
Jeśli zależy nam przede wszystkim na poprawie odporności, to niektóre badania wskazują dobre działanie reishi i żeń-szenia na zdrowie immunologiczne człowieka.
| Zastosowanie adaptogenów | ||
|---|---|---|
Adaptogeny na długotrwały stres | Adaptogeny w ostrym stresie i lęku | Adaptogeny dla zdrowia immunologicznego |
m.in. ashwagandha i żeń-szeń azjatycki | m.in. żeń-szeń azjatycki, różeniec górski, cytryniec chiński | m.in. reishi, żeń-szeń azjatycki, ashwagandha |
Oprócz tego można wyróżnić jeszcze inne rośliny i zioła, uznawane za adaptogeny. Oto przykładowe z nich oraz ich prawdopodobne działanie:
- Ashwagandha – czyli klasyczne zioło, znane z ajurwedy i dość popularny adaptogen, ma właściwości zarówno modulujące odporność, jak i przeciwzapalne. Może pomóc zwalczyć zmęczenie, dba o odporność. Ponadto opublikowany w 2014 roku przegląd literatury wykazał, że regularne przyjmowanie ashwagandhy może potencjalnie pomóc w radzeniu sobie z lękiem.
- Korzeń traganka – jest uznawany za roślinę, która dobrze pomaga zmniejszyć stres i starzenie się.
- Różeniec górski: może obniżać niepokój, zmęczenie i depresję. To jeden z bardziej podstawowych adaptogenów, stosuje się go w celu odprężenia i skupienia. Niektóre badania wykazały, że regularne przyjmowanie rhodioli, czyli różeńca górskiego, pomaga zwalczyć zmęczenie, poprawia sprawność umysłową i koncentrację.
- Cytryniec chiński – nieco mniej znany adaptogen, inaczej chińska czerwona jagoda. Podobnie jak jagody acai, cytryniec jest uważany za superowoc. Ponadto ma właściwości zarówno wzmacniające odporność, jak i zwalczające stres.
- Maczużnik – rodzaj grzyba, o którym mówi się, że zwalcza stres i pomaga zrównoważyć hormony.
- Reishi – rodzaj grzyba, który prawdopodobnie pomaga organizmowi przystosować się do stresu i pomaga w utrzymaniu zdrowego snu.
- Maca – może poprawiać nastrój i zwiększać energię życiową.
- Kurkuma – może pomóc organizmowi w utrzymaniu prawidłowego poziomu hormonów stresu.
- Lukrecja – może zwiększać energię i wytrzymałość oraz pomagać wzmocnić układ odpornościowy, stymulować nadnercza.
- Bakopa drobnolistna – uznawany za naturalny środek przeciwlękowy i przeciwdepresyjny, o którym mówi się, że chroni mózg i poprawia pamięć oraz poprawia inne aspekty funkcji poznawczych.
- Liść pokrzywy – uznaje się, że dobrze redukuje stres i napięcie.
- Bazylia tulsi – może pomagać redukować stres i niepokój.
Zalety adaptogenów
Nasze organizmy są tak skonstruowane, że długotrwały stres może niestety doprowadzić do obniżenia odporności organizmu. A utrata odporności silnie wiąże się z większą podatnością na infekcje, co szczególnie w okresie jesieni i zimy, a teraz także w okresie pandemii, jest bardzo niepożądane. Stres wyjątkowo destrukcyjnie wpływa także na układ sercowo-naczyniowy człowieka, zwiększa ryzyko zawałów serca, ma także negatywny wpływ na układ pokarmowy, może także powodować nawet zaostrzenie chorób immunologicznych, takich jak np. łuszczyca. Chyba nie trzeba nikogo przekonywać, jak ważne jest dbanie o swój spokój i łagodnie, ale trwale wpływać na redukcję stresu. Nie jest niczym zaskakującym, że wciąż poszukujemy cudownego leku na tę dolegliwość. Adaptogeny to kolejne substancje, które wydają się odpowiedzią na ten problem.
Co obiecują nam adaptogeny?
Wsparcie układu hormonalnego
Adaptogeny wspierają nasz układ nerwowy i hormonalny, normalizując poziom hormonów i poprawiając skupienie i pamięć. Zielarze używają terminu „tonik” dla ziół, które wspierają zdrowe funkcjonowanie naszych narządów. Z tej perspektywy, wszystkie adaptogeny są tonikami; niektóre to toniki są najlepsze na wątrobę, inne to toniki na płuca lub nerki. Większość z nich to toniki immunologiczne. Chronią nasze ciała przed wyczerpaniem.
Wsparcie mózgu
Adaptogeny pozytywnie wpływają na hormony i neuroprzekaźniki, czyli mogą poprawiać także funkcjonowanie mózgu. Co ważne, mogą być pomocne w zapobieganiu i leczeniu lęku, a nawet depresji i bezsenności, a także pomagają w codziennym radzeniu sobie z obowiązkami – poprawiają zdolność skupienia, koncentracji, pamięci i wytrzymałości psychicznej.
Działanie przeciwzapalne
Niektóre substancje działają przeciwzapalnie, zmniejszają dodatkowe uszkodzenia wywołane stresem w naszych komórkach i narządach.
