Lazania – właściwości, skład i rodzaje lazanii

Lazania to danie o włoskim rodowodzie, które na stałe zagościło również w kuchni polskiej. Przyrządzana z płatów makaronu zwanego także lazanią przekładanego warstwą mięsa oraz sosu i dodatku warzyw jest świetnym pomysłem na sycący obiad lub kolację. W tradycyjnej lazanii znajduje się duża ilość węglowodanów, co jest jednym z czynników wpływających na jej wysoką kaloryczność. Zobaczmy, jak przygotować lazanię w wersji fit.

1. Lazania - co to takiego?
2. Historia lazanii
3. Etymologia nazwy lazania
4. Lazania w wielu odsłonach
5. Jedz lazanię na zdrowie?
6. Jak przygotować mniej kaloryczną lazanię?
7. Przepis na lazanię po włosku

Lazania - co to takiego?

Lazania jest rodzajem makaronu w kształcie dużego, prostokątnego placka. Tym słowem określa się również potrawę przygotowaną z ułożonych w stos warstw makaronu poprzekładanych mięsem, warzywami, serem oraz sosem, a czasami posypaną stopionym tartym serem żółtym. Zazwyczaj ugotowany makaron jest łączony z innymi składnikami, a następnie zapiekany w piekarniku. Tak powstała lazania zwykle krojona jest na kwadratowe porcje.

Historia lazanii

Choć pierwszy przepis na lazanię odnaleziono w pochodzącej z początku XIV wieku książce kucharskiej ‘’Liber de Coquina’’, to jednak historia tego dania jest o wiele dłuższa. Lazania uchodzi za jeden z najstarszych typów makaronu. Podobną potrawę jedli już starożytni Rzymianie, którzy mówili na nią „lasana’’ lub „lasanum’’. Danie przypominało współcześnie znaną lasagne al forno, czyli lazanię pieczoną.

Lazania opisana w średniowiecznej książce kucharskiej jedynie w niewielkim stopniu przypomina późniejszą, tradycyjną formę tego dania, zawierającego sfermentowane ciasto spłaszczone w cienki arkusz, gotowane, posypane serem i przyprawami, a następnie jedzone za pomocą cienkiego patyczka. Przepisy z „Liber de Coquina’’ nakazywały gotowanie makaronu w rosole z kurczaka i polewanie go tłuszczem z kurczaka oraz posypywanie serem. W recepturze na Wielki Post zalecano podawanie lazanii z orzechami włoskimi.

W średniowieczu pieczona lazania stała się tak znana, że ​​wielu włoskich poetów i pisarzy wspominało o niej w swoich pracach. Cały szereg receptur z czasów średniowiecza opisuje danie bardziej podobne do tego, które znamy dzisiaj. Średniowieczna lazania miała warstwy arkuszy makaronu, które były podawane z farszem z połączenia mięsa i sera. Jednak na prawdziwy przełom trzeba było poczekać do roku 1800, gdy pomidory pojawiły się we włoskiej kuchni. Lasagne al forno zaczęło bardziej przypominać danie, które wielu z nas nazywa „lasagne’’.

Etymologia nazwy lazania

Według jednej z teorii słowo słowo „lasagne’’ pochodzi od greckiego słowa „laganon’’ oznaczającego płaski arkusz ciasta makaronowego pokrojonego w paski. Co więcej, to określenie nadal jest obecne w języku greckim i odnosi się do płaskiego, cienkiego chleba pieczonego z okazji Lanego Poniedziałku. Słowo „lasagne’’ – wedle innych badań – ma wywodzić się od innej greckiej nazwy „lasana’’ lub „lasanon” tłumaczonej jako  „trójnóg’’, „podstawka na kociołek’’ lub „nocnik’’.

Włosi używali określenia „asagne’’ w odniesieniu do naczyń kuchennych, w których wytwarzany jest makaron lasagne. Dopiero później jedzenie przybrało nazwę naczynia do serwowania. Podobnie jak w przypadku większości innych rodzajów makaronu, włoskie słowo „lasagne’’ jest formą liczby mnogiej i oznacza więcej niż jeden płat lazanii. Na północy kraju najczęściej stosowanym określeniem jest „lasagne’’ w liczbie mnogiej, a na południu „lasagna’’ w liczbie pojedynczej. Te różnice językowe znalazły swoje odzwierciedlenie również w odmianach języka angielskiego. Liczba mnoga słowa jest popularna w brytyjskim angielskim, natomiast wyrażenie w liczbie pojedynczej w amerykańskim angielskim.

Lazania w wielu odsłonach

Tradycyjna lazania neapolitańska jest podawana z lokalną kiełbasą, małymi smażonymi klopsikami, jajkami na twardo, serami ricotta i mozzarellą z neapolitańską ragu i sosem mięsnym.

