Gofry – właściwości, skład i rodzaje gofrów

Gofry na słodko czy wytrawnie? Ze smażonym kurczakiem, a może z owocami i bitą śmietaną? Pomysłów na gofry jest tyle ile smaków, a historia tego dania sięga czasów starożytnych. Przyjrzyjmy się lepiej dziejom gofrów i zastanówmy się, dlaczego niezmiennie od starożytności wzbudzają takie zainteresowanie.

Gofry – co to takiego?

Gofrem nazywamy ciasto uzyskane przez połączenie ze sobą takich składników jak: mąka, cukier, sól, mleko oraz jajka. Otrzymaną masę zapieka się następnie w gofrownicy, urządzeniu, który nadaje gofrowi określoną formę. Zwykle jest to kształt kwadratu albo prostokąta z kratownicą. Czasem jednak gofr przybiera formę kwiatka, serca albo koła.

Ten przysmak najchętniej podawany jest ze słodkimi dodatkami takimi jak: cukier puder, bita śmietana, owoce czy orzechy. Nierzadko jest także jedzony w towarzystwie wytrawnych, słonych produktów, na przykład mięsa czy warzyw.

Tradycyjne gofry z dodatkami są dosyć kaloryczne. Wystarczy jednak zrezygnować z bitej śmietany czy białego cukru, a otrzymamy całkiem bezpieczne dla naszego organizmu danie. I choć może się wydawać, że słowa ‘’zdrowe’’ i ‘’gofry’’ wzajemnie się wykluczają, to jednak odpowiedni dobór składników może sprawić, że danie będzie nie tylko smaczne, ale i zdrowe.

Gofry są przekąską chętnie jedzoną we Francji, w Belgii, w Niemczech, w Polsce. Tak zwane gofry pruskie wypiekane w województwie warmińsko-mazurskim znalazły się w 2017 roku na liście produktów tradycyjnych. Jedzenie gofrów jest modne także za Oceanem. W Stanach Zjednoczonych w samej tylko sieci restauracji Waffle House średnio co minutę jest sprzedawanych 145 gofrów. Sprawdźmy, kiedy gofry zdobyły aż taką popularność.

Starożytne i średniowieczne sposoby na gofry

Dziś do przygotowania gofrów zwykle używamy gofrownicy, która pod wpływem ciepła oraz nacisku z góry i z dołu zamienia płynne ciasto w smacznego gofra. Ta przekąska nie jest jednak wynalazkiem współczesności, ale czasów starożytnych. Jak zatem radzono sobie z przyrządzaniem gofrów w czasach bez prądu? Sposobów było co najmniej kilka.

Starożytni Grecy przygotowując obelios, pierwowzór znanych dziś gofrów, umieszczali ciasto pomiędzy dwoma gorącymi metalowymi talerzami. Ta metoda przetrwała wiele stuleci i była stosowana także w średniowiecznej Europie. W X wieku wprowadzono tzw. żelazka waflowe do wypieku opłatków komunijnych z wizerunkiem Jezusa ukrzyżowanego, a także opłatków niekonsekrowanych zawierających bardziej trywialne sceny biblijne albo prostą symbolikę religijną. Format żelaza do wypieku tych ostatnich niemal zawsze był okrągły i o wiele większy niż w przypadku opłatków komunijnych. Do końca XI wieku opłatki niepoświęcone, podobnie jak opłatek komunijny, składały się wyłącznie z mąki i wody. Dopiero w kolejnych stuleciach, za sprawą krucjat i dyfuzji kulturowej, w Europie Zachodniej zaczęły pojawiać nowe aromaty, które ludzie średniowiecza chętnie dodawali do swoich opłatków. Na początku XIII wieku moda na jedzenie opłatków rozprzestrzeniła się w północno-zachodniej Europie, co doprowadziło do powstania w 1270 roku gildii rzemieślniczej skupionej na przyrządzaniu okrągłych wafli.

Zanim jednak powstał pierwszy gofr przypominający te współczesne, musiało upłynąć kolejne sto lat. Pierwszy znany przepis na gofry pochodzi z końca XIV wieku i został odnaleziony w anonimowym rękopisie ‘’Le Ménagier de Paris’’, napisanym przez męża jako zestaw instrukcji dla jego młodej żony. Choć technicznie zawiera cztery przepisy, to w gruncie rzeczy wszystkie opierają się na tym pierwszym. Mowa w nim o składnikach takich jak: jajka, sól, wino, mąka oraz olej.

Gofry z cukrem? Tylko dla najbogatszych

W XVI wieku pojawia się całkiem nowa forma gofrów. Ciasto nabiera bardziej kwadratowego kształtu, a gofry zostają uwiecznione na obrazach wielkich malarzy Pietera Bruegla, Pietera Aertsena oraz Joachima de Beuckelaera.

