Gałka muszkatołowa przyprawa – właściwości, działanie i zastosowanie gałki muszkatołowej

Niewiele jest przypraw o takiej sile i tak doniosłym znaczeniu historycznym jak gałka muszkatołowa. W XVII wieku Holendrzy w zamian za gałkę muszkatołową oddali Brytyjczykom panowanie nad wyspą Manhattan, w dzisiejszym Nowym Jorku!

Ściślej, Holendrzy dostali od angielskiego króla Jamesa II ostatnią z wysp Imperium Brytyjskiego produkujących gałkę muszkatołową oraz terytorium w Południowej Afryce. Aż do II Wojny Światowej władcy kraju tulipanów kontrolowali dzięki temu światową podaż gałki muszkatołowej, narzucając zawrotne ceny i nie cofając się nawet przed brutalnym mordem i zniewoleniem ludności indonezyjskiej. Drzewo Myristica fragrans produkujące te niezwykle aromatyczne orzechy pochodzi bowiem z należących do Indonezji wysp Moluków, a dokładnie z ich największej wyspy, Banda, skąd zaczęto rozsadzać je w ramach plantacji. Dzięki wpływom Brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej uprawa gałki muszkatołowej rozprzestrzeniła się w Singapurze, Indiach, na Sri Lance, a także w Grenadzie, gdzie roślina stała się wręcz narodowym symbolem.

Gałka muszkatołowa – dziwny orzech

Już w I wieku n.e. rzymski botanik i filozof Pliniusz pisał o fascynującym drzewie, którego orzechy noszą w sobie dwa smaki. Faktycznie bowiem, wiecznie zielony muszkatołowiec o owalnych liściach i żółtych kwiatach rodzi owoce podobne do śliwek, które po dojrzeniu pękają i ujawniają niezwykłą pestkę. Pokryta żywoczerwoną, miękką błoną, tzw. osnówką, zawiera w sobie właściwy orzech, który suszy się jeszcze przez dwa miesiące po zbiorze, przed rozłupaniem skorupki. Czerwona osnówka jest również suszona i używana jako przyprawa, ale ma zupełnie inny smak niż jądro – jest delikatniejsza, słodsza, kwieciście-korzenna. Nazywa się ją zwykle kwiatem muszkatołowym. Sama gałka muszkatołowa po wysuszeniu skorupy i rozłupaniu nadaje się już bezpośrednio do konsumpcji.

Gałka muszkatołowa na wagę złota

 
Już w VI wieku gałka muszkatołowa zdołała pokonać ponad 12 tysięcy kilometrów i znalazła drogę z Indonezji do Bizancjum. Z powodu swojej niezwykle ograniczonej podaży od samego początku cieszyła się niezwykłą estymą i poważaniem. Koło roku tysięcznego pisali o niej Persowie, a Arabowie zawieźli ją aż do Wenecji, gdzie od razu stała się hitem wśród tamtejszych kupców.

W Europie gałka muszkatołowa rozprzestrzeniła się czasach średniowiecza, będąc jednak przede wszystkim przywilejem arystokracji z powodu swej niezwykle wysokiej ceny. Źródła historyczne podają, że w XIV wieku pół kilograma tej egzotycznej przyprawy kosztowało więcej niż trzy owce. Startą gałkę muszkatołową dodawano chętnie do ciast, deserów, puddingów oraz doprawiano nią alkohole.

Gałka muszkatołowa – zalety zdrowotne

W przeciwieństwie do innych korzennych przypraw gałka muszkatołowa nie zrobiła wielkiej kariery jako naturalny lek. Owszem, w źródłach historycznych polecano ją jako środek zapobiegający przykremu zapachowi z ust oraz ułatwiający zasypianie, ale są to wzmianki sporadyczne. Współcześnie uważa się, że ciepłe mleko ze sproszkowaną gałką faktycznie pomaga uwolnić w mózgu serotoninę (prawdopodobnie ze względu na wysoką zawartość magnezu oraz lekkie działanie narkotyczne) i przez to likwiduje stany napięcia. Ponadto, naturalna medycyna poleca regularne dodawanie gałki do diety osób cierpiących na bóle reumatyczne i pooperacyjne, jak również problemy żołądkowe, takie jak zaparcia, niestrawność czy dyskomfort w obrębie jamy brzusznej. Najnowsze studia naukowe sugerują również, że ekstrakt z gałki muszkatołowej może być pomocny w zapobieganiu chorobie Alzheimera oraz zwalczaniu komórek białaczki.Niezwykle cenne właściwości posiada również olejek musztatołowy wytłaczany ze zmiażdżonych na masło orzechów gałki.

Gałka muszkatołowa – odurzająca woń muszkatu

Aż 7 do 14 % objętości gałki i kwiatu muszkatołowego stanowią olejki eteryczne, w szczególności pinen, kamfen i dipenten. Ponadto ze zbiorów można również uzyskać ok. 25% oleju w fazie stałej, zwanego masłem muszkatołowym. Te substancje mają tak ciekawe i kuszące aromaty, że od wieków owoce muszkatołowca wykorzystywane również do produkcji mydeł i perfum. Także w dzisiejszych czasach subtelnie korzenny, słodki zapach jest często podstawą