Witamina B9 - właściwości, działanie i występowanie witaminy B9

Witamina B9 kojarzy nam się przede wszystkim z suplementami dla kobiet w ciąży. W rzeczywistości jednak niedobór witaminy B9 dotyczy nie tylko przyszłych matek. Badania wykazały, że niemal każdy z nas ma braki witaminy B9 we krwi. Z tego powodu warto zadbać o dietę, która zoptymalizuje jej podaż. Znaczenie kwasu foliowego jest bowiem dla naszego organizmu ogromne!



Fot. dreamstimeFot. dreamstime
  1. Naturalne źródła witaminy B9
  2. Delikatna witamina B9, która nie lubi gotowania
  3. Witamina B9 na recepcie
  4. Witamina B9 - składnik skutecznej kuracji przeciwzmarszczkowej
  5. Witamina B9 wpisana w nasz kod genetyczny
  6. Witamina B9 a nowotwór jelita grubego
  7. Fenomen globalnej hipowitaminozy
  8. Kłopoty z pamięcią, anemia, szary kolor skóry… Symptomy niedoboru witaminy B9
  9. Jaką strategię należy obrać w przypadku niedoboru witaminy B9?
  10. Czy z witamina B9 można przesadzić?
  11. Dlaczego dieta bogata w witaminę B9 jest ważna?
Witamina B9, zwana witaminą B11, kwasem foliowym, kwasem listnym, folacyną tudzież witaminą M, stanowi związek chemiczny pochodzenia organicznego, zaliczany do witamin z grupy B. Jego tajemnicza nazwa pochodzi z łaciny, gdzie słowo folium oznacza „liść”. Po raz pierwszy substancję tę odkryto w szpinaku. Określa się ją również mianem grupy związków chemicznych obejmującej ok. 20 pochodnych petryny. Badania naukowe zgodnie potwierdzają, że kwas foliowy jest niezbędny do życia człowieka – potrzebujemy go od momentu poczęcia aż do późnej starości.

Naturalne źródła witaminy B9

Witamina B9 jest w naturze bardzo powszechnym związkiem. Znajdziemy ją w tkankach wielu zwierząt i roślin. Szczególnie duże jej stężenie mają warzywa liściaste, drożdże i wątroba. Witamina B9 to substancja egzogenna, co oznacza, że musimy go sobie dostarczać wraz z pożywieniem. Należy jednak pamiętać, że jego zawartość w żywności jest bardzo zróżnicowana. Dzienne zapotrzebowanie na folacynę jest dosyć ciężko sprecyzować. Ogólnie biorąc, osoby dorosłe powinny przyjmować dawkę od 180 do 200 mcg folianów na dobę, zaś odpowiednia podaż tej substancji dla kobiet ciężarnych wynosi aż 400 mcg dziennie. Najwięcej kwasu foliowego, poza drożdżami piekarskimi, znajdziemy w wątrobie kurzej – porcja ważąca 100 g mieści w sobie aż 590 μg tej substancji. Dobrą wiadomością dla wegan i wegetarian jest to, że największa podaż witaminy B9 występuje w produktach roślinnych – niewiele mniej cennego składnika kryje się w soi (205 μg/100 g), otrębach pszennych (260 μg/100 g). Pozostałe produkty spożywcze, które warto umieścić w swojej diecie to: szpinak (193 μg /100 g), szparagi (150 μg/100 g), bób (145 μg /100 g), brukselka (130 μg /100 g), kalafior (120 μg /100g), brokuły (90 μg /100 g), groszek zielony (90 μg/ 100 g), jajka kurze (70 μg/100 g) i chleb razowy (52 μg/100 g). Co ciekawe, witamina B9 znajdziemy również w bananach, truskawkach i kiwi.

Delikatna witamina B9, która nie lubi gotowania

Witamina B9 ma postać drobnego, żółtego proszku, który łatwo rozpuszcza się w wodzie i w olejach. Foliany, czyli forma w jakiej występuje w produktach spożywczych, charakteryzują się sporą wrażliwością na wysoka temperaturę, promienie słoneczne i niski (kwaśny) pH.  Niestety w procesie przetwarzania i gotowania żywności możemy stracić aż 90% wyjściowej zawartości folianów, zaś warzywa liściaste przechowywane w temperaturze pokojowej przez więcej niż 3 dni tracą do 70% tych ważnych składników!