Drugi znany przepis na gofry, holenderskiego autorstwa powstały około 1500-1560 roku, jest kopią jednego z czterech wariantów na gofry opisanych we wspomnianym wcześniej ‘’Le Ménagier de Paris’’. Przepis został wzbogacony jedynie o konkretne ilości składników, które należy użyć na gofry. Autor zaleca użycie łyżki cukru i łyżki cukru pudru, połowę wody, połowę, wina, cynamonu i imbiru. W 1560 roku w odpowiedzi na serię kłótni i walk między gildiami, Karol IX, król Francji, stworzył pierwsze przepisy regulujące sprzedaż gofrów. Do końca XVII wieku odmiany gofrów na bazie pszenicy, a w szczególności te, słodzone cukrem były zbyt drogie dla przeciętnych obywateli. Pozwolić sobie na nie mogli tylko najbogatsi. Dotyczyło to także Holendrów, którzy w tamtym czasie mieli największe udziały w handlu cukrem w Europie. Gofry zamożniejszych rodzin, zwane często „mestierami”, były o wiele mniejsze, cieńsze i przede wszystkim delikatniejsze od tych przeznaczonych dla uboższej części społeczeństwa. ‘’Mesterie’’ składały się z żółtek jaj, cukru i najlepszej mąki i białego wina. Wszystko zmieniło się na początku XVIII wieku, kiedy to dzięki pozyskaniu cukru z plantacji karaibskich, ceny tego produktu obniżono o połowę. Kolejne przepisy zaczęły obfitować w duże ilości cukru.

Gofry niemieckie, francuskie, angielskie…

W XVIII wieku to Niemcy przejęli pałeczkę i zaczęli wieść prym jeśli chodzi o opracowywanie przepisów na gofry. Do ciasta zaczęli dodawać różne interesujące dodatki, m.in. kawę, kardamon, duże ilości cukru czy gałkę muszkatołową. W tym samym czasie dużą dozą kreatywności wykazali się także Francuzi, którzy wprowadzili do gofrów jajka, skórki cytrynowe, wino oraz goździki. Opublikowano nawet pierwszy przepis na gofry czekoladowe.

Nazwy wielu XVIII-wiecznych przepisów na gofry nawiązują do regionu, w którym zostały wyprodukowane. Do dziś funkcjonują takie określenia jak Schwedische Waffeln, Gauffres à l’Allemande i – najsłynniejsza ze wszystkich XVIII-wiecznych odmian –  Gauffres à la Flamande.

Słowo „gofr” pojawiło się po raz pierwszy w języku angielskim w 1725 roku. Przepisy zaczęły rozprzestrzeniać się w całej Anglii i Ameryce, choć zasadniczo wszystkie wzorowane były na wersjach holenderskich, niemieckich czy francuskich.

Trudy czasów pary i elektryczności

W drugiej połowie XIX wieku, ze względu na pojawienie się wielu nowych produktów, takich jak ciasta, ciastka, cukierki czy czekoladki, popularność gofrów drastycznie spadła. Mimo to wciąż eksperymentowano z przyrządzaniem gofrów. 24 sierpnia 1869 roku Urząd Patentowy USA wydał patent dla Corneliusa Swartwouta z Troi w Nowym Jorku na jego projekt gofrownicy. Jego konstrukcja wygląda dość podobnie do używanych obecnie gofrownic. Główną różnicą jest to, że w przeciwieństwie do nowoczesnych gofrownic elektrycznych, konstrukcja Swartwout   wymagała rozpalenia ognia w celu nagrzania urządzenia.

Na początku XX wieku coraz rzadziej można było natrafić na przepisy kulinarne w książkach kulinarnych. W Paryżu działało już tylko 29 profesjonalnych rzemieślników przygotowujących gofry. Około 1906 roku firma Simplex Electrical Company z Bostonu w stanie Massachusetts wyprodukowała prawdopodobnie pierwszą elektryczną gofrownicę.  Wprowadzenie  1918 roku pierwszej gofrownicy do domowego użycia jeszcze bardziej pogłębiło kryzys wśród rzemieślników branży gofrowej. Gofry stały się produktem typowo domowym, chociaż dostęp do nich w sklepach był nieporównywalnie łatwiejszy niż w wiekach wcześniejszych. Pamiętajmy jednak, że dopiero w drugiej dekadzie XX wieku wypuszczono pierwsze, nowoczesne gofrownice. W domach znalazły się produkty takich marek jak General Electric i Landers czy Frary & Clark.