Lazania al forno – kojarzona z włoskim regionem Emilia-Romagna – pokryta jest grubszą warstwą szmalu i sosu beszamelowego, przypominając tym samym najpopularniejszą wersję tego dania znaną poza Włochami.

W innych częściach Włoch lazanię można przygotowywać z wykorzystaniem różnych kombinacji sera ricotta oraz mozzarella, sosu pomidorowego, mięsa, na przykład mielonej wołowiny, wieprzowiny czy kurczaka, warzyw takich jak szpinak, oliwki, cukinii oraz grzybów. Tak przyrządzone danie podlewa się winem oraz przyprawia czosnkiem, cebulą i oregano. Lazania obowiązkowo jest wypiekana w piecu.

W południowych Włoszech tradycyjnie do przygotowania ciasta na makaron używano semoliny, czyli gruboziarnistej mąki otrzymywanej ze zmielonej pszenicy durum i wody. W północnej części kraju, gdzie nie sposób było znaleźć semolinę, lazanię tworzono z jajek i mąki. Obecnie makaron na lazanię wytwarza się z semoliny.

Makarony z Emilii-Romanii i jej stolicy, Bolonii, prawie zawsze podawane są z gęstym sosem stworzonym z takich składników, jak cebula, marchew, drobno mielona wieprzowina i wołowina, seler, masło i pomidory.

W niektórych obszarach górskich sos ragu często zastępuje się sosem grzybowymi. W Ligurii czasami używają pesto zamiast ragu. W Umbrii i Marche podawana jest szczególna wersja lazanii, zwana „vincisgrassi", w której ragu jest wzbogacony kurczakiem lub wieprzowiną. Na Sycylii występuje niezwykle popularna wersja lazanii z bakłażanem lub z dodatkiem gotowanych jajek.

Jedz lazanię na zdrowie?

Lazania to specyficzne połączenie makaronu, sosu, a także warzyw i mięsa. Ze względu na dużą ilość różnych produktów użytych w procesie jej tworzenia, lazania jest daniem bogatym w wiele składników odżywczych. Jednym z nich są węglowodany zawarte w cukrze i skrobi.

Większość z nich pochodzi z płatów makaronu. W 100 gramach białego makaronu lazanii znajduje się aż 80 gramów węglowodanów. Niewielką ilość węglowodanów znajdziemy również w sosie i w warzywach użytych do przygotowania dania. Węglowodany dodają nam energii do działania, jednak ich nadmiar może powodować tycie.

Lazania, a w szczególności z mięsem to również świetne źródło białka i tłuszczu. Ilość białka w lazanii różni się w zależności od ilości mięsa i sera używanego w przepisie. Mięso, a zwłaszcza często używana mielona wołowina, jak i ser mozzarella, dostarczają również dużej ilości tłuszczów nasyconych, więc są tuczące.

W makaronie, mięsie, serze oraz sosie pomidorowym znajdziemy również witaminy z grupy B,  a także grupę składników odżywczych, które pomagają w metabolizmie organizmu. Wołowina to dobre źródło żelaza, który wpływa na zdrowe krążenie. Warzywa to kolejna skarbnica witamin. W chętnie wykorzystywanej do robienia lazanii cukinii i czerwonej papryce znajdziemy witaminę A i C.

Jak przygotować mniej kaloryczną lazanię?

Jedząc tradycyjną lazanię, mamy świadomość, że jest to danie kaloryczne, którego raczej nie powinniśmy spożywać będąc na diecie odchudzającej. Możemy jednak wprowadzić kilka zmian, które sprawią, że lazania stanie się nie tylko mniej kaloryczna, ale również zdrowsza. Oto kilka wskazówek, które odmienią Twoją lazanię:

• Zamiast białego makaronu, który powoduje skoki cukru we krwi, postaw na lazanię pełnoziarnistą.
• Jeśli decydujesz się na przygotowanie lazanii z mięsem, postaw na chudą wołowinę albo kurczaka. Po ugotowaniu opłucz mięso, by pozbyć się nadmiaru tłuszczu.
• Zmniejsz spożycie tłuszczu, ograniczając ilość sera. Najlepszym wyborem będzie niskotłuszczowa mozzarella.
• Postaw na dużą ilość warzyw. Zawarte w nim witaminy, minerały oraz błonnik pozytywnie wpłyną na Twoje zdrowie.

Przepis na lazanię po włosku

Masz ochotę na lazanię we włoskim stylu? Poniżej prezentujemy przepis, dzięki któremu będziesz mógł poczuć jak smakuje tradycyjna lazania.

