Boczniaki – opis, występowanie i zdjęcia. Grzyby boczniaki ciekawostki
Boczniaki to grzyby jadalne uprawne, pochodzące z Chin, które w ostatnich latach coraz częściej są spotykane i kupowane w naszych sklepach. W Polsce na szeroką skalę dostępne są w sprzedaży 2 gatunki – boczniak ostrygowaty (Pleurotus ostreatus) oraz boczniak cytrynowy (Pleurotus citrinopileatus). Obecnie każdy może hodować z łatwością boczniaki w domu, kupując tzw. baloty z trocin przerośniętych grzybnią [grzybyhobby.istore.pl] bądź specjalnie przygotowane grzybnie na fusach z kawy, które niedawno pojawiły się w sprzedaży. Natomiast w Azji, boczniaki od dawien dawna stanowią ważny element diety i to nie tylko ze względu na walory smakowe, ale również liczne aspekty prozdrowotne.
Istnieje około 40 rodzajów boczniaków, w tym najpopularniejsze – boczniak ostrygowaty (Pleurotus ostreatus) oraz boczniak cytrynowy (Pleurotus citrinopileatus. Wszystkie rodzaje są jadalne i powszechnie spożywane. Są znane ze swoich imponujących właściwości prozdrowotnych i zawierają wiele silnych związków roślinnych. Tradycyjna medycyna chińska wykorzystuje właściwości lecznicze boczniaków już od wieków.
Boczniaki zaliczane są do saprofitów rozkładających martwe drewno i inne szczątki roślinne. Rosną naturalnie w lasach umiarkowanych i tropikalnych na martwych i rozkładających się drewnianych kłodach lub na obumierających pniach drzew liściastych lub iglastych. Można je również spotkać na rozkładającej się materii organicznej. W zależności od gatunku owocniki tego grzyba mają wyraźny kształt muszli lub łopatki z różnymi odcieniami bieli, szarości, żółci, różu lub jasnego brązu. W Polsce boczniaki spotkamy głównie jesienią – od października do grudnia. Chociaż przy łagodnej zimie grzyby te znajdziemy również w marcu.
| Wartość odżywcza 1 szklanki (86 g) surowych boczniaków |
|---|
*ZDS – Zalecane Dziennie Spożycie |
Boczniaki – witaminy i wartości odżywcze
Jak wiadomo, grzyby są produktem spożywczym niskokalorycznym (35–50 kcal w 100g świeżej masy owocników), m. in. dzięki niskiej zawartości sacharydów. Niemniej jednak, stanowią cenny element diety ze względu na zawartość innych składników odżywczych. W świeżej masie owocników boczniaka zawartość białka wynosi ok 1,6 proc. (18 proc. w suchej masie), przy czym charakteryzuje się on pełnym składem niezbędnych aminokwasów egzogennych, zwłaszcza w dużej ilości występują: lizyna, leucyna, arginina oraz kwas asparaginowy i glutaminowy. Dodatkowym atutem jest niska zawartość tłuszczu – zaledwie 0,4 proc. świeżej masy (1,8 proc. suchej masy), przy wysokiej zawartości nienasyconych kwasów tłuszczowych, np. kwasu α-linolenowego.
Boczniaki są bogatym źródłem łatwo przyswajalnych substancji mineralnych. Wykazano, że w 100 g suchej masy owocników znajduje się: około 3 g potasu, 150 mg wapnia i 125–757 mg sodu. Boczniaki zawierają znaczne ilości witamin z grupy B i witaminy D. Szczególnie wysoką zawartość określono dla tiaminy, ryboflawiny, niacyny, pirydoksyny, kwasu pantotenowego, kwasu foliowego i prowitaminy D2.