Dziś gofry są jedzone na całym świecie. W Norwegii podaje się je na słono, z niebieskim serem. W Wietnamie gofry są popularnym jedzeniem ulicznym. Przygotowuje się je z mlekiem kokosowym i aromatem z pandanowca. W szwedzkiej tradycji istnieje nawet Dzień Gofrów, obchodzony 25 marca. Jego zwieńczeniem jest jedzenie gofrów z dżemem truskawkowym, borówkowym, malinowym, lodami, bitą śmietaną lub w wersji wytrawnej, z ikrą łososia, łososiem wędzonym i śmietaną. We Włoszech do gofrów nie dodaje się jajek, a w Tajlandii podaje się je na patyku niczym corn dogi.

Wartości odżywcze gofrów

Podstawowym składnikiem, z którego robi się gofry jest mąka – źródło węglowodanów. Wiele gofrów jest wytwarzanych z rafinowanych ziaren, które nie zawierają dużo błonnika. Według badań opublikowanych w 2018 roku w czasopiśmie „Nutrients”, spożywanie wysoko przetworzonych, rafinowanych węglowodanów może zwiększać ryzyko chorób serca bardziej niż spożywanie tłuszczów nasyconych.

Jedząc gofry powinniśmy uważać także na zawarte w nich tłuszcze. Spożywanie zbyt dużej ilości tłuszczu zwiększa przyrost masy ciała, a spożywanie dużych ilości tłuszczów nasyconych zwiększa ryzyko cukrzycy typu 2, wysokiego cholesterolu i chorób serca. Zarówno gofry z restauracji, jak i te domowe zwykle zawierają dużo sodu. Spożywanie zbyt dużej ilości tego pierwiastka zwiększa ryzyko nadciśnienia, udaru i chorób serca.

Chociaż gofry nie są najzdrowszym posiłkiem, dostarczają niezbędnych witamin i minerałów. Znajdziemy w nim witaminy – witamina A i witaminy z grupy B (witamina B1, B2, B3, B6, B9 i B12) oraz minerały – fosfor, wapń i żelazo.

Gofry w kuchni

Czy gofry muszą być kaloryczne i niezdrowe? Oczywiście, że nie. Poniżej prezentujemy przepisy na zdrowsze wersje tego przysmaku.

Przepis na gofry z syropem klonowym

Składniki:

• 2 duże jajka
• 1 ½  szklanki dowolnego mleka, np. mleka ryżowego
• 3 łyżki syropu klonowego lub miodu
• 3 łyżki oliwy z oliwek z pierwszego tłoczenia lub oleju z awokado
• 1 łyżeczka czystego ekstraktu waniliowego
• ½  łyżeczki proszku do pieczenia
• ½  łyżeczki soli kamiennej
• 2 szklanki mąki pełnoziarnistej

Przygotowanie:
W dużej misce lekko ubij jajka. Dodaj mleko, syrop klonowy, oliwę z oliwek, wanilię, proszek do pieczenia i sól. Ubijaj, aż wszystkie składniki dobrze się połączą. Dodaj mąkę pełnoziarnistą i dobrze wymieszaj zawartość miseczki. Rozgrzej gofrownicę i przyrządzaj gofry zgodnie z instrukcjami dodanymi do gofrownicy. Ilość ciasta zależy od wielkości gofrownicy. Aby zapobiec przywieraniu się gofrów do gofrownicy, warto spryskać urządzenie specjalnym sprayem.

Przepis na gofry z mąki owsianej

Składniki:

• 75 g mąki owsianej
• 125 ml mleka migdałowego
• 1 jajko
• szczypta soli morskiej
• ½  łyżeczki proszku do pieczenia
• 1 łyżeczka oleju rzepakowego + 1 łyżka wody

Przygotowanie:
Przygotuj dwie miseczki. W pierwszej wymieszaj ze sobą mąkę owsianą, sól oraz proszek do pieczenia. W drugiej natomiast wymieszaj mleko, jajko, olej i wodę. Połącz zawartość obu miseczek ze sobą. Otrzymaną masę wlewaj chochelką do gofrownicy i przyrządzaj według instrukcji dołączonej do urządzenia.

Gofry to smaczna przekąska, która była jedzona już w starożytności. Mimo że nie są najzdrowszym produktem, to cieszą się popularnością w wielu częściach świata, także w Polsce. Siła gofrów tkwi najprawdopodobniej w ich prostocie. Łatwo dostępne oraz stosunkowo tanie składniki, takie jak mąka, sól, jajka czy mleko, a także szybkość wykonania to powody, dla których wiele osób chętnie je przygotowuje. Możliwość eksperymentowania z dodatkami to kolejna przyczyna popularności tego smakołyku. Zanim i my sięgniemy po gofra, możemy spróbować zamienić niektóre składniki, innymi zdrowszymi. Nie będziemy żałować.