Witamina B9 na recepcie

Preparaty zawierające witaminę B9 są mocno rozpowszechnione w medycynie. Poza suplementami przeznaczonymi dla kobiet w ciąży, w sprzedaży znajdziemy leki wspomagające profilaktykę i leczenie chorób takich, jak niedokrwistość makrocytarna, zapalenie jelit, celiakia, depresja, zaburzenia organogenezy, nawracające poronienia, rzucawka porodowa czy miażdżyca.

Witamina B9 - składnik skutecznej kuracji przeciwzmarszczkowej

Witamina B9 znajduje zastosowanie również w przemyśle kosmetycznym. Specjalistyczne badania potwierdzają antystarzeniowe działanie tej substancji. Poprzez zwiększenie aktywności fibroblastów potrafi ona powstrzymywać związany z wiekiem proces starzenia się skóry. Ponadto, witamina B9 aplikowana w formie kosmetyku stanowi naturalny sposób na przeciwdziałanie negatywnym skutkom promieniowania UV. Na rynku mamy dostępną szeroką gamę preparatów wzbogaconych tą witaminą. Są to kremy przeciwzmarszczkowe, sera pod oczy, kosmetyki przeznaczone do stosowania po kąpieli słonecznej tudzież kremy zapobiegające uszkodzeniom DNA w wyniku promieniowania UV. W produktach przeznaczonych do pielęgnacji występuje ona zazwyczaj w stężeniu do 0,2%.
Dobrym źródłem kwasu foliowego są brokuły. Freeimages.com/Zsuzsa N.K.
Witamina B9 ma postać drobnego, żółtego proszku, który łatwo rozpuszcza się w wodzie i w olejach. By W. Oelen (http://woelen.homescience.net/science/index.html) [CC BY-SA 3.0], via Wikimedia Commons

Witamina B9 wpisana w nasz kod genetyczny

Witamina B9 jest niezwykle ważny dla działania całego naszego organizmu, ponieważ odgrywa kluczową rolę w syntezie kwasów nukleinowych składających się na DNA. Już w okresie płodowym reguluje on rozwój komórek nerwowych. Wraz z witaminą B12 usprawnia proces powstawania krwinek czerwonych, dzięki czemu chroni nas przed anemią. Co więcej, współdziałając z innymi witaminami należącymi do grupy B, witamina B9 kontroluje poziom homocysteiny w naszym organizmie. Dzięki jego obecności, stężenie tego aminokwasu nie przybiera wysokiego poziomu, który może być niebezpieczny dla naszego zdrowia, powodując takie choroby, jak zawał serca, wylewy czy zakrzepy żylne. Ponadto, witamina ta dba o prawidłowe działanie naszego układu pokarmowego – dzięki niej nie mamy problemów z jelitami i żołądkiem. Dowiedziono również, że potrafi znacznie zmniejszyć ryzyko wystąpienia nowotworu tych organów, a także uchronić kobiety przed rakiem szyjki macicy. Co więcej, prawidłowa podaż kwasu foliowego pozytywnie wpływa również na naszą psychikę, podwyższając poziom serotoniny – hormonu szczęścia.

Witamina B9 a nowotwór jelita grubego

Badania przeprowadzone przez naukowców z USA dowodzą, że bogata w kwas foliowy dieta zmniejsza ryzyko zachorowania na raka jelita grubego. Wyniki eksperymentu opublikowane w magazynie "American Journal of Clinical Nutrition" wykazały, że osoby, które przyjmują znaczne ilości witaminy B9 (minimum 900 μg dziennie) są o 30% mniej podatne na tego typu nowotwór niż ci, których dieta zawiera niedostateczną podaż tego składnika. Należy jednak pamiętać, że, w związku z ryzykiem przedawkowania witaminy przez stosowanie suplementów, w celu zabezpieczenia się przed rakiem powinniśmy w pierwszej kolejności spożywać naturalne źródła witaminy B9.