Jak stosować adaptogeny?
Aby rzeczywiście zaczerpnąć korzyści z adaptogenów, należy przyjmować je regularnie, codziennie, przez kilka tygodni. Ponadto, jeśli zdecydujesz się na adaptogeny w postaci suplementów, te płynne zalecane są bardziej od tych sprzedawanych w proszku. Dzieje się tak, ponieważ płynny ekstrakt uważany jest za bardziej „czysty”, pełen składników leczniczych.
W większości przypadków, adaptogeny należy przyjmować rano, wraz z posiłkiem – dotyczy to tych substancji, które mają wspomagać nadnercza czy układ odpornościowy. Właśnie wtedy poziom kortyzolu, a więc hormonu stresu, jest najwyższy i spada w ciągu dnia. Przyjmowanie wtedy odpowiednich ziół czy roślin, dobrze pobudza i stymuluje organizm. Wyjątkiem są adaptogeny, które wybiera się ze względu na wspomaganie zdrowego snu – wtedy dobrze jest przyjąć je wieczorem.
Czy mogę przyjmować adaptogeny?
To oczywiste – przed długotrwałym stosowaniem suplementów, ziół czy roślin, których nie znasz, zawsze skonsultuj się z lekarzem. Pamiętaj, że wszystkie nowe substancje, które chcesz wprowadzić do swojej diety, mogą nie tylko wchodzić w interakcje z Twoimi aktualnymi lekami, jeśli je bierzesz, ale także mogą być po prostu nieodpowiednie dla Twojego stanu zdrowia i aktualnej kondycji ciała. Ponadto, na przykład jeśli przyjmujesz już leki wzmacniające czy budujące odporność, należy zachować szczególną ostrożność i nie dokładać adaptogenów do takiej kuracji. Nie warto tego bagatelizować.
Czy adaptogeny działają?
Adaptogeny mogą wpływać na produkcję hormonów i fizjologiczną reakcję na stres, wpływają na umysł, układ odpornościowy i poziom energii. W sensie naukowym, rośliny mogą redukować stres poprzez interakcję z osią podwzgórze-przysadka-nadnercza (HPA) i układem współczulno-nadnerczowym, z których oba są zaangażowane w reakcję organizmu na stres.
Należy jednak pamiętać, że wciąż niewiele jest badań naukowych na temat wpływu adaptogenów na zdrowie ludzi. Większość badań przeprowadzono na zwierzętach lub próbkach komórek ludzkich. Z drugiej strony, istnieje oczywiście wiele badań sugerujących, że to, co jemy, bezpośrednio wpływa na nasze zdrowie, sen, stres, pojawiające się stany zapalne itd., ale jest jeszcze zbyt wcześnie, by z całą pewnością stwierdzić, że adaptogeny mogą mieć aż tak duży i bezpośredni wpływ na ludzki organizm.
Niezależnie od decyzji i przekonań, należy przede wszystkim pamiętać, że adaptogeny – jak i inne suplementy, rośliny czy zioła w niewielkich dawkach – nie zastępują zdrowego stylu życia, na który składa się m.in. zdrowy sen, zbilansowana dieta czy umiarkowana aktywność fizyczna. To podstawy, bez których żadne adaptogeny, zioła, rośliny i suplementy, nie będą w stanie prawidłowo wpłynąć trwale i pozytywnie na ludzki organizm.
- https://time.com/5025278/adaptogens-herbs-stress-anxiety/; 2020-12-12;
- https://www.verywellhealth.com/what-are-adaptogens-4685073; 2020-12-12;
- https://thebeet.com/what-are-adaptogens-herbs-and-plants-that-can-help-reduce-stress-and-anxiety/; 2020-12-12;
- https://goop.com/wellness/health/an-herbalist-on-the-healing-power-of-adaptogens/; 2020-12-12;
- https://www.eatingwell.com/article/292256/what-are-adaptogens-and-are-they-good-for-you/; 2020-12-12;
na wątrobę polecam CI bakopa drobnolistna, nazywana również Brahmi, to roślina idealna dla Twojego mózgu oraz całego organizmu. Zamiast stosować chemiczne tabletki na pamięć i koncentrację wybierz
w pełni naturalny wyciąg z liści Brahmi. Bacopa od dawna jest znana w
medycynie naturalnej, roślina ta wykazuje wiele właściwości korzystnych
dla zdrowia. Suplementy diety wspomagają między innymi:
pamięć – Brahmi usprawnia pracę mózgu, zwiększa również zdolność koncentracji;funkcje mentalne oraz poznawcze – u dzieci z ADHD, osób z padaczką oraz po udarze mózgu;układ trawienny- Brahmi przeciwdziała powstawaniu wrzodów żołądka oraz chroni wątrobę;zwalczanie stanów zapalnych,mogą powodować poprawę nastroju.https://konopiafarmacja.pl/suplementy-diety/326–brahmi-bakopa-drobnolistna-90kaps.html
A na wątrobę, to które z tych adaptogenów byłyby skuteczne?
Sporo takich ziół jest, więc jest w czym wybierać. Mogę Ci jedynie napisać co ja używam i u mnie to jest ostropest, czarnuszka i babka płesznik