Płazy ogoniaste - atlas zwierząt - Ekologia.pl

Płazy ogoniaste

Szukaj zwierzęcia
A B C D E F G H I J K L Ł M N O P Q R S Ś T U V W X Y Z Ź Ż
Aksolotl meksykański, Ambystoma mexicanum, axolotl
Aksolotl meksykański
Ambystoma mexicanum
Ambystoma tygrysia, Ambystoma tigrinum, Tiger Salamander
Ambystoma tygrysia
Ambystoma tigrinum
Odmieniec jaskiniowy, fot. shutterstock
Odmieniec jaskiniowy
Proteus anguinus
Salamandra czerwona, Pseudotriton ruber, red salamander
Salamandra czerwona
Pseudotriton ruber
Salamandra okularowa
Salamandra okularowa
Salamandrina terdigitata
Salamandra olbrzymia chińska
Salamandra olbrzymia chińska
Andrias davidianus
Salamandra plamista, Salamandra salamandra, fire salamander
Salamandra plamista
Salamandra salamandra
Traszka górska, Triturus alpestris, Alpine Newt
Traszka górska
Triturus alpestris
Traszka grzebieniasta, Triturus cristatus, Great Crested Newt
Traszka grzebieniasta
Triturus cristatus
Traszka helwecka, fot. shutterstock
Traszka helwecka
Lissotriton helveticus
Traszka karpacka. By Maciej Pabijan (https://calphotos.berkeley.edu) [CC BY-SA 2.5 or CC BY-SA 2.5], via Wikimedia Commons
Traszka karpacka
Lissotriton montandoni

Płazy ogoniaste (Caudata lub Urodela) – jeden z trzech rzędów płazów (obok bezogonowych i beznogich) obejmujący 9 rodzin, ok. 62 rodzaje i ok. 380 gatunków. Występują głównie na półkuli północnej, w strefie umiarkowanej ale spotykane są również w południowo-wschodniej Azji – przedstawiciele Hynobiidae i Salamandridae oraz salamandra olbrzymia należąca do rodziny Cryptobranchidae. W Ameryce Południowej spotykane są gatunki salamander bezpłucnych (Plethodontidae).

Wyglądem przypominają jaszczurki. Najmniejsze są salamandry bezpłucne należące do rodzaju Thorius. Występują na południu Meksyku a dojrzałość osiągają mając zaledwie 27 mm długości (14 mm bez ogona). Największym przedstawicielem płazów ogoniastych jest salamandra olbrzymia Andrias davidianus, która osiąga długość 1,8 m a masa jej ciała dochodzi do 65 kg.

Budowa
Budowa ich ciała przypomina ciało jaszczurki jednak tym co je od nich odróżnia jest całkowity brak łusek. Podobnie jak u jaszczurek występuje ogon, dwie lub cztery kończyny a głowa jest bardziej lub mniej wyodrębniona. Brak kończyn tylnych występuje szczególnie u gatunków całkowicie wodnych np. w rodzinie syrenowatych Sirenidae. Głowa u typowo wodnych gatunków jest wydłużona i najsłabiej wyodrębniona przez co niekiedy przypominają węgorze. Płazy ogoniaste posiadają 3 lub 4 palce w kończynach przednich natomiast tylne zaopatrzone są zazwyczaj w 5 palców. Nie posiadają pazurów z wyjątkiem dwóch azjatyckich gatunków traszek pazurzastych należących do rodzaju Onychodactylus. Brak u nich obojczyków a kości promieniowa i łokciowa oraz strzałkowa i piszczelowa nie są zrośnięte co odróżnia je od płazów bezogonowych. Kręgosłup składa się z kręgów o trzonach tyło wklęsłych lub dwuwklęsłych. U gatunków lądowych ogon jest delikatnie spłaszczony a u niektórych gatunków nadrzewnych potrafi pełnić rolę chwytną. U gatunków wodnych boczne spłaszczenie ogona jest bardziej widoczne a dodatkowo jest on często wyposażony w grzebień. Niektóre salamandry bezpłodne posiadają niesamowitą zdolność autotomii ogona czyli odrzucenia go w przypadku zagrożenia drapieżnikiem. Podobnie jak u jaszczurek ogon potrafi się zregenerować.

Systematyka
Podrząd: Cryptobranchoidea

  • Cryptobranchidae − skrytoskrzelne
  • Hynobiidae − kątozębne

Podrząd: Salamandroidea

  • Proteidae − odmieńcowate
  • Amphiumidae − amfiumowate
  • Salamandridae − salamandrowate
  • Rhyacotritonidae
  • Ambystomatidae − ambystomowate
  • Plethodontidae − bezpłucnikowate

Podrząd: Sirenoidea

  • Sirenidae − syrenowate

Fizjologia
Skóra płazów ogoniastych pełni kilka ważnych funkcji. Pokrywający ją śluz na lądzie umożliwia oddychanie poprzez wymianę gazową prze skórę oraz chroni przed wysychaniem. Pod wodą pozwala utrzymać odpowiednie ciśnienie osmotyczne oraz zmniejsza tarcie w trakcie pływania. Śluz jest wytwarzany przez gruczoły znajdujące się na powierzchni skóry – gruczoły śluzowe lub mieszane (śluzowo-jadowe). Trzecim rodzajem gruczołów występujących u płazów ogoniastych są gruczoły ziarniste czyli jadowe. Te gruczoły znajdują się najczęściej w okolicach głowy a śluzowe i mieszane są rozmieszczone na całej powierzchni ciała. Poza różnymi rodzajami jadów gruczoły ziarniste i mieszane potrafią wytwarzać substancję o nieprzyjemnym zapachu co stanowi formę obrony przed drapieżnikami. Niektóre gatunki posiadają również gruczoły zapachowe które wydzielają feromony odgrywające ważną rolę w okresie godowym. Płazy ogoniaste rosną również po osiągnięciu dojrzałości płciowej co skutkuje w tworzeniu wylinek (exuvium) czyli zrzucaniu zrogowaciałej warstwy naskórka.

Niektóre gatunki linieją w całości a inne zrzucają fragmenty skóry. W obu przypadkach wylinka jest zjadana.

Ogoniaste mogą oddychać przez płuca, skrzela, błonę śluzową jamy gębowo-gardzielowej lub przez skórę. Płuca mają workowaty kształt i zazwyczaj są jednakowej wielkości. Niekiedy lewe płuco jest mniejsze lub szczątkowe. U gatunków bezpłucnych wymiana gazowa odbywa się głównie przez skórę oraz jamę gębowo-gardzielową. Niektóre gatunki żyjące w wodzie zachowują obecne w stadium larwalnej skrzela również po osiągnięciu dojrzałości. Jest to przykład neotenii czyli zachowania cech larwalnych lub młodocianych w życiu dorosłym. Skrzela są zewnętrzne, znajdują się po obu stronach głowy i przybierają formę czerwonych (silnie ukrwionych) pierzastych tworów. W takim przypadku oddychanie odbywa się zarówno przez skrzela jak i przez skórę. Serce płazów ogoniastych składa się z lewego i prawego przedsionka oraz z jednej komory w której krew żylna i tętnicza częściowo się miesza. Układ limfatyczny mają dobrze rozwinięty dzięki obecności licznych tzw. serc limfatycznych które usprawniają krążenie limfy po ciele. Mają dobrze rozwinięte półkule mózgowe oraz narząd węchu chociaż cały układ nerwowy jest dosyć prosty a mózg mały. Oczy są zazwyczaj duże, opatrzone powiekami – górną, dolną oraz „migotką”. Jedynie u gatunków prowadzących podziemny tryb życia oczy są niewielkie a czasem również ukryte pod skórą.

Najbardziej rozwinięte jest ucho wewnętrzne, środkowe jest szczątkowe natomiast zewnętrzne nie występuje wcale. Drgania są przekazywane do ucha najprawdopodobniej za pośrednictwem kości czaszki. Pod wodą drgania są odbierane również przez linię boczną przebiegającą przez głowę oraz boki tułowia.

Pożywienie
Wszystkie płazy ogoniaste są drapieżnikami. Polują głównie na małe bezkręgowce – najczęściej skorupiaki i larwy owadów a większe gatunki żywią się również małymi kręgowcami. Często spotykany jest wśród nich kanibalizm. Większość ogoniastych uaktywnia się o zmroku lub nocą. Pozostają w ukryciu przy mniej sprzyjających warunkach czyli jak jest za zimno lub zbyt sucho. Naturalnymi wrogami płazów ogoniastych są inne płazy, ryby, węże, żółwie słodkowodne, jaszczurki, ptaki, ssaki a nawet duże bezkręgowce. Ich obronę przed drapieżnikami stanowią lepkie i jadowite wydzieliny, autotomia ogona oraz postawa odstraszająca różna dla różnych gatunków.

Rozmnażanie

Rozmnażanie ogoniastych odbywa się w wodzie więc gatunki żyjące na lądzie okresowo, zwykle na wiosnę, schodzą do zbiorników. U niektórych bardziej prymitywnych gatunków należących do rodzin Cryptobranchidae i Hynobiidae zapłodnienie jest zewnętrzne – poza ciałem samicy. U innych gatunków zapłodnienie jest wewnętrzne a odbywa się poprzez złożenie przez samców sprematofor w galaretowatej otoczce które są pochłaniane przez wargi kloakalne samicy. U salamandry plamistej oraz salamandry okularowej gody odbywają się na lądzie a samica schodzi do wody jedynie w celu złożenia jaj lub wydania larw. Występują zarówno gatunki jajorodne jak i żyworodne. Jaja ogoniastych wyposażone są w ochronną galaretowatą otoczkę, nie posiadają skorupki. Larwy gatunków żyworodnych rodzą się dobrze rozwinięte, niekiedy przypominają już formy dorosłe. U niektórych gatunków występuje zjawisko adelphofagii – wchłaniania jaj i słabo rozwiniętych zarodków przez te dobrze rozwinięte.