Benzoesan sodu - właściwości, działanie i zastosowanie benzoesanu sodu

Benzoesan sodu to popularny konserwant, który jest stosowany w żywności, lekach oraz kosmetykach. Naturalne źródła występowania tego związku chemicznego to np. jagody oraz produkty mleczne. W wielu badaniach wskazywano na związek spożycia benzoesanu sodu z nadpobudliwością. Z drugiej strony naukowcy wiążą z benzoesanem sodu wiele nadziei, o czym świadczy szereg badań nad wpływem tej substancji na proces leczenia wielu chorób, między innymi depresji czy schizofrenii. Przyjrzyjmy mu się bliżej.

1. Benzoesan sodu – charakterystyka i pochodzenie
2. Zagrożenia związane z benzoesanem sodu
3. Benzoesanem sodu, a ryzyko alergii
4. Nadzieje związane z benzoesanem sodu
5. Benzoesan sodu w różnych krajach
6. Benzoesan sodu na co dzień

Benzoesan sodu – charakterystyka i pochodzenie

Benzoesan sodu jest związkiem chemicznym o wzorze C6H5COONa. Powstaje w wyniku neutralizacji kwasu benzoesowego. Może być wytworzony przez reakcję wodorotlenku sodu z kwasem benzoesowym. Obok glutaminianu sodu to jeden z najpopularniejszych konserwantów dodawanych do jedzenia. Benzoesan sodu jest pierwszym środkiem konserwującym dozwolonym przez FDA i nadal powszechnie stosowanym dodatkiem do żywności. Jako konserwant został zatwierdzony na całym świecie i ma przypisany numer identyfikacyjny 211. Jest sklasyfikowany jako bezpieczny, gdy korzysta się z niego zgodnie z przeznaczeniem.

Benzoesan sodu zatrzymuje wzrost potencjalnie szkodliwych bakterii, pleśni i innych drobnoustrojów w żywności, tym samym powstrzymując ich psucie. Szczególnie skutecznie działa na żywność kwaśną. Stosuje się go również w kosmetykach oraz lekach. Najwięksi producenci benzoesanu sodu to USA i Chiny.

Zagrożenia związane z benzoesanem sodu

Maksymalna dzienna bezpieczna dawka benzoesanu sodu, jaką można przyjąć to 5 mg/1 kg masy ciała. Ludzkie ciało szybko usuwa benzoesan sodu, łącząc go z glicyną. W wyniku tej reakcji chemicznej powstaje kwas hippurowy, który następnie jest wydalany z organizmu. Bezpośredni kontakt z benzoesanem sodu może spowodować podrażnienia śluzówki nosa, oczu oraz skóry, a w skrajnych przypadkach doprowadzić do wstrząsu anafilaktycznego.

Badania opublikowane w 2007 roku przez Food Standards Agency wskazały, że niektóre sztuczne barwniki w połączeniu z benzoesanem sodu mogą mieć działanie pobudzające. Po kolejnych testach Food Standards Agency stwierdziła jednak, że pobudzenie ma związek z wpływem sztucznych barwników na organizm, a nie benzoesanu sodu. Inne badanie studentów college'u łączyło ADHD z wyższym spożyciem benzoesanu sodu w napojach.