Składniki:

• 0,5 kg włoskiej kiełbasy
• 0,5 kg chudej mielonej wołowiny
• 1 duża biała cebula mielona
• 5 zgniecionych ząbków czosnku
• 2 pomidory
• 1 sos pomidorowy w puszce
• 1/2 szklanki bulionu z kurczaka
• 2 łyżki cukru brązowego
• 1/2 szklanki posiekanej świeżej bazylii
• 1 łyżeczka nasion kopru włoskiego
• 1 łyżeczka zmielonego oregano
• 1/2 łyżeczki soli
• 1/4 łyżeczki zmielonego pieprzu czarnego
• 1/4 szklanki + 2 łyżki posiekanej natki świeżej pietruszki
• 0,5 kg makaronu lasagne
• 800 g sera ricotta
• 1 duże jajo
• 1/8 łyżeczki zmielonej gałki muszkatołowej
• 0,5 kg sera mozzarella w plastrach
• 1 szklanka świeżo startego sera parmezanu

Przygotowanie:
Do dużego garnka wlej odrobinę oleju i wrzuć mieloną kiełbasę i mieloną wołowinę. Mięso rozbij na małe kawałki za pomocą drewnianej łyżki. Dodaj cebulę i czosnek i smaż, aż mięso będzie dobrze zrumienione, stale mieszając. Wmieszaj cukier, świeżą bazylię, koper włoski, oregano, 1/2 łyżeczki soli, pieprz i 1/4 szklanki posiekanej natki pietruszki. Wlej poćwiartowane pomidory, koncentrat pomidorowy, sos pomidorowy i rosół z kurczaka. Dobrze wymieszaj i gotuj na wolnym ogniu. Zmniejsz ogień i gotuj około 30 minut, mieszając od czasu do czasu. W międzyczasie umieść makaron lasagne na dnie patelni. Wlej gorącą wodę z kranu bezpośrednio na makaron, upewniając się, że makaron jest całkowicie zanurzony w wodzie. Pozwól jej moczyć się przez 30 minut, a następnie odcedź i wyrzuć wodę. W misce wymieszaj ser ricotta z jajkiem, dodaj 2 łyżki pietruszki, 1/2 łyżeczki soli i gałkę muszkatołową. Przechowuj w lodówce, aż będzie gotowa do złożenia lasagne. Rozgrzej piekarnik do 375 stopni C. Lekko nasmaruj głęboką blachę. Rozprowadź około 1 szklanki sosu mięsnego na pierwszej warstwie lazanii. Rozprowadź 1/3 mieszanki sera ricotta i 1/4 sera mozzarella. Wlej 1 i 1/2 szklanki sosu mięsnego na mozzarellę, a następnie posyp 1/4 szklanki parmezanu. Powtórz warstwowanie jeszcze dwa razy, aby utworzyć trzy pełne warstwy. Aby zakończyć, umieść ostatnią warstwę makaronu, zwieńczoną kolejną 1 szklanką sosu mięsnego, aby przykryć makaron. Wykorzystaj pozostałą mozzarellę i parmezan. Przykryj luźno folią aluminiową. Piecz w nagrzanym piekarniku przez 25 minut. Usuń folię i piecz dodatkowe 25 minut, aby pozwolić serowi na brązowienie. Podawaj na gorąco.Lazania to danie, które na stałe zagościło we włoskich kuchniach. Dzięki swoim walorom smakowym zdobyło również uznanie na gruncie polskim. To sycąca potrawa, którą można podawać zarówno podczas uroczystego obiadu, jak i kolacji. Lazania cechuje się wysoką kalorycznością, którą zawdzięcza obecności dużej ilości węglowodanów pochodzących z makaronu oraz tłuszczów nasyconych zawartych w mięsie. Dlatego warto przygotowywać ją w taki sposób, by ograniczyć zawartość kalorycznych składników. Lazania w wersji fit będzie zdrowsza i nie straci przy tym swoich walorów smakowych.

Bibliografia

1. “The Oxford Companion to Food 2nd Ed. ”; Oxford University Press, USA. 2006. ;
2. “https://healthyeating.sfgate.com/lasagna-nutrients-2151.html”; data dostępu: 2019-03-13
3. “https://www.the-pasta-project.com/lasagne-lasagna/”; data dostępu: 2019-03-13
4. “https://www.merriam-webster.com/dictionary/lasagna”; data dostępu: 2019-03-13
5. “http://www.staff.uni-giessen.de/gloning/tx/mul2-lib.htm”; data dostępu: 2019-03-13
6. “https://thestayathomechef.com/amazing-lasagna-recipe/”; data dostępu: 2019-03-13