Olej ryżowy – właściwości i działanie. Jak stosować olej ryżowy?

Olej ryżowy to pojęcie kolokwialne, określające tak naprawdę olej z otrębów ryżowych. Otręby, jako produkty uboczne przetwórstwa ziaren Oryza sativa, są bowiem bogate we frakcję tłuszczową, w odróżnieniu od oczyszczonego ryżu konsumpcyjnego. Zdaniem historyków, w Azji olej z otrębów ryżowych używany jest już od ponad 2 tysięcy lat i to z wyraźną korzyścią dla zdrowia tamtejszych społeczeństw.

Ryż jest tym dla Wschodu, czym dla nas pszenica, a wielu naukowców zgodnie podkreśla, że ma on znacznie wyższą wartość użytkową i zdrowotną. Udomowiony ok. 7 tysięcy lat p.n.e. na obszarze Indii i Chin, szybko rozprzestrzenił się od Persji po Japonię. Indie i Chiny do dziś pozostają jednak głównymi producentami Oryza sativa, a zarazem czołowymi producentami oleju ryżowego, który poniekąd stanowi produkt uboczny klasycznego przetwórstwa.

Skąd się bierze olej ryżowy?

Biały ryż kupowany w sklepach to zaledwie bielmo ziarna pozyskiwanego z poletek ryżowych. Stanowi ono ok. 70% całego plonu. Aby się do niego dostać, należy pozbyć się najpierw niejadalnej plewy, a następnie zewnętrznej okrywy, zwanej łuską. Owa łuska odróżnia ryż brązowy, pełnoziarnisty, od białego, a po zmieleniu daje otręby, złożone w 10-23% z tłuszczów, z których to właśnie produkuje się olej.

Klasyczna metoda produkcji obejmuję ekstrakcję rozpuszczalnikową, a uzyskany tą drogą produkt jest następnie dalej rafinowany, aby osiągnął jakość oleju spożywczego. Proces ten różni się w zależności od producenta i może obejmować zarówno fizyczną, jak i chemiczną obróbkę. Jego podstawowe fazy obejmują odgumowanie, odwirowywanie, klaryfikacje, bielenie, a nawet deodoryzację. I, jak to często bywa w przemyśle spożywczym, obróbka chemiczna daje lepsze rezultaty w kontekście koloru, klarowności i zapachu, ale znacznie bardziej zubaża olej o ważne składniki odżywcze w porównaniu z rafinacją mechaniczną.

Charakterystyka i skład oleju ryżowego

Olej z otrębów ryżowych jest bladożółty, przezroczysty i bezzapachowy, w smaku zaś bywa określany jako całkiem neutralny lub subtelnie orzechowy z delikatnymi słodkimi nutami. Jego temperatura dymienia jest bardzo wysoka i wynosi aż 232 stopnie C.

Jeśli chodzi o skład odżywczy, to olej z otrębów ryżowych w 20% składa się z nasyconych kwasów tłuszczowych, a resztę, mniej więcej po połowie, stanowią kwasy tłuszczowe jednonienasycone i wielonienasycone, przede wszystkim kwas oleinowy, linolowy i alfa-linolenowy. Ponadto w oleju z otrębów ryżowych odnotowuje się bardzo wysoki poziom witaminy E i spore ilości witaminy K, a także takie substancje jak skwalen, koenzym 10 i roślinne sterole, przy czym spora część z tych związków ma wybitne działanie antyoksydacyjne. Ten ostatni aspekt przekłada się na trwałość – olej ryżowy jełczeje znacznie wolniej niż inne oleje roślinne i jest zaskakująco stabilny.

Na szczególną uwagę zasługuje kompleks o nazwie gamma-oryzanol, który dawniej uważany był za pojedynczy związek, ale dziś wiemy już, że łączy estry kwasy ferulowego fitosteroli oraz terpenoidów. Charakterystyczny wyłącznie dla ryżu, łączony jest z unikalnymi właściwościami zdrowotnymi, które szczególnie ceni się w Japonii.

Czy olej ryżowy jest korzystny dla zdrowia?

W Azji olej z otrębów ryżowych zaliczany jest do najlepszych jakościowo olejów jadalnych. Japończycy nazywają go wręcz „olejem serca”, a międzynarodowe badania potwierdzają, że konsumpcja tego właśnie oleju bardzo pozytywnie wpływa na układ krążenia. Jako źródło korzystnych tłuszczów olej ryżowy posiada bowiem zadziwiającą zdolność do obniżania poziomu złego cholesterolu LDL we krwi, zwiększając jednocześnie poziom dobrej frakcji HDL. Sugeruje się, że ma również korzystny wpływ na nadciśnienie oraz podwyższony poziom glukozy we krwi. Bogactwo antyoksydantów, zwłaszcza prekursorów witaminy E, pozwala jednocześnie zapobiegać stanom zapalnym układu krwionośnego.

Ponadto istnieją wskazania, iż olej z otrębów ryżowych pomaga hamować wydzielanie kwasów żołądkowych, stymuluje gospodarkę hormonalną i zmniejsza wycieńczenie po intensywnych treningach. Jako produkt stosunkowo tani (np. w porównaniu z oliwą z oliwek) może być kluczowym elementem powszechnego wzbogacania jadłospisu szerszych grup społecznych w ramach prewencji chorób cywilizacyjnych, w tym również nowotworów. Uważa się, że zastępując inne tłuszcze w diecie może również sprzyjać zrzucaniu nadmiernych kilogramów, jednocześnie redukując symptomy związane ze starzeniem organizmu. Jako suplement w kapsułkach RBO (Rice Bran Oil, czyli olej z otrębów ryżowych) polecany jest zwłaszcza kobietom w okresie menopauzy, które borykają się z nieprzyjemnymi symptomami przekwitania i pogorszeniem stanu skóry, a także alergikom, sercowcom i wszystkim cierpiącym na przewlekłe stany zapalne.

Uwaga! Pewne kontrowersje budzi obecność arsenu w oleju z otrębów ryżowych. Faktycznie bowiem, ryż pełnoziarnisty uważany jest za główne źródło szkodliwego pierwiastka we współczesnej diecie, a to właśnie otręby gromadzą go najwięcej. Pewną pociechą może być fakt, że oleju zasadniczo nie konsumuje się w bardzo dużych ilościach, a osobom zaniepokojonym można polecić zamienne stosowanie go z innymi olejami, np. oliwą z oliwek.

Wykorzystanie oleju ryżowego

Zalety oleju z otrębów ryżowych nie ograniczają się jednak do korzyści zdrowotnych. Z punktu widzenia gastronomicznego jest to bowiem olej wyjątkowo uniwersalny i dający dobre efekty zarówno przy przygotowaniu posiłków na zimno, jak i przy obróbce cieplnej. Olej ryżowy ze względu na wysoką temperaturę dymienia doskonale nadaje się do smażenia i pieczenia, zachowując chemiczną stabilność i nie prowadząc do powstawania negatywnych dla zdrowia związków. Azjaci używają go zarówno do smażenia w woku, jak i smażenia na głębokim oleju, a jego neutralny smak sprawdza się nie tylko jako dodatek do ciast, ale także idealny tłuszcz do smarowania blach i naczyń.

Olej z otrębów ryżowych można przy tym z powodzeniem wykorzystywać również jako składniki dressingów do sałatek, np. w połączeniu z octem, miodem, sokiem z cytryny. Delikatne nuty smakowe dobrze współgrają z intensywniejszymi składnikami.

Olej ryżowy w kuchni

Zdrowe nowozelandzkie ciasteczka

Składniki:

• 1 szklanka płatków owsianych
• ¾ szklanki wiórków kokosowych
• 1 szklanka mąki pełnoziarnistej
• ½ szklanki miodu
• ½ szklanki oleju z otrębów ryżowych
• 1 ½ łyżeczki sody
• 2 łyżki wrzątku

Przygotowanie:
Płatki, mąkę i wiórki łączymy w dużej misie. Sodę rozpuszczamy we wrzątku,  a następnie dodajemy miód i olej. Dokładnie mieszamy, po czym dodajemy mokre składniki do suchych i ponownie mieszamy. Na blachę wyłożoną papierem do pieczenia wykładamy małe porcje ciasta pomagając sobie dwoma łyżeczkami. Pieczemy 15-20 minut w temperaturze 150 stopni C.

Sos pomarańczowo-miodowy

Składniki:

• 2 łyżki skórki z pomarańczy
• 2 łyżki drobno posiekanej cebuli
• ¼ szklanki soku z limonki
• 2 łyżki soku z pomarańczy
• 2 łyżki miodu
• 1 łyżka maku
• 2/3 szklanki oleju z otrębów ryżowych

Przygotowanie:
Wszystkie składniki umieszczamy w słoiku, dodajemy sól i pieprz wedle uznania, szczelnie zakręcamy i energetycznie wstrząsamy. Podajemy jako dressing do zielonej sałaty.

Olej ryżowy nie tylko do jedzenia?

Olejem z otrębów ryżowych interesuje się nie tylko przemysł spożywczy i farmaceutyczny, ale także producenci kosmetyków. Aplikowany na skórę, nawet w czystej postaci, okazuje się doskonale pobudzać krążenie, wyrównując koloryt cery, a zarazem głęboko ją odżywiając i nawilżając. Dzięki bogactwu witaminy E uważany jest również za swego rodzaju eliksir młodości, stanowiąc słynny azjatycki sposób na zmarszczki i bruzdy. Olej z otrębów ryżowych chroni naskórek przed działaniem wolnych rodników oraz promieni słonecznych, a przy tym absorbowany jest na tyle dobrze, że nie pozostawia tłustej warstwy i nie zatyka porów. Jako produkt całkowicie hipoalergiczny nie powinien również powodować żadnych podrażnień, ani uczuleń. Stosowany jako olej bazowy do masażu nie tylko ułatwia aplikację olejków eterycznych, ale łagodząco wpływa na takie problemy dermatologiczne jak łuszczyca czy egzema.
 
W wielu źródłach poleca się również stosować olej ryżowy jako kosmetyk do włosów. Wsmarowywany w skórę głowy ma on zapobiegać łupieżowi, odżywiając jednocześnie włosy, nadając im połysk i miękkość. Niektórzy zarzekają się wręcz, że stymuluje porost bujniejszej czupryny!

Jak widać, olej z otrębów ryżowych zdecydowanie warto jest mieć w domu – tak w celach kulinarnych, jak i pielęgnacyjnych. W obliczu kontrowersji związanych z wykorzystaniem niezdrowych tłuszczów trans oraz niestabilnych olejów roślinnych, jest to naprawdę bezpieczny i przyjazny wybór, który będzie cenną alternatywą dla silnej w smaku oliwy z oliwek.