Kocanka ‒ właściwości, działanie i zastosowanie kocanki
Kocanka to roślina z dużym potencjałem, który doceniano już w czasach starożytnych. Jej charakterystyczne żółte kwiaty są wykorzystywane w celach leczniczych i pielęgnacyjnych, jednak najpopularniejszej w Polsce odmiany nie można zbierać na własną rękę – jest pod częściową ochroną.
Kocanka – co to takiego?
Kocanka (Helichrysum) to bylina – roślina wieloletnia z rodziny astrowatych. Jej łacińska nazwa pochodzi od słów „helios” i „chrysos”, które w oznaczają „słońce” i „złoto” – prawdopodobnie stanowi nawiązanie do kwiatów kocanki, które mają intensywnie żółty kolor i układają się koszyczki. Drugą charakterystyczną cechą tej rośliny są pokrywające ją na całej powierzchni szare włoski. Kocanki występują w kilku odmianach – dwie najbardziej rozpoznawalne to kocanka piaskowa (Helichrysum arenarium) i kocanka włoska (Helichrysum italicum).
Kocanka piaskowa występuje w większości krajów Europy, a także w zachodniej części Syberii. Preferuje piaszczyste i słoneczne stanowiska – można ją spotkać m.in. na brzegach lasów, przydrożach, skarpach, ugorach. Kwitnie od lipca do października. W Polsce kocanka piaskowa od 1983 roku jest objęta częściową ochroną gatunkową – w przeszłości była tak intensywnie zbierana w celach leczniczych, że część jej naturalnych stanowisk zaczęła zanikać. Obecne przepisy zakazują pozyskiwania dziko rosnących roślin. Z tego względu kocanki sprzedawane w sklepach zielarskich i aptekach pochodzą ze specjalnych upraw.
Kocanka włoska, jak sama nazwa wskazuje, pochodzi z południa Europy. Wydziela silny zapach, któremu zawdzięcza swoją drugą nazwę – curry plant. Jest ona myląca, ponieważ kocanka włoska – poza podobnym aromatem – nie ma nic wspólnego z indyjską mieszanką przypraw, choć również bywa wykorzystywana w kuchni polskiej. W Polsce jest jednak uprawiana głównie jako jednoroczna roślina ozdobna – w naszych warunkach na ogół nie jest w stanie przetrwać zimy. Pozyskiwany z niej hydrolat i olejki eteryczne znajdują zastosowanie w kosmetologii.
Właściwości lecznicze kocanki piaskowej
Najcenniejszą częścią kocanki piaskowej jest jej kwiatostan, który zawiera duże ilości związków bioaktywnych, takich jak flawonoidy, kwasy fenolowe, fitosterole, karotenoidy, garbniki i kwasy organiczne. Z kwiatów rośliny pozyskuje się też olejek eteryczny. To właśnie bogactwo tych substancji decyduje o właściwościach prozdrowotnych kocanki, które znano już w starożytnym Rzymie i które wykorzystuje się do dzisiaj.
Przeprowadzone badania wykazały, że kocanka piaskowa ma działanie rozkurczające. Zmniejsza napięcie mięśni gładkich jelit, pęcherzyka żółciowego i przewodów żółciowych, dzięki czemu usprawnia proces odprowadzania żółci z wątroby do dwunastnicy. Dodatkowo, niektóre z obecnych w roślinie flawonoidów stymulują jej produkcję oraz pobudzają trawienie i poprawiają perystaltykę jelit. Kocanka wykazuje też właściwości przeciwpasożytnicze, bakteriobójcze i przeciwzapalne.
Wiele z substancji występujących w kocance to naturalne antyoksydanty, które hamują szkodliwe działanie wolnych rodników i chronią przed stresem oksydacyjnym – tym samym sprzyjają profilaktyce wielu chorób, również nowotworowych. Uważa się też, że kocanka może zwiększać odporność organizmu i wspomagać walkę z infekcjami.
Kocanka piaskowa na wątrobę i drogi żółciowe
Kocanka piaskowa jest znana przede wszystkim jako zioło stosowane w przypadku problemów z wątrobą. Udowodniono, że ma działanie żółciotwórcze i przeciwzapalne, poza tym wspiera regenerację samej wątroby, chroniąc jej miąższ i wspomagając oczyszczanie. Preparaty zawierające kocankę są polecane w stanach zapalnych wątroby. Mogą być też pomocne w sytuacjach, gdy doszło do niewielkiego uszkodzenia tego narządu przez toksyny, które wniknęły do organizmu np. wraz z jedzeniem lub niektórymi lekami. Napary, odwary i nalewki z kocanki przynoszą też ulgę w stanach zapalnych przewodów żółciowych. Działają rozluźniająco i usprawniają przepływ żółci, przeciwdziałając zastojom i związanych z nimi komplikacjami trawiennymi.
Kocanka piaskowa na trawienie
Poprawa pracy wątroby to nie wszystko – kocanka ma też pozytywny wpływ na procesy przemiany materii. Zawarte w niej substancje wykazują zdolność do zmniejszania stanów zapalnych błony śluzowej żołądka i do pewnego stopnia stymulują wydzielanie soków trawiennych. Według niektórych doniesień kocanka wspiera też funkcje wydzielnicze trzustki, pomagając unormować poziom insuliny w organizmie.
Kocanka piaskowa na infekcje
Choć kocanka jest kojarzona przede wszystkim jako remedium na dolegliwości ze strony układu pokarmowego, zgodnie z medycyną ludową może być też pomocna w leczeniu infekcji górnych dróg oddechowych. Stosuje się ją m.in. w łagodzeniu bólu gardła, chrypki i ataków kaszlu.
Właściwości lecznicze kocanki włoskiej
Podobnie jak kocanka piaskowa, również kocanka włoska zawiera szereg substancji czynnych, które nadają jej właściwości lecznicze. Na pierwszy plan wysuwa się jej działanie antyhistaminowe – hamując wytwarzanie histaminy, przeciwdziała reakcjom alergicznym. Uważa się też, że ma korzystny wpływ na pracę układu oddechowego. Inhalacje z naparu kocanki włoskiej są polecane osobom chorującym na astmę, a także wspomagająco podczas infekcji. Z kolei picie naparu pomaga w przypadku problemów żołądkowych objawiających się m.in. dolegliwościami bólowymi.
Innym zastosowaniem kocanki włoskiej jest wykorzystywanie jej w leczeniu obrzęków i stłuczeń – okłady z tej rośliny mają przyspieszać regenerację tkanek i wchłanianie się wybroczyn. Niektórzy stosują je wspomagająco w leczeniu ran, wskazując na jej właściwości przeciwzapalne, antybakteryjne i przeciwgrzybicze. To między innymi te cechy są też powodem, dla którego kocanka włoska jest pożądanym środkiem w pielęgnacji skóry.
Kocanka włoska na skórę
Wiele kobiet kojarzy wizerunek żółtych kwiatów kocanki z etykiet kosmetyków. O ile bowiem to głównie kocanka piaskowa jest używana w celach leczniczych, tak kocanka włoska cieszy się uznaniem przede wszystkim jako środek do pielęgnacji skóry. Mowa tu zwłaszcza o olejku z kocanki włoskiej, który jest cenionym i zarazem kosztownym składnikiem kosmetycznym. Poza nim wykorzystuje się hydrolat z kwiatów rośliny, a także napar. Co mogą zrobić dla skóry?
Ze względu na silne działanie antybakteryjne i antyseptyczne kocanka włoska może być skutecznym wsparciem w walce z niedoskonałościami skórnymi i trądzikiem różowatym. Łagodzi stany zapalne i koi podrażnioną skórę, zmniejszając takie dolegliwości jak rumień i uczucie gorąca. Nie mniej ważna jest zdolność kocanki do uszczelniania naczyń krwionośnych, ze względu na którą jest rekomendowana osobom borykającym się z cerą naczynkową. Poprawia krążenie i działa obkurczająco na tzw. „pajączki”, zmniejszając ich widoczność i zapobiegając powstawaniu nowych zmian. Ponadto redukuje zaczerwienienia i ujednolica koloryt cery. Ma też korzystny wpływ na obrzęki i cienie pod oczami.
Kocankę włoską wykorzystuje się też w leczeniu różnych uszkodzeń skóry powstałych np. w wyniku urazu, ale również w przebiegu trądziku. Obecne w roślinie związki organiczne znane jako diketony nadają jej intensywne właściwości regeneracyjne. To za ich sprawą kocanka stymuluje odbudowę naskórka, zmniejszając ryzyko powstawania blizn i oddziałując na już istniejące zmiany, ograniczając ich widoczność. Z tych samych względów preparaty z kocanki włoskiej są też stosowane w celu redukcji świeżych rozstępów.
Kolejną zaletą rośliny jest niewątpliwie jej działanie antyoksydacyjne. Zawarte w niej flawonoidy działają przeciwutleniająco, likwidując wolne rodniki i tym samym chroniąc skórę przed powodowanymi przez nie uszkodzeniami i, w konsekwencji, przedwczesnym starzeniem.
Kocanka włoska jest też polecana w pielęgnacji skóry wrażliwej, ze skłonnością do alergii – roślina hamuje uwalnianie histaminy, która jest odpowiedzialna za reakcje uczuleniowe. Dzięki temu pomaga uporać się z powstałymi na tle alergicznym podrażnieniami i zmianami zapalnymi, takimi jak egzema.
Przeciwwskazania przy zastosowaniu kocanki
Zastrzeżenia dotyczą przede wszystkim kocanki piaskowej, która najczęściej jest przyjmowana doustnie w formie naparu. Wbrew niektórym źródłom, stosowanie tego zioła może wiązać się z ryzykiem pogorszenia u osób chorujących na kamicę żółciową, a także w sytuacjach niedrożności przewodów żółciowych. Pacjenci cierpiący na te schorzenia powinni konsultować się przed włączeniem jakichkolwiek środków terapeutycznych ze swoim lekarzem prowadzącym lub farmaceutą. Porady lekarskiej przed zastosowaniem kocanki powinny też zasięgnąć kobiety w ciąży lub karmiące piersią. Trzeba też pamiętać, że żadna z odmian kocanki nie jest też odpowiednia dla osób uczulonych na rośliny astrowate.
Jak stosować kocankę?
Sposób wykorzystania kocanki zależy od tego, jakiego działania oczekujemy – to zaś jest uzależnione od odmiany rośliny.
W sklepach zielarskich i aptekach dominuje kocanka piaskowa, która jest sprzedawana głównie w postaci suszonych kwiatostanów. Można przygotowywać z nich napar lub odwar, który po ostudzeniu przyjmuje się doustnie lub wykorzystuje zewnętrznie, np. do robienia okładów. Niektórzy producenci oferują drogę na skróty, sprzedając gotową herbatkę, którą wystarczy zaparzyć i wypić. Kocanka piaskowa stosowana wewnętrznie jest polecana przede wszystkim na problemy z wątrobą, skurcze dróg żółciowych i kłopoty trawienne. Niektórzy piją ją, by poprawić odporność organizmu i złagodzić przebieg infekcji. Można też robić z niej okłady na siniaki i opuchliznę, by szybciej ustępowały.
Kocanka włoska najczęściej występuje w formie hydrolatu lub znacznie droższego olejku eterycznego. O ile hydrolat można aplikować bezpośrednio na skórę, tak olejek wymaga wcześniejszego rozcieńczenia i uważnego zapoznania się z instrukcjami producenta nt. metod i bezpieczeństwa stosowania. Kocanka włoska bywa też składnikiem kremów, serum i esencji do twarzy. Niezależnie od formy jest polecana przede wszystkim dla skór naczynkowych, wrażliwych i problemowych. Wspomaga leczenie trądziku i innych zmian, także o podłożu alergicznym. Przyspiesza gojenie naskórka i zmniejsza widoczność blizn. Można też stosować ją na rozstępy.
Kocanki to wartościowe rośliny, które zasługują na zainteresowanie – mnogość ich zalet sprawia, że niemal każdy może odnieść korzyści z ich stosowania. Żółte kwiaty w formie koszyczków słusznie są kojarzone ze zdrowiem i urodą.
- Bacler B.; “Zasoby gatunkowe cennych roślin leczniczych powiatu włoszczowskiego. Część 2 – kocanki piaskowe Helichrysum arenarium (L.) Moench ”; „Annales Academiae Medicae Silesiensis” 2009, nr 6; 2020-09-14;
- “https://www.medicalnewstoday.com/articles/324934”; data dostępu: 2020-09-14;
- “https://www.healthline.com/health/helichrysum-essential-oil”; data dostępu: 2020-09-14;
- “https://www.healthbenefitstimes.com/health-benefits-of-helichrysum-essential-oil/”; data dostępu: 2020-09-14;
- “https://www.herbalmedicineuk.com/what-are-the-benefits-of-helichrysum-essential-oil/”; data dostępu: 2020-09-14;
o kocance nigdy nie slyszalam by byla dodawana do kosmetykow na tradzik rozowaty… bardziej slyszalam o ekstrakcie z ruszczyka, ekstrakcie z lisci herbaty zielonej, kasztanowca, lukrecji, oleju z glistnika, bisabololu itp.
Powiem szczerze, że jak wpisałam wszystko w google te składniki to wyszło mi, że jest coś takiego jak acnerose. Jak patrzę na kilku różnych miejscach żeby zweryfikować opinie o nim i powiem szczerze, że dobrze się o nim mówi jeżeli o działanie.
Gdzie takie składniki można znaleźć?Wszystko razem gdzieś można dostać?
ja bym poprosiła jakiś osobny artykuł o ostropeście albo babce płesznik, znalazłam mieszankę taką na wątrobę i się zastanawiam nad kupnem