Dużym problemem dotyczącym stosowania benzoesanu sodu jest jego zdolność do przemiany w benzen, znany czynnik rakotwórczy. Benzen może tworzyć się w napojach zawierających zarówno benzoesan sodu, jak i witaminę C (kwas askorbinowy). Należy tutaj zaznaczyć, że napoje dietetyczne są bardziej podatne na powstawanie benzenu, ponieważ cukier w zwykłych napojach gazowanych i owocowych może zmniejszyć jego powstawanie. Inne czynniki, w tym narażenie na ciepło i światło, a także dłuższe okresy przechowywania, mogą zwiększać poziomy benzenu. W 2005 r. 10 z 200 marek napojów gazowanych i innych napojów owocowych przetestowanych przez FDA zawierało górną granicę bezpiecznej ilości benzenu ustalonej przez Amerykańską Agencję Ochrony Środowiska. Zwłaszcza napoje dietetyczne o smaku owocowym i napoje sokowe przekroczyły 5 ppb benzenu. Od tego czasu te dziesięć napojów zostało przeformułowanych, aby uzyskać akceptowalne poziomy lub całkowicie usunięto z nich benzoesan sodu. FDA nie opublikowała nowych analiz produktów, ale stwierdziła, że ​​niski poziom benzenu w napojach nie stanowi zagrożenia dla zdrowia. Brakuje jednak długoterminowych analiz oceniających związek między regularnym spożywaniem niskiego poziomu benzenu, a ryzykiem raka.

Badania na zwierzętach sugerują, że benzoesan sodu może aktywować szlaki zapalne w organizmie, wprost proporcjonalnie do ilości spożywanej. Obejmuje to zapalenie sprzyjające rozwojowi raka. Znacznie niższą tolerancję na benzoesan sodu wykazują koty niż myszy i szczury. W badaniu przeprowadzonym przez naukowców z Medical University w Innsbrucku w probówkach mysich komórek tłuszczowych ekspozycja na benzoesan sodu zmniejszyła uwalnianie leptyny, hormonu tłumiącego apetyt. Spadek wyniósł 49–70%, wprost proporcjonalnie do ekspozycji.

Z kolei badania opublikowane w 2014 roku przez zespół badaczy z Bozok University w Turcji sugerują, że im wyższe stężenie benzoesanu sodu, tym więcej wolnych rodników powstaje. Wolne rodniki mogą uszkadzać komórki i zwiększać ryzyko chorób przewlekłych.

Benzoesanem sodu, a ryzyko alergii

Badania przeprowadzone w latach 1996-2009 na Uniwersytecie w Göttingen jednoznacznie potwierdziły, że niewielki odsetek osób po kontakcie z benzoesanem sodu, czy to w jedzeniu, czy po użyciu produktów zawierających ten składnik może doświadczyć reakcji alergicznych takich jak swędzenie i obrzęk. Do podobnych wniosków doszli również m.in. naukowcy z włoskiej Section of Allergy and Clinical Immunology na University of Bari już w 2004 roku, a w 2011 roku badacze z Uniwersytetu w Innsbrucku.

Nadzieje związane z benzoesanem sodu

W większych dawkach benzoesan sodu może pomóc w leczeniu niektórych chorób. Ze względu na jego zdolność do łączenia aminokwasów, benzoesan sodu jest wykorzystywany w terapii zaburzeń cyklu mocznikowego. W efekcie dochodzi do obniżenia poziomu amoniaku, co ma zastosowanie w leczeniu hiperamonemii.

Ponadto naukowcy zidentyfikowali sposoby, dzięki którym benzoesan sodu może mieć działanie lecznicze, takie jak wiązanie niepożądanych związków lub oddziaływanie na aktywność niektórych enzymów, które zwiększają lub zmniejszają poziomy innych związków.

Nadal są prowadzone badania nad potencjalnymi możliwościami użycia benzoesanu sodu w leczeniu schizofrenii. W sześciotygodniowym eksperymencie przygotowanym przez badaczy z China Medical University u osób ze schizofrenią, 1000 mg benzoesanu sodu dziennie obok standardowej terapii lekowej zmniejszyło objawy o 21% w porównaniu z placebo.

Badania m.in. irańskich naukowców z 2016 roku z Shiraz University of Medical Sciences, sugerują, że benzoesan sodu może spowolnić postęp stwardnienia rozsianego. Może to obejmować stymulowanie produkcji mieliny, co pomaga zahamować rozwój choroby. W jednym z sześciotygodniowych studiów przypadków objawy u mężczyzny z dużą depresją, który otrzymywał 500 mg benzoesanu sodu dziennie, zmniejszyły się o 64%. Testy MRI wykazały poprawę struktury mózgu związaną z depresją.

