Toksoplazmoza - objawy, przyczyny i zapobieganie toksoplazmozie
Ekologia.pl Zdrowie Choroby Toksoplazmoza – objawy, przyczyny i zapobieganie toksoplazmozie

Toksoplazmoza – objawy, przyczyny i zapobieganie toksoplazmozie

O toksoplazmozie mówi się przede wszystkim w kontekście zagrożenia dla kobiet ciężarnych. Infekcja ma jednak również zaskakujący wpływ na mózg ludzi oraz zwierząt. Co ciekawe, większość społeczeństwa prędzej czy później się nią zarazi, nawet o tym nie wiedząc. Czy nieoczekiwaną zmianę zachowania da się więc wytłumaczyć toksoplazmozą?

Pierwotniak Toxoplasma gondii w mikroskopowym zbliżeniu. Źródło: Kateryna Kon/Shutterstock

Pierwotniak Toxoplasma gondii w mikroskopowym zbliżeniu. Źródło: Kateryna Kon/Shutterstock
Spis treści


Toksoplazmoza to odzwierzęca choroba wywoływana przez pierwotniaka Toxoplasma gondii. Mały pasożyt długością nie przekracza 4–6 μm, a jego siedliskiem życia jest układ pokarmowy ponad 200 gatunków zwierząt. Dla człowieka największe zagrożenie zakażeniem stanowi… kot domowy!

Toksoplazmoza – od kota do człowieka

Zjadliwego pierwotniaka znaleźć można w trzewiach różnych ptaków, gryzoni i ssaków. Jego żywicielem ostatecznym są jednak zwierzęta należące do rodziny kotowatych. T. gondii wraz z pożywieniem dostaje się do układu trawiennego czworonoga, gdzie dopełnia swego żywota rozmnażając się płciowo. Tak powstają oocysty, czyli zygoty, które potrzebują nowego środowiska. Wraz z kocimi odchodami wydostają się one na świat, a następnie drogą czystego przypadku konsumowane są przez różne zwierzęta, w tym myszy i szczury. Dostawszy się do wnętrza żywiciela pośredniego tworzą cysty w różnych organach ciała, w tym również mózgu.

Gdy zakażona mysz padnie ofiarą kota, T. gondii znów trafia w swoje ulubione środowisko i może rozmnażać się dalej. Niestety, czasem wydalone przez kota oocysty wskutek braku higieny trafiają do układu pokarmowego człowieka. Tutaj atakowane są przez nasz układ odpornościowy, a broniąc się wytwarzają cysty, które mogą przetrwać wiele lat.

Według różnych szacunków ok. 30% globalnej populacji może być dotknięte toksoplazmozą. W niektórych regionach świata wskaźnik ten sięga nawet 90%! U większości ludzi infekcja nie wywołuje jednak żadnych oczywistych symptomów. Czasami obserwuje się umiarkowane objawy podobne grypowym – podwyższoną temperaturę, bóle stawów i głowy, powiększenie węzłów chłonnych. W rzadkich wypadkach cysty tworzą się w oku i wywołują ból, pogorszenie jakości widzenia oraz wzrost mętów w ciele szklistym. Bez odpowiedniego leczenia zachodzi ryzyko ślepoty.

Toksoplazmoza jako zagrożenie dla ciężarnych

Dwie grupy społeczne szczególnie zagrożone infekcją T. gondii to kobiety spodziewające się dziecka oraz osoby o poważnie obniżonej odporności. W przypadku przyszłych mam pasożyt może niestety dość łatwo przedostać się do organizmu płodu. Sytuacja taka jest szczególnie niebezpieczna w pierwszym trymestrze ciąży, zwiększając ryzyko poronienia oraz brzemiennych w skutkach uszkodzeń organów. W szczególności wrodzona toksoplazmoza może powodować wodogłowie, poważne infekcje oczu u noworodka, powiększenie wątroby lub śledziony, a także szereg zaburzeń rozwoju mózgu. Zakres tych ostatnich może być bardzo różny, ale w szczególności mówi się o problemach intelektualnych i motorycznych, upośledzeniach wzroku i słuchu, wadach serca, drgawkach oraz żółtaczce. Niestety, niektóre objawy toksoplazmozy nabytej w łonie matki pozostają utajone przez wiele lat i dają o sobie znać dopiero w wieku nastoletnim. Mogą one obejmować powolny wzrost, przedwczesne dojrzewanie lub problemy z nauką.

