Tytoń ozdobny roślina – sadzenie, uprawa i pielęgnacja tytoniu ozdobnego

Tytoń ozdobny to ogólne pojęcie obejmujące trzy gatunki rodzaju Nicotiana uprawiane w ogrodach dla celów ozdobnych. Najpopularniejszym z nich jest tytoń oskrzydlony (N. alata) odznaczający się bujnym kolorowym kwieciem o upajającym zapachu. Na rabatach i balkonach można również spotkać tytoń Sandera oraz tytoń leśny.

Rodzaj botaniczny Nicotiana zawdzięcza swoją nazwę Jean’owi Nicote, ambasadorowi Francji w Portugalii, który rozpropagował zwyczaj palenia tytoniu wśród swoich rodaków. Bo też tytonie ozdobne są bliskimi kuzynami tytoniu szlachetnego – krzyżówki uprawianej dla celów przemysłu papierosowego. Wszystkie należą do rodziny psiankowatych, tak samo jak papryka, pomidory, bakłażan czy ziemniaki, i pochodzą z Ameryki – ich import do Europy zawdzięczamy nikomu innemu jak Krzysztofowi Kolumbowi.
Sam tytoń uskrzydlony jest byliną rosnącą dziko w Paragwaju, Urugwaju, Brazylii oraz Argentynie – w Europie ze względów klimatycznych uprawia się go jednak głównie jako roślinę jednoroczną. Osiąga wysokość do 100 cm, ma charakterystycznie lepkie liście, a jego niewielkie pięciopłatkowe kwiaty, zebrane w baldachach lub wiechach, otwierają się głównie nocą i wówczas wydają piękny słodki zapach, dzięki któremu gatunek nazywany bywa również jaśminowym tytoniem. Kwitnie od lata do jesieni.
Nieco rzadziej w ogródkach spotkać można tytoń Sandera (N. x sanderae), tworzący niższe, bardziej gęste rośliny o obfitszym, ale bezzapachowym kwieciu oraz tytoń leśny (N. sylvestris) dorastający do 2 m wysokości, które aromatyczne kwiaty mają nietypową postać długiej rurki zakończonej niewielkimi płatkami.

Tytoń ozdobny – wymagania glebowe

Tytoń ozdobny preferuje zdecydowanie żyzną, stale wilgotną, dobrze przepuszczalną glebę, bogatą w składniki próchnicze. Dobrze jest więc zagon przekopać, w razie potrzeby wymienić ziemię w części na substrat ogrodniczy oraz wzbogacić dojrzałym organicznym kompostem lub torfem. Im lżejsza będzie konsystencja ziemi, tym łatwiej korzeniom będzie się rozrastać. Idealny odczyn powinien oscylować wokół neutralnego – eksperci polecają zakres pH 6.1 – 7.8.

Jeśli chodzi o stanowisko, to tytoń lubi dużo słońca, ale zniesie częściowe zacienienie. Nie powodzi mu się dobrze w bardzo wysokich temperaturach, ale w naszym klimacie takie zagrożenie nie jest zwykle problemem. Warto natomiast tak zaplanować pozycję sadzenia, aby rośliny osłonięte były od podmuchów silnego wiatru.

Sadzenie i uprawa tytoniu ozdobnego

Tytoń oskrzydlony rozmnażać można z nasion, które w marcu wysiewa się w warunkach szklarniowych lub domowych, a wzrosłe siewki przesadza na zagon po tzw. „zimnych ogrodnikach”, czyli w drugiej połowie maja. Alternatywnie, można kupić wiosną gotowe sadzonki, które mają tą zaletę, że bywają ciekawszymi kolorystycznie odmianami.

Dorosłe odmiany, zwłaszcza tytoniu leśnego, mogą osiągnąć znaczne rozmiary, więc między poszczególnymi roślinami należy zachować odstępy minimum 40 cm, a czasem i to jest niewystarczające. Sadzonki umieszczamy w spulchnionej, wzbogaconej glebie i natychmiast obficie podlewamy.

Sama pielęgnacja nie jest przesadnie wymagająca. Jedyną zalecaną czynnością jest regularne odcinanie przekwitłych kwiatów, co poprawia kondycję rośliny i przedłuża okres kwitnienia. Wyższym roślinom przydadzą się również podpórki.

Podlewanie i nawożenie tytoniu ozdobnego

Tytoń lubi wilgotne podłoże więc troskliwy ogrodnik powinien pamiętać o regularnym podlewaniu – w okresach suszy i upałów nawet dwa razy w tygodniu. Pomocna jest również mulczująca warstwa kory lub trawy, która pomaga zatrzymać wodę w glebie. Nie próbujmy jednak przedobrzyć z nawadnianiem – podmokła gleba sprzyja bowiem gniciu korzeni.

Jak większości obficie i długo kwitnącym roślinom, tytoniowi ozdobnemu poleca się regularnie przydawać nawozu, najlepiej w miesięcznych interwałach. Eksperci polecają na początku wzrostu stosować wolno rozpuszczalne nawozy, a potem płynne, z wysoką dawką fosforu.

Rozmnażanie tytoniu ozdobnego

Tytoń ozdobny ma tendencję do spontanicznego rozsiewania się, co jednak wielu ogrodnikom krzyżuje plany, wprowadzając chaos na rabatach. Dlatego lepiej jest usuwać przekwitłe kwiaty, zachowywać z nich nasiona, a późną zimą wysiewać je do korytek z substratem – powinny być delikatnie przykryte ziemią i utrzymywane w cieple – w temperaturze ok. 20 stopni C. Po około trzech tygodniach nasiona wykiełkują, a gdy minie ryzyko przymrozków, można je przesadzić na rabaty lub do donic.

Niestety, nie można mieć pewności, że odmiana tytoniu, którą uprawiamy na zagonie da identyczne potomstwo. Ogrodnicze krzyżówki mają bowiem to do siebie, że nie przekazują tego samego DNA w nasionkach.

Ochrona tytoniu ozdobnego

Podstawową zasadą przy uprawie tytoniu ozdobnego jest, aby sadzić go daleko od warzyw psiankowatych – papryki, pomidorów, ziemniaków – bowiem maja one tendencję do zapadania na te same choroby wirusowe i chętnie przekazują je między sobą. Mowa przede wszystkim o wirusie mozaiki.

W polskim klimacie tytoń nie przetrwa zimy, więc nie trzeba go w żaden sposób zabezpieczać – jesienią ścinamy po prostu wszystkie uschłe pędy.

Jeśli chodzi o choroby, to tytoniu imają się głównie problemy wywołane przez grzyby – stąd oprysk fungicydami przy widocznych zmianach na liściach jest wysoce wskazany. Jako prewencję poleca się nie zraszanie liści przy podlewaniu i przerzedzanie struktury roślin, aby ułatwić swobodny ruch powietrza. Wspomnianego już wirusa mozaiki przenoszą głównie żuczki, więc warto też konsekwentnie pozbywać się insektów widocznych na roślinach – za pomocą chemicznych lub ekologicznych odstraszaczy. Specjalną chemię stosujemy również na mszyce, które chętnie mnożą się na lepkich liściach.

Zastosowanie tytoniu ozdobnego

W zależności od gatunku, tytoń może przyjmować w ogrodzie bardzo różne funkcje. Klasyczny tytoń oskrzydlony najczęściej sadzi się w grupach po kilka roślin, jako wyróżniającą się wyspę na zagonie. Nie ma jednak przeciwwskazań, aby na wzór ogrodu angielskiego zestawić go z innymi większymi kwiatami letnimi, np. naparstnicami, malwami czy cyniami. Bardzo dobrze wyglądają również mieszanki różnobarwnych tytoniów.

Tytoń Sandera, jako niższy i bardziej zwarty, idealnie nadaje się jako ozdoba skrajów trawników, zagonów, a także klombów tarasowych. Jeśli chodzi o kompozycje, to poleca się go łączyć z szałwią kwitnącą czy heliotropem. Tytoń leśny natomiast ze względu na imponującą wysokość sadzimy raczej u płotu czy ścian. Może on zasłaniać nas od ciekawskich sąsiadów lub przechodniów, jak również tworzyć ciekawe tło dla niższych kwiatów i krzewinek.

Kto śpi z otwartym oknem lub chętnie przesiaduje w letnie noce na tarasie powinien posadzić tytoń ozdobny pod oknami lub drzwiami – upojny zapach otwierających się po zmroku kwiatów jest naprawdę wielką atrakcją.

Ciekawe odmiany tytoniu ozdobnego

Tytoń ozdobny jest idealną propozycją dla miłośników pachnącego, kolorowego kwiecia w dużej obfitości oraz skrzydlatych gości w ogrodzie – przyciąga on szczególnie ptaki i motyle. Do najciekawszych odmian należą np. karłowate krzyżówki tytoniu oskrzydlonego (seria „Starship”, Havana”, „Metro”), które choć nie pachną, cieszą oczy przez cały dzień. Najniższe hybrydy tytoniu znajdziemy w serii „Saratoga” z kwiatami w kolorze bieli, różu i czerwieni. Każdy z tych kultywarów ma swój oryginalny czar, którym warto dopełnić klasyczny polski ogród.