Pacjentka z zaburzeniami lękowymi charakteryzującymi się bólem brzucha, uciskiem w klatce piersiowej i kołataniem serca przez sześć tygodni przyjmowała codziennie 500 mg benzoesanu sodu. Po tym czasie zaobserwowano spadek napadów lękowych o 61%.

Benzoesan sodu w różnych krajach

W Wielkiej Brytanii benzoesan sodu został zastąpiony przez sorbinian potasu w większości napojów alkoholowych. Amerykańska instytucja Food and Drug Administration uznała benzoesan sodu za bezpieczny. Międzynarodowy Program Bezpieczeństwa Chemicznego nie wykazał działań niepożądanych u ludzi, którzy spożywali 647-825 mg benzoesanu sodu na kilogram masy ciała. Benzoesan sodu jest dodawany do produktów niemal na całym świecie. Poniżej dopuszczalne normy zastosowania benzoesanu sodu w produktach spożywczych.

W Iranie, w Tajwanie, w Chinach, we Włoszech czy Austrii benzoesan sodu jest w ostatnich dekadach przedmiotem zainteresowania wielu naukowców, którzy z jednej strony widzą w nim zagrożenie dla zdrowia człowieka, a z drugiej upatrują w nim leku na depresję, schizofrenię czy stwardnienie rozsiane.

Benzoesan sodu na co dzień

Benzoesan sodu jest zwykle stosowany do konserwowania jedzenia. Znajdziemy go w takich produktach jak sosy sałatkowe, margaryny, majonezy, ser, marynaty, napoje gazowane, dżemy i soki cytrynowe czy przyprawy. Naturalnie występuje wraz z kwasem benzoesowym i jego estrami w wielu produktach spożywczych. Jego główne źródła to żurawina, borówka czarna, owoce morza, na przykład krewetki oraz produkty mleczne takie jak: jogurt, twaróg i mleko. Śladowe ilości benzoesanu sodu znajdują się również w ziemniakach.

Powszechnie stosuje się go także w kosmetykach oraz lekach, gdzie przekształca się w kwas benzoesowy, który jest bakteriostatyczny i fungistatyczny. Benzoesan sodu wykorzystuje się do produkcji fajerwerków. Jest także spotykany w gwizdku jako proszek, który wywołuje świszczący dźwięk.Benzoesan sodu to substancja, z którą wiąże się zarówno duże nadzieje na poprawę zdrowia, jak i upatruje się wiele zagrożeń. Badania nad wpływem benzoesanu sodu na organizm człowieka są wciąż przeprowadzane. Szczególnie chętnie naukowcy testują jego wpływ na przebieg chorób psychicznych i neurodegeneracyjnych. Benzoesan sodu to substancja, która tradycyjnie jest wykorzystywana do konserwowania jedzenia. Obecny jest w dżemach, sokach cytrynowych oraz napojach gazowanych. Spotykamy go również w kosmetykach i lekach. Ziemniaki, czarne jagody, ser, jogurt czy mleko, krewetki to niektóre produkty spożywcze, w których benzoesan sodu występuje naturalnie.

Bibliografia

1. “https://www.healthline.com/nutrition/sodium-benzoate”; data dostępu: 2019-05-30
2. “https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21801469”; data dostępu: 2019-05-30
3. “https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24693251”; data dostępu: 2019-05-30
4. “https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15491435”; data dostępu: 2019-05-30
5. “https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21332463”; data dostępu: 2019-05-30
6. “http://www.fao.org/fao-who-codexalimentarius/codex-texts/dbs/gsfa/en/”; data dostępu: 2019-05-30
7. “https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27611715”; data dostępu: 2019-05-30
8. “https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24089054”; data dostępu: 2019-05-30
9. “https://neuro.psychiatryonline.org/doi/full/10.1176/appi.neuropsych.12030056”; data dostępu: 2019-05-30