Toksoplazmoza jest również niebezpieczna dla osób zakażonych wirusem HIV, poddawanych terapii onkologicznej, po przeszczepie lub przyjmujących leki immunosupresyjne. Generalnie każde poważne obniżenie odporności zwiększa ryzyko, że koci pierwotniak zaatakuje mózg lub płuca prowadząc do bardzo poważnych chorób, np. zapalenia mózgu.

Ważne:
W uzasadnionych przypadkach ginekolog opiekujący się ciężarną może zlecić badania krwi pod kątem obecności przeciwciał toksoplazmozy (w niektórych krajach są one wykonywane rutynowo). Wyniki pozwalają określić, czy przyszła mama miała styczność z pierwotniakiem, a jeśli tak, to czy jej infekcja ma charakter dawny lub aktywny. W przypadku potwierdzonego zakażenia wprowadza się leczenie farmakologiczne, którego celem jest zatrzymanie pierwotniaka zanim zdoła przekroczyć barierę łożyska.

Ciężarnym rutynowo bada się krew pod kątem obecności przeciwciał toksoplazmozy. Źródło: Maria Sbytova/Shutterstock

Jak toksoplazmoza wpływa na mózg?

Pogląd, że toksoplazmoza tak naprawdę szkodzi tylko ciężarnym i ciężko chorym jest coraz częściej obalany. Badania ostatnich dekad jasno dowodzą bowiem, że mimo bezobjawowego przebiegu infekcja może wywoływać niebagatelne długoterminowe skutki w sferze psychicznej. Naukowcy mówią wręcz o wieloletnim lub dożywotnim wpływie pasożyta na mózg żywiciela.


Już pod koniec XX w. przeprowadzono pierwsze badania nad efektami obecności T. gondii w organizmie gryzoni. Wysnuto wówczas teorię, że cysty w mózgach myszy spowalniają ich czas reakcji, czyniąc je bardziej podatnymi na atak kota. Tym sposobem sprytny pasożyt ma gwarantować sobie możliwie najpewniejszą drogę do układu pokarmowego końcowego żywiciela.

Pogłębione badania dowiodły, że ów spowalniający wpływ da się zaobserwować również na mózgu ludzkim. Szczególne zasługi na tym polu położyli naukowcy z Uniwersytetu Karola w Pradze, którzy w ciągu kilku lat przebadali setki studentów, rekrutów z armii i honorowych dawców krwi. Udało się im ustalić, że zainfekowani toksoplazmozą mężczyźni są bardziej zazdrośni, podejrzliwi i dogmatyczni, podczas gdy kobiety wykazują zwiększoną tkliwość, ale także agresję i wyjątkowo silne ego. W świetle irańskich badań opublikowanych w 2018 r. koci pierwotniak po inwazji ludzkiego organizmu powoduje zwiększoną produkcję testosteronu, co faktycznie może przekładać się na bardziej dynamiczne i agresywne reakcje. Efekty tych hormonalnych zaburzeń mogą przekładać się obniżenie odporności.

Oprócz tych dość zaskakujących zmian w zachowaniu przebyte zakażenie T. gondii łączone jest z wyraźnym pogorszeniem krótkotrwałej pamięci oraz pamięci słownej, a przede wszystkim znaczącym spowolnieniem reakcji. Według badaczy z Pragi toksoplazmoza może być szczególnie niebezpieczna dla kierowców – seropozytywne osoby wyraźnie częściej biorą udział w wypadkach drogowych. Wreszcie, w kontekście długoterminowych skutków infekcji u osób dorosłych opisano już szereg zaburzeń psychicznych, w tym nasilenie paranoicznych skłonności oraz halucynacji. W szczególności sugeruje się, że toksoplazmoza może pogarszać objawy schizofrenii i czynić chorobę mniej podatną na leczenie.

Tabela przedstawiająca fakty na temat toksoplazmozy; opracowanie własne

Toksoplazmoza a brak strachu

Dość zaskakujące wyniki przyniosło badanie populacji wilków zamieszkujących amerykański park narodowy Yellowstone. Okazało się, że osobniki zainfekowane pierwotniakiem T. gondii wykazują skłonność do bardziej ryzykownych zachowań. W rezultacie znacznie częściej stają się one liderami stada.