Cudowne właściwości medyczne boczniaków
Boczniaki są interesującym obiektem badań medycznych, zainspirowanych medycyną i tradycją azjatycką. Badania na myszach wykazały, że polisacharydy (tzw. pleuran) wyekstrahowane z owocników gatunku Pleurotus nebrodensis (uprawiany i spożywany na szeroką skalę w Korei) posiadają silne właściwości antynowotworowe przeciwko komórkom mięsaka (Sarcoma–180) [Cha i in. 2012]. Inne badania na tym gatunku wskazały hamujący wpływ białka – nebrodeolizyny – na aktywność wirusa HIV typu 1.
Szczególnie ciekawe są właściwości przeciwnowotworowe boczniaka ostrygowatego względem komórek nowotworów piersi oraz okrężnicy, co jest zasługą niskocząsteczkowych α-glukanów. Jednocześnie przeprowadzone badania wykazały niską toksyczność wydzielonej substancji na zdrowe komórki człowieka. Stwierdzono również cytotoksyczne działanie polisacharydów otrzymanych z boczniaka ostrygowatego na komórki raka prostaty.
Oprócz wyżej wymienionych aspektów medycznych, boczniaki mają szereg innych zalet związanych z właściwościami antyoksydacyjnymi tych grzybów. Mianowicie, spożywanie boczniaków ostrygowatych prowadzi do obniżenia poziomu cukru we krwi, co może być wykorzystywane w profilaktyce i leczeniu cukrzycy, a także znacznie przyczynia się do obniżenia poziomu cholesterolu i związanego z nim ryzyka zachorowania na choroby układu krążenia.
Inne badania potwierdziły, że wprowadzenie boczniaka ostrygowatego do codziennej diety może przyczynić się do przedłużenia żywotności i zdrowotności komórek. Działają niczym naturalny eliksir młodości.
Jak smakują boczniaki?
Smak jest delikatny i pikantny, z nutą złożoności na finiszu. Niektórzy twierdzą, że mają delikatny smak owoców morza lub subtelny anyżowy finisz.Tak czy inaczej, najlepiej je smaży lub gotować: nie zalecamy spożywania ich na surowo. Czy boczniaki pachną rybą? Niektórzy tak twierdzą! Być może to kolejny powód, dla którego boczniak otrzymał nazwę ostrygowaty.
Dieta „boczniakowa”
Ze względu na to, że boczniaki są bardzo uniwersalnymi grzybami o zbitej strukturze owocnika, pole do popisu na arenie gastronomicznej jest bardzo szerokie. Można z nich zrobić zupę na wzór flaczków, dusić na patelni z warzywami, czy też ugotować w sosie śmietanowym.
Dla typowych smakoszy tradycyjnej kuchni polskiej istnieje idealne rozwiązanie – boczniak smażony w panierce z bułki tartej a’la schabowy, każdy więc znajdzie coś w swoim guście kulinarnym. Zarówno typowi „mięsożercy”, jak i wegetarianie powinni być usatysfakcjonowani, a przy tym zapewnić sobie odpowiednią ilość pełnowartościowego białka. Dobrym i aromatycznym rozwiązaniem jest zupa z boczników.
Egzotyczny bulion warzywny z boczniakami
Składniki:
- 3 łyżki oliwy z oliwek z pierwszego tłoczenia
- 3 szklanki posiekanego pora, tylko biała część
- 1 szklanka posiekanego selera naciowego
- ¼ szklanki startego czosnku
- 2 łyżki mielonego imbiru
- 1½ łyżki białej pasty miso
- 1 łyżka czosnku w proszku
- 1 łyżka cebuli w proszku
- 5 filiżanek bulionu warzywnego
- 5 filiżanek przefiltrowanej wody
- 3 szklanki boczniaków, pokrojonych lub podartych
- 2 szklanki tartej marchewki
- 5 suszonych liści laurowych
- 1 łodyga trawy cytrynowej
- 2 łyżki pasty z tamaryndowca
- 1½ łyżki świeżego soku z cytryny
- 1 łyżka octu ryżowego
- 3-centymetrowy kawałek suszonego kombu
- świeżo zmielony czarny pieprz do smaku
- opcjonalne kostka pokrojonego tofu
Przygotowanie:
W dużym garnku rozgrzej oliwę, dodaj pora i seler naciowy i duś, aż zmiękną, czyli około 10 minut. Dodaj czosnek i imbir. Gotuj przez kolejne 5 minut. Dodaj miso, czosnek w proszku i cebulę w proszku i smaż przez kolejne 5 minut. Dodaj bulion warzywny, wodę, boczniaki, marchew, liście laurowe, trawę cytrynową, pastę z tamaryndowca, sok z cytryny, ocet i kombu. Dobrze wymieszaj. Doprowadź do wrzenia i gotuj przez 5 minut. Zmniejsz ogień i gotuj przez kolejne 30 minut. Dopraw świeżo zmielonym czarnym pieprzem i w razie potrzeby dodaj tofu. Podawaj z szalotką, sezamem i/lub płatkami czerwonej papryki.