Fenomen globalnej hipowitaminozy

Niedostateczny poziom witaminy B9 stanowi najbardziej rozpowszechnioną awitaminozę na świecie. Niemal połowa badanych ludzi na wszystkich kontynentach cierpi na pewien stopień niedoboru kwasu foliowego! Uznaje się, że jedną z głównych przyczyn braków tej substancji w organizmie jest alkoholizm. Nadmierne spożycie trunków hamuje bowiem wchłanianie i przemiany folianów. Bardzo mocno narażone na hipowitaminozę są również kobiety w okresie ciąży i karmienia, ponieważ rozwijający się płód pobiera tę witaminę od matki. Także niedobór witaminy C i żelaza oraz stosowanie niektórych leków np. na epilepsję może zaburzyć wchłanianie tej substancji. Lekarze widzą też związek między hipowitaminozą kwasu foliowego a takimi schorzeniami, jak nadczynność tarczycy i choroby nowotworowe. Pozostałe czynniki powodujące „awarię” wchłaniania kwasu foliowego to: palenie tytoniu, częste korzystanie z solarium, antykoncepcja hormonalna, niedożywienie i przewlekłe choroby układu pokarmowego. Należy również pamiętać, że okres niemowlęcy, dojrzewania i starości stanowi czas, kiedy powinniśmy szczególnie zwiększyć podaż folianów w diecie.

Kłopoty z pamięcią, anemia, szary kolor skóry… Symptomy niedoboru witaminy B9

Niedobór witaminy B9 diagnozuje się zazwyczaj za pomocą badania krwi i szpiku kostnego pod mikroskopem, jednak najbardziej skuteczne są specjalistyczne badania krwi i moczu. Pierwsze objawy niedoboru kwasu foliowego w organizmie to czerwone zabarwienie języka i pojawiające się na nim owrzodzenia, apatia oraz kłopoty z zasypianiem i pamięcią. Przy bardziej zaawansowanej hipowitaminozie doświadczamy problemów z oddychaniem, zawrotów głowy i stajemy się bardziej nerwowi. W parze z ubytkiem tej witaminy w organizmie idzie często anemia. Inne objawy, które zaobserwowano, to przedwczesne siwienie włosów, zahamowanie wzrostu w wieku dojrzewania, spadek apetytu i szary koloryt skóry.

Jaką strategię należy obrać w przypadku niedoboru witaminy B9?

W terapii mającej na celu przywrócenie prawidłowego poziomu witaminy B9, należy przede wszystkim ustalić jego przyczynę i ją wyeliminować, po czym rozpocząć suplementację połączoną z racjonalną dietą. Witaminę B9 lekarze zalecają przyjmować doustnie lub domięśniowo.
szpinak
Fot. sxc.hu

Czy z witamina B9 można przesadzić?

Kwas foliowy niezwykle trudno jest przedawkować. Wynika to z faktu, że przekroczenie dziennego zapotrzebowania na tę substancję nie ma właściwości toksycznych. Jedynie w skrajnych przypadkach, kiedy poprzez suplementację wielokrotnie zwiększymy zalecaną podaż witaminy B9, może się pojawić bezsenność, alergie skórne, obniżenie nastroju, problemy z trawieniem i rozdrażnienie.

Dlaczego dieta bogata w witaminę B9 jest ważna?

Tak naprawdę niemal każdy z nas cierpi na pewien niedobór Witaminy B9. Dlatego tak ważna jest dbałość o prawidłową dietę, zawierającą produkty dostarczające nam tego cennego składnika oraz innych witamin z grupy B. Najlepsze są drożdże, jednak w codziennej diecie dużo lepiej się sprawdzi soja, szpinak, kalafior, brukselka czy otręby pszenne. Warto zadbać o prawidłową podaż substancji, która wspiera nasz organizm od podstaw.
Ekologia.pl (Alicja Chrząszcz)

Bibliografia

  1. Hozyasz K; “Kwas foliowy - rola w profilaktyce i leczeniu wybranych chorób. ”; Przegl. Pediatr., 1999; 29: 106-110;
  2. National Institutes ofealth. Office of Dietary Supplements; “Folate”; data dostępu: 2016-02-01
  3. Guilland, Jean-Claude & Aimone-Gastin, Isabelle. (2013); “Vitamin B9”; La Revue du praticien. 63. 1079, 1081-4. ;
  4. Al-Mashhadane, Faehaa & Azher Al-Mashhadane, Alyaa & Taqa, amer. (2018); “Folic Acid Supplementation: A Review of the Known Advantages and Risks”; ;
Ocena (3.3) Oceń: