Fast food – właściwości, skład i rodzaje fast foodów

Fast food to z definicji gotowy posiłek podawany w restauracji, barze lub na stoisku, bez konieczności długiego czekania i w formie łatwej do zjedzenia, nawet w drodze. Zazwyczaj fast foody są też tańsze niż klasyczne dania, a oszczędność czasu i pieniędzy od samego początku była ich największym atutem.

1. Historia fast fooodów
2. Etniczne wersje fast foodów
3. Fast food w słodkiej wersji
4. Dlaczego fast foody są niezdrowe?
5. Podsumowanie, czyli który fast food jest najzdrowszy?

Pojęcie „fast food” łatwo rozszyfrują nawet osoby z przeciętną znajomością języka angielskiego. Określenie „szybki posiłek” po raz pierwszy pojawiło się w prestiżowym amerykańskim słowniku Miriam-Webster w roku 1951. Ale reakcje leksykologów są zawsze daleko w tyle za faktycznymi zmianami społecznymi – instytucja fastfoodowych restauracji, które wywarły drastyczny wpływ na kulturę i zdrowie kilku pokoleń, sięga wszak korzeniami do początku XX wieku, a zdaniem niektórych nawet do starożytności!

Historia fast fooodów

Uważa się, że pierwsze dania serwowane na ulicy pojawiły się w starożytnym Rzymie jako odpowiedź na fakt, że część miejskiej ludności nie miała na wyposażeniu kuchni. W Chinach ok. II w. n.e. istniały już regularne stoiska, w których przez całą dobę serwowano proste wersje makaronu. Praktyka stoisk z posiłkami była dość powszechna również w dobie średniowiecza, kiedy wędrowcom i biedakom za drobne oferowano podpłomyki, placki, a także pieczone mięsiwa.

Puryści pojęcie fast-foodu przypisują jednak dopiero społeczeństwu amerykańskiemu, które bezsprzecznie najbardziej przyczyniło się do popularyzacji szybkich dań ulicznych. W XIX w. w Anglii i Niemczech istniały już co prawda restauracje podające gotowe frytki z rybą, ale dopiero otwarcie lokalu o nazwie „Automat” w Nowym Jorku w 1912 r. uznawane jest za prawdziwy początek epidemii fast food. W 1916 r. amerykańska firma franszyzowa White Castle sprzedawała już na ulicach hamburgery za pięć centów, zaś w latach 40-tych nastąpił prawdziwy przełom, kiedy bracia McDonald otworzyli pierwszy w kraju bar barbecue obsługujący kierowców z okienka. W 1954 r. do gry wkroczył gastronomiczny geniusz, Ray Kroc, który zmienił skromną sieć restauracji McDonald’s w markę rozpoznawalną i prosperującą z sukcesem na całym świecie!

To właśnie amerykańskie marki gastronomiczne określiły na długie lata kształt branży fast foodów, a, niestety, i zawartość jadłospisu dużych grup społecznych. Dzięki marce McDonald’s i jej największemu konkurentowi, Burger King, do rangi kultowego symbolu branży fast food urosły hamburgery, czyli kanapki z kotletem z mielonej wołowiny i dodatkami w postaci warzyw, sosów i sera. W ramach podbijania zainteresowania klientów burgery w ostatnich latach przeszły wielką metamorfozę – bułki podaje się bowiem z różnego rodzaju mięsem, a nawet rybą, a kanapki zyskały kilka dodatkowych pięter!

Burgerowe menu dopełniły frytki, które podawane są oddzielnie lub jako dodatek do kanapki i najczęściej jedzone z sosem, majonezem lub ketchupem. W wersji śniadaniowej kanapki na ciepło obejmują również zachodnią klasykę, czyli jajka czy bekon.

Dalej do klasyki fast food wpisały się już marynowane skrzydełka z kurczaka smażone na głębokim oleju – z nimi właśnie wiąże się potęga sieci restauracji KFC oraz słynnego sosu Buffalo. Na bazie tej popularności zaczęto osmażać również w cieście inne kawałki drobiowego mięsa i  tak powstały legendarne nuggetsy.

Koncepcja mięsa w bułce rozwinięta została z kolei w formie hot dogów, które ponoć po raz pierwszy serwował nowojorczykom w 1860 r. niemiecki imigrant za pośrednictwem ulicznego wózka. Parówki w podłużnym pieczywie również doczekały się wyszukanych wersji z piklami, serem czy bekonem. Tak jak Niemcy przemycili do świata szybkich posiłków kiełbaski i parówki, tak z kolei Włosi sprezentowali mu pizzę – danie doskonale nadające się do serwowania w z okienka w wygodnych do konsumpcji kawałkach. Komercyjna pizza bywa przy tym zasadniczo różna od italskiej klasyki!

Etniczne wersje fast foodów

Globalizacja wprowadziła do świata fast foodów ciekawe urozmaicenie. Oto bowiem dania tradycyjnie sprzedawane na ulicach Ameryki Południowej czy Bliskiego Wschodu trafiły do sieci barów szybkiej obsługi stając się barwną konkurencją dla hamburgerów. Z arabskiej i bałkańskiej kuchni mamy więc do dyspozycji kebab, gyros w bułce czy szaormę zawijaną w placki typu pita. Z Meksyku przyszła z kolei moda na tortille nadziewane mięsem, ostrymi przyprawami i warzywami i podawane jako taco lub enchillada. Pod strzechy fast foodowych restauracji zawitało także japońskie sushi sprzedawane w pudełkach na wynos, indyjskie dania typu samosy lub pakora wygodne do posilania się w biegu, a także chińskie makarony serwowane w jednorazowych miseczkach. Nawet z wyszukanej kuchni francuskiej do ulicznych straganów i okienek zawędrowały naleśniki typu „crêpe” ze słonym lub słodkim nadzieniem.

Fast food w słodkiej wersji

Ideologia gotowego posiłku serwowanego w trybie natychmiastowym objęła oczywiście również słodką kuchnię. W sieciowych restauracjach fast food na dobre więc zadomowiły się desery z automatów łączące lody, jogurty, bitą śmietanę, owoce i sosy. Podawane w kubeczkach z kolorową posypką zrewolucjonizowały pojęcie „chodzenia na lody”. Oddzielną podkategorię w tym segmencie tworzą smakowe kawy typu latte serwowane z mleczną pianą, śmietaną, syropami, a nierzadko i lodami, które trudno traktować jest jako napój – są to bowiem pełnowartościowe desery.

Słodkie fast foody to także lubiane w Polsce gofry z dodatkami, wspomniane już wyżej naleśniki, ciastka z nadzieniem podawane na ciepło, popularne w Ameryce pączki z dziurką, oraz mleczne koktajle. Niektóre sieci franszyzowe wręcz specjalizują się w słodkich przekąskach i napojach na wynos!

Dlaczego fast foody są niezdrowe?

Pomimo niegasnącej popularności fast foodów nikt nie ma dziś chyba wątpliwości, że jest to jedzenie szybkie i wygodne, ale nie służące zdrowiu. Wiele badań poświęcono związkowi między wysoką konsumpcją hamburgerów i frytek a epidemią otyłości i wnioski są dość jednoznaczne: grupy społeczne o niższym poziomie dochodów, które częściej żywią się „z okienka”, są w szczególny sposób dotknięte problemem nadmiernej wagi ciała i problemów zdrowotnych z nią związanych.

Eksperci od dietetyki tłumaczą ten fenomen tuczącego ulicznego pożywienia następującymi faktami:

• Aby fast food był tani, przyrządzany jest ze składników gorszej jakości, w dużej mierze syntetycznych i pozbawionych cennych związków odżywczych takich jak witaminy, minerały, błonnik, antyoksydanty.
• Konsument je na szybko, a więc jest skłonny jeść większe porcje niż potrzebuje, czemu sprzyjają kampanie marketingowe oferujące porcje XXL za przyjazną cenę.
• Spora część dań fast foodowych zawiera bardzo wysokie ilości kwasów tłuszczowych nasyconych, soli, cukru, a także szkodliwych tłuszczów trans, konserwantów i sztucznych wzmacniaczy smaku.
• Śniadaniowa oferta kawiarni typu „smakowa kawa i ciastko” to bomba kaloryczna zawierająca taką ilość cukru, że wymagany do jej strawienia przyrost insuliny za godzinę pozostawi konsumenta głodnym i pozbawionym energii.
• Brak błonnika, obecnego przede wszystkim w świeżych owocach i warzywach, dodatkowo przyspiesza wchłanianie cukru z przewodu pokarmowego.
• Dania fast foodowe są przygotowane tak, aby były łatwe i przyjemne do szybkiego skonsumowania, co często przekłada się na zwiększoną kaloryczność.

Jak się łatwo domyśleć, otyłość nie jest jedynym zagrożeniem wynikającym z regularnej, długotrwałej konsumpcji fast foodów. Naukowcy wskazują również na zwiększone ryzyko rozwoju cukrzycy, nadciśnienia, chorób serca, chronicznych stanów zapalnych, astmy, egzemy, chorób autoimmunologicznych, a nawet niektórych typów raka!

Podsumowanie, czyli który fast food jest najzdrowszy?

Czy posilenie się w okienku podczas podróży lub chaotycznego dnia w biegu jest więc wysoce niewskazane? Niekoniecznie. Po pierwsze, okazyjne grzechy dietetyczne zasadniczo nie przekładają się na wspomniane wyżej zagrożenia, jeśli faktycznie należą do rzadkości. Po drugie, nacisk mediów i społeczne zainteresowanie zdrowym stylem życia zmusiły większość sieci restauracyjnych szybkiej obsługi do uwzględnienia w swym menu posiłków, którym trudno jest coś zarzucić, poza ewentualnym nadużyciem konserwantów. Mowa np. o gotowych sałatkach, zestawach Muesli z jogurtem, plackach typu flatbread nadziewanych chudym drobiowym mięsem i warzywami, itp. Także niektóre etniczne dania typu sushi czy falafel są dobrą alternatywą dla klasycznych hamburgerów. Wystarczy więc wybierać z rozsądkiem!Na zakończenie warto dodać, że problem żywności fast food należy rozpatrywać w szerszym kontekście, bowiem pojedyncze konsumenckie decyzje obiadowe mają zaskakująco duży wpływ na ogólną sytuację społeczną. Wiele źródeł sugeruje tymczasem, że przemysł fast food wiąże się z wykorzystaniem taniej siły roboczej, zagrożeniem dla lokalnej gastronomii i jej tradycji, a także ogólnym przyzwyczajeniem do koncepcji, że to, co najlepsze, jest szybkie i tanie. Może więc warto zainteresować się raczej przeciwną koncepcją „slow food”?

Bibliografia

1. Tracy V. Wilson; “How Fast Food Works”; data dostępu: 2020-05-08
2. Anna Diamond ; “A Crispy, Salty, American History of Fast Food”; data dostępu: 2020-05-08
3. Alexia Wulff; “A Brief History Of The Hot Dog”; data dostępu: 2020-05-08
4. Colman Andrews; “The most iconic fast food items in America”; data dostępu: 2020-05-08
5. Lauren Gray; “100 Most Popular Fast Food Items”; data dostępu: 2020-05-08
6. Timothy Huzar; “What happens when you eat fast food?”; data dostępu: 2020-05-08