Czy warto jeść boczniaki?
Można stwierdzić, iż boczniaki stanowią znakomity suplement diety pochodzenia naturalnego, a ich walory smakowe dorównują tradycyjnym grzybom zbieranym w Polsce. Nie pozostaje nic innego jak zwrócić się ku azjatyckim tradycjom dietetycznym i wprowadzić boczniaki do jadłospisu całej rodziny, a być może przyczyni się to do zwiększenia jej zdrowotności i witalności.
- https://www.acouplecooks.com/oyster-mushrooms/; 2021-07-22;
- Augustín J., Jaworska G., Dandár A., Cejpek K. 2007.; "Boczniak ostrygowaty (Pleurotus ostreatus) jako źródło ß–d–glukanów."; Żyw. Nauk. Tech. Jak. 6 (55): 170–176.;
- Bobek P., Ginter E., Jurcovicová M., Kuniak L. 1991.; "Cholesterol–lowering effect of the mushroom Pleurotus ostreatus in hereditary hypercholesterolemic rats."; Ann. Nutr. Metab. 35 (4):191–195.;
- Cha Y. J., Alam N., Lee J. S., Lee K. R., Shim M. J., Lee M. W., Kim H. Y., Shin P. G., Cheong J. C., Yoo Y. B., Lee T. S. 2012.; "Anticancer and immunopotentiating activities of crude polysaccharides from Pleurotus nebrodensis on mouse sarcoma 180."; Mycobiology 40 (4): 236–43.;
- Gu Y. H., Sivam G. 2006.; "Cytotoxic effect of oyster mushroom Pleurotus ostreatus on human androgen–independent prostate cancer PC–3 cells."; J. Med. Food. 9 (2):196–204.;
- Jedinak A., Sliva D. 2008.; "Pleurotus ostreatus inhibits proliferation of human breast and colon cancer cells through p53–dependent as well as p53–independent pathway."; Int. J. Oncol. 33 (6): 1307–1313.;
- Jayakumar T., Thomas P. A., Geraldine P. 2007.; "Protective effect of an extract of the oyster mushroom, Pleurotus ostreatus, on antioxidants of major organs of aged rats."; Exp. Gerontol. 42(3):183–91.;
- Lavi I., Friesem D., Shimona G., Yitzhak H., Schwartz B. 2006.; "An aqueous polysaccharide extract from the edible mushroom Pleurotus ostreatus induces anti–proliferative and pro–apoptotic effects on HT–29 colon cancer cells."; Cancer Letters 244: 61–70.;
- Lv H., Kong Y., Yao Q., Zhang B., Leng F. W., Bian H. J., Balzarini J., Van Damme E., Bao J. K. 2009.; "Nebrodeolysin, a novel hemolytic protein from mushroom Pleurotus nebrodensis with apoptosis–inducing and anti–HIV–1 effects."; Phytomedicine 16 (2–3): 198–205.;
- Ravi B., Renitta R. E., Prabha M. L., Issac R., Naidu S. 2013.; "Evaluation of antidiabetic potential of oyster mushroom (Pleurotus ostreatus) in alloxan–induced diabetic mice."; Immunopharmacol Immunotoxicol. 35 (1): 101–109.;
Właśnie wcinam, dziękuje za artykuł :)