Bujne życie na pokrzywie zwyczajnej

Uciążliwy chwast, który w bliskim kontakcie ze skórą potrafi dotkliwie poparzyć. W końcu taka jej natura. Pokrzywa, zna ją każdy i prawie każdy z nas jej nie lubi. Usuwamy ją z ogródków bo szpeci i przeszkadza, zajmując miejsce innym roślinom. Ale czy na pewno słusznie robimy? Chociaż na pierwszy rzut oka nie jest to roślina szczególnie urodziwa, to w końcu jest to kwestia gustu i pomysłu jak umiejętnie wkomponować ją w bylinową rabatę. Z jej obecnością w ogrodzie zyskać możemy naprawdę dużo!

Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica L.) to roślina wieloletnia, występująca powszechnie na terenie całej Polski. Wilgotne las, doliny rzeczne, zarośla i stanowiska ruderalne, spotkamy ją wszędzie tam gdzie gleba jest żyzna i bogata w azot. Zimuje jako hemikryptofit, czyli w postaci ukrytych pod glebą kłączy, z których wiosną wyrastają młode pędy. To właśnie silne kłącza powodują, że pozbycie się jej z ogrodu w całości jest często dość uciążliwe. 

Pokrzywa to roślina o bardzo dużym znaczeniu, chociażby ze względu na swoje właściwości lecznicze. Ziele i liście zawierają kwasy organiczne, garbniki, krzemionki, śluzy, woski, chlorofil, witaminę C i K, prowitaminę A i wiele soli mineralnych, w tym mikroelementów takich jak krzem, cynk, mangan, żelazo. Chociaż potrzebujemy tych pierwiastków w śladowych ilościach, to ich niedobór może mieć bardzo duże konsekwencje w funkcjonowaniu całego organizmu. Z ziela pokrzywy można przyrządzać herbatki obniżające ciśnienie krwi i poziom cukru w naszym organizmie, poprawiające pracę nerek i oczyszczające organizm z wszelkich toksyn. Wyciąg z pokrzywy poprawi również wygląd włosów, skóry i paznokci, a młode liście śmiało można dodać do sałatek, koktajli i wiosennej zupy. Z pokrzywy rosnącej w naszym ogródku można zrobić też wartościowy nawóz dla naszych roślin lub gnojówkę, która posłuży jako ekologiczny środek ochrony roślin przed szkodnikami i chorobami. Zwalczymy nią chociażby kolonię żarłocznej mszycy, przędziorki i ograniczymy rozwój szarej pleśni.

Pokrzywa jest rośliną dwupienną i wiatropylną. Chociaż nie wabi do siebie zapylaczy, nie oznacza to, że jest ona dla owadów zupełnie bezwartościowa. Wręcz przeciwnie! Życie towarzyskie na tej roślinie jest bardzo bogate, a sama roślina odgrywa niemałą rolę w ekosystemie ze względu na szereg zależności ekologicznych jakie łączą ją ze zwierzętami.

W parzących włoskach, których tak panicznie unikamy, kryje się broń chemiczna w postaci kwasu mrówkowego. To właśnie on chroni roślinę przed jej głównymi wrogami, jednocześnie dając możliwość schronienia m.in. owadom i pajęczakom. Wiele dotychczasowych obserwacji entomologicznych i badań wykazało, że z rośliną tą związane jest ponad sto gatunków samych owadów, należących przynajmniej do sześciu rzędów taksonomicznych. Do najbardziej wartościowych lokatorów pokrzywy należą oczywiście motyle: rusałka pawik, rusałka pokrzywnik, rusałka admirał, osetnik, ceik i kratkowiec. Ich gąsienice odżywiające się liśćmi pokrzywy, a kiedy kończą żer wykorzystują szczyty łodyg jako schronienie, skrywając się, czasami całymi grupami, pod jedwabnym oprzędem. Oprócz motyli, liście pokrzywy stanowią wegetariańską stołówkę także dla larw ciem takich jak chociażby niedźwiedziówka nożówka, błyszczka spiżmówka, piętnówka rdestówka, krokiewka lękwica i szewnica bzówka.

Kępy pokrzywy utrzymują również kolonie minimum trzech gatunków mszyc, które wczesną wiosną są źródłem wartościowego pokarmu dla biedronek. Te same mszyce, mogą stanowić pokarm także dla sikorki modrej i wielu innych ptaków w ogrodzie. Co ważne, nie są to mszyce, które stanowiłyby poważny problem w uprawach warzywniczych i sadowniczych. Nie może zabraknąć oczywiście również innych roślinożerców, m.in. chrząszczy – ogrodnicy niszczylistki, naliściaków, kilku innych ryjkowców, w tym Nedyus quadrimaculatus L. występującego wyłącznie na pokrzywie, stonki Chrysolina polita L., oraz wielu gatunków pluskwiaków, wciornastków i muchówek. Większość z nich żeruje na powierzchni liści, jednak niektóre bardzo sprytnie skrywają się wewnątrz łodyg. Wszystkie zapełnią brzuch niejednego ptaka, ryjówki, jeża czy ropuchy. Na pokrzywie nie zabraknie także owadów drapieżnych i parazytoidów, stanowiących naturalną broń biologiczną w walce ze szkodnikami. Oprócz wspomnianej już wcześniej biedronki (dwukropki, siedmiokropki, oczatki czy mączniakówki), spotkać możemy jeszcze drapieżne pluskwiaki z rodziny dziubałkowatych i tasznikowatych oraz parazytoidy: kruszynek leśny, kruszynek zmienny oraz mszycarz, składające jaja do wnętrza ciał szkodników.   

Pod koniec lata, dojrzałe owoce typu orzeszek, wydawane przez pokrzywę, stanowią bardzo wartościowy pokarm dla ogrodowych mieszkańców. Duża zawartość tłuszczu i białka przyciągnie do siebie wiele gatunków mrówek oraz ptaków takich jak wróble, mazurki, sikorki, gile i zięby. To ważne źródło pokarmu zwłaszcza zimą, ponieważ jedna roślina jest w stanie wydać nawet około 22 tysięcy tych owoców.

Jeśli więc chcecie zaprosić do swojego ogrodu wiele pięknych owadów, nie zapomnijcie o pozostawieniu w zakamarku ogrodu chociaż jednej maleńkiej kępy tej wartościowej pokrzywy.