Co ciekawe, podobnych obserwacji dokonano w ramach eksperymentów na gryzoniach. Myszy zakażone toksoplazmozą znacznie mniej boją się kotów (często ku własnej zgubie), zaś zainfekowane hieny wyraźnie częściej wdają się w potyczki z lwami. W 2016 r. opublikowano też badanie dowodzące, że szympansy, które przeszły toksoplazmozę tracą respekt wobec lampartów, swoich najgroźniejszych naturalnych wrogów. Wydaje się, że mikroskopijny pasożyt potrafi więc zmieniać reguły gry w szerokim świecie organizmów żywych.

Toksoplazmoza może spowalniać reakcje u kierowców zwiększając ryzyko wypadków. Źródło: Monkey Business Images/Shutterstock

Jak chronić się przed zakażeniem toksoplazmozą?

Niestety, wszechobecność kotów i ich swobodne przemieszczanie się pod wolnym terenie sprawiają, że bardzo trudno jest całkowicie wyeliminować możliwość zakażenia toksoplazmozą. Jest jednak wiele racjonalnych działań, które można i warto podjąć, aby uchronić się przed infekcją:

  • Zawsze, gdy pracujesz w ogrodzie lub masz styczność z ziemią, noś rękawice ochronne. Po pracy umyj ręce dokładnie ręce wodą i mydłem.
  • Nigdy nie jedz surowego ani niedogotowanego mięsa. Dla pewności warto jest specjalnym termometrem badać temperaturę wewnątrz dania – powinna ona wynosić minimum 63°C w przypadku ryb i czerwonego mięsa oraz 74°C w przypadku drobiu.
  • Nie jedz surowych owoców morza (małży, ostryg), zwłaszcza w okresie ciąży.
  • Dokładnie myj noże i deski, które miały styczność z surowym mięsem lub niemytymi warzywami i owocami.
  • Wszystkie warzywa i owoce dokładnie myj, a najlepiej również obieraj ze skórki.
  • Nie pij niepasteryzowanego koziego mleka i nie spożywaj nabiału z niego.
  • Nie pij wody z niepewnych źródeł (przydomowych studni, naturalnych źródełek).
  • Jeśli masz ogrodową piaskownicę, przykrywaj ją na noc. Po przyjściu z publicznej piaskownicy zawsze starannie umyj ręce.
  • Jeśli masz kota, sprzątaj kuwetę w rękawicach i dokładnie myj potem ręce. Ciężarne w ogóle nie powinny dotykać kuwety.


Przestrzeganie podstawowych zasad higieny osobistej oraz dbałość o czystość w kuchni to podstawa ochrony całej rodziny przed toksoplazmozą.

Ekologia.pl (Agata Pavlinec)
Bibliografia
  1. „Mind-controlling parasite turns wolves into pack leaders” Joshua A. Krisch, https://www.livescience.com/mind-controlled-wolves-toxoplasma-gondii, 7/12/2022;
  2. “Long-Term Impact of Toxoplasma gondii Infection on Human Monocytes” Hauke G. Ehmen, Carsten G. K. Lüder, https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fcimb.2019.00235/full, 7/12/2022;
  3. “Toxoplasmosis” Cleveland Clinic, https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/9756-toxoplasmosis, 7/12/2022;
  4. “Behavioral biology of Toxoplasma gondii infection” Wen Han Tong i in., https://parasitesandvectors.biomedcentral.com/articles/10.1186/s13071-020-04528-x, 7/12/2022;
  5. “Effects of T. gondii On Behavior and Psychiatric Symptoms” The Satnley Research Medical Institute, https://stanleyresearch.org/patient-and-provider-resources/toxoplasmosis-schizophrenia-research/effects-t-gondii-on-behavior-and-psychiatric-symptoms/, 7/12/2022;
  6. “Research on demographic, clinical and paraclinical aspects in pregnant women infected with Toxoplasma gondii” Andrei Csep i in., https://www.spandidos-publications.com/10.3892/etm.2021.11046, 7/12/2022;
4.7/5 - (16 votes)
Post Banner Post Banner
Subscribe
Powiadom o
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments