Porost islandzki – właściwości, działanie i zastosowanie porostu islandzkiego
Porost islandzki to jeden z najstarszych i najcenniejszych porostów wykorzystywanych w ziołolecznictwie. Wiemy o nim przede wszystkim, że wspomaga łagodzenie kaszlu i gasi ogień w gardle. Plechowiec ten ma jednak o wiele więcej właściwości – stymuluje ludzki układ odpornościowy, łagodzi stany zapalne narządu wzroku i wzmacnia przemęczoną cerę.
Charakterystyka i występowanie mchu islandzkiego
Porost islandzki, zwany też płucnicą, tarczownicą lub mchem islandzkim, należy do rodziny plechowców, organizmów wielokomórkowych, pozbawionych organów i wyspecjalizowanych narządów. Nie ma korzeni, łodygi czy liści. Jego ciało, podobnie jak ciało innych porostów, glonów oraz grzybów składa się wyłącznie z plechy, czyli wielokomórkowej, wegetatywnej struktury.
Plecha porostu islandzkiego przypomina brunatno-czerwony krzaczek. Jej poszczególne odcinki, wyposażone w ostre wyrostki, mają nieregularne kształty i długości. Jej wygląd zmienia się w zależności od pogody. Gdy powietrze jest suche, a temperatura wzrasta, porost islandzki jest sztywny i można go łatwo ukruszyć. Po deszczu chłonie wodę jak gąbka i staje się miękki. Również jego barwa zmienia się wraz ze zmianami natężenia światła.
Gdzie możemy napotkać porost islandzki? Gatunek ten szczególnie upodobał sobie niemal całą półkulę północną i wbrew nazwie rośnie nie tylko na obszarze Islandii. W zasadzie nie występuje jedynie w Afryce i na Antarktydzie. W pozostałych częściach świata, również w naszej części Europy, można znaleźć go na terenie borów sosnowych w górach i na otwartych przestrzeniach nizinnych. Lubi tereny widne i porasta najczęściej stanowiska piaszczyste, skały, kamienie i suche pnie. W Polsce rośnie na obszarze całego kraju, jest tu jednak dość rzadki i ma status gatunku narażonego na wymarcie. Przyczyn tego stanu należy doszukiwać się w przeszłości, kiedy to w czasach świetności medycyny naturalnej, porost islandzki był bardzo pożądanym i silnie eksploatowanym surowcem leczniczym. Z drugiej strony, gatunek ten ma obecnie największe znaczenie spośród wszystkich porostów wykorzystywanych niegdyś w ziołolecznictwie.
Porost islandzki podlega w Polsce ochronie częściowej.
Płucnica islandzka – właściwości prozdrowotne
Porost islandzki, jak każdy porost, składa się z dwóch struktur – glony oraz grzyba, które ściśle ze sobą współpracują. Grzyb dostarcza glonom soli mineralnych, natomiast glony przeprowadzają proces fotosyntezy, dzięki któremu zapewniają organizmowi zasób cukrów i tłuszczu. Plecha porostu islandzkiego jest więc dobrym źródłem węglowodanów, ale zawiera też liczne substancje bioaktywne oraz sole mineralne, takie jak krzem, miedź czy jod. Za prozdrowotne właściwości płucnicy odpowiadają także kwasy porostowe, które stanowią o jej wyjątkowości w świecie surowców leczniczych i kosmetycznych. Kwas cetnarowy, fumarowy, protocetrarowy, protolichestearynowy, usninowy, lichesterynowy czy fizodowy nieczęsto występują w świecie roślin. Mają za to silnie działanie bakteriobójcze, wspomagają przemianę materii i nawilżają. Powstają w wyniku przemian kwasów tłuszczowych i fenoli.
Inne składniki budujące plechę porostu islandzkiego, cenne w farmakoterapii i kosmetyce, to związki śluzowe, karotenoidy i witaminy z grupy B, w tym witamina B12. Uwagę zwraca również przekrój polisacharydów, z których płucnica składa się aż w połowie. Budują ją głównie lichenina, izolichenina, celuloza i hemiceluloza.
Porost islandzki:
|
Kwasy porostowe w walce z chorobami
Wyciągi i napary z porostu islandzkiego podawano niegdyś w leczeniu gruźlicy. Terapię płucnicą stosował m.in. Fryderyk Chopin. Płucnica nie jest jednak szczególnie skuteczna w terapii gruźlicy, gdyż zawiera jedynie śladowe ilości kwasu usninowego, który mógłby hamować jej rozwój. Znacznie więcej znajduje się w niej natomiast kwasu protolichesterynowego, który skutecznie hamuje namnażanie się komórek nowotworowych, chroniąc przed rozwojem białaczki, nowotworu płuc, trzustki, piersi, prostaty, żołądka czy jelita grubego.
Osłonowo-powlekające działanie porostu
Płucnica, dzięki wysokiej zawartości śluzów i polisacharydów działających osłonowo, pozwala łagodzić stany zapalne narządów wewnętrznych. Ekstrakty z płucnicy powlekają błony śluzowe i pomagają odbudować ich uszkodzone struktury, zapewniając izolację od substancji drażniących. Pomocne są zwłaszcza przy uporczywym kaszlu (zmniejszają ilość odruchów kaszlowych) i wszelkich stanach zapalnych dróg oddechowych. Wpływają zbawiennie również na pracę układu pokarmowego, łagodząc dolegliwości gastryczne powodowane nadwrażliwością żołądka. Porost islandzki działa na ciało jak naturalny, kojący opatrunek. Warto po niego sięgnąć także podczas leczenia stanów chorobowych skóry i w celu pielęgnacji oczu. Płucnica przyśpiesza leczenie infekcji spojówek i regenerację delikatnych tkanek narządu wzroku. Przemywanie oczu odwarem z porostu łagodzi obrzęk powiek, zmniejsza zaczerwienienia, pieczenie i łzawienie.
Mech islandzki na drażliwy żołądek Podawanie porostu islandzkiego w małych dawkach intensyfikuje produkcję soków żołądkowych, ale zwiększenie dawek powoduje reakcję odwrotną – produkcja soku wyhamowuje, a kwas solny przestaje drażnić śluzówkę żołądka. Mechanizm ten wykorzystuje się do łagodzenia i eliminowania nadkwasoty żołądkowej, wymiotów, choroby morskiej (lokomocyjnej), choroby wrzodowej czy nieżytu przewodu pokarmowego. |
Porost w kosmetyce i kosmetologii
Glony i porosty cenione są w kosmetologii od dawna. Porost islandzki wykorzystuje się do produkcji toników, balsamów i kremów głęboko nawilżających i ochronnych, a także kosmetyków do oczyszczania twarzy i normalizowania pracy gruczołów łojowych. Zewnętrznie płucnicę można stosować w różnych stanach chorobowych i zapalnych skóry. Działanie antybakteryjne czyni z niej pożyteczny lek na trądzik, łuszczycę, łojotok, wypadanie włosów czy łupież, a także infekcje intymne. Kompresy z wyciągiem z porostu islandzkiego, stosowane pod oczy, pomagają z kolei pozbyć się podkówek.
Jak stosować porost islandzki?
W sklepach zielarskich i w aptekach nabędziemy tabletki do ssania oraz syropy z wyciągiem z porostu islandzkiego. Są one dedykowane pacjentom cierpiącym na dokuczliwy kaszel, katar, alergię, zapalenie zatok i inne okresowe problemy z funkcjonowaniem układu oddechowego. Bezpieczne dla dzieci.
Zewnętrznie na skórę oraz do picia stosujemy natomiast odwar lub napar. W każdym przypadku potrzebujemy po 2 łyżki płucnicy (do kupienia w sklepach zielarskich), które zalewamy szklanką wody.
Napar: 2 łyżki porostu zalewamy szklanką wrzątku i odstawiamy na 30 minut. Odcedzamy i popijamy.
Odwar: 2 łyżki porostu zalewamy szklanką zimnej wody i gotujemy 15 minut. Po ostygnięciu odcedzamy i popijamy.
Porost islandzki to naturalny lek z rodziny plechowców. Jego plecha bogata jest w cenne dla zdrowia polisacharydy, śluzy i kwasy porostowe o działaniu osłonowym oraz przeciwzapalnym. Wyciągi z porostu islandzkiego pomocne są w leczeniu dolegliwości dróg oddechowych, stanów zapalnych skóry oraz chorób układu pokarmowego.
- „Właściwości lecznicze porostu islandzkiego”, J. Krajewska, w: Lek w Polsce vol 25 nr 01’15 (284).;
- Field Guide To Edible Guide Plants, B. Angier, by Stackpole Books 2008.;
- Icelandic Herbs and Their Medicinal Uses, A.R. Robertsdottir, North Atlantic Books, 2016.;
- Elżbieta Studzińska-Sroka, Wiesława Bylka; “Iceland Moss - active compounds, biological properties”; Farmaceutyczny Przeglad Naukowy; 2023-04-10;
- Studzińska E, Witkowska-Banaszczak E, Bylka W. ; “Związki biologicznie aktywne porostów. ”; Herba Pol 2008; 54: 80-88. ;;
- Gülçin I i wsp. ; “Determination of antioxidant activity of lichen Cetraria islandica (L.) ”; Ach. J Ethnopharmacol 2002; 79: 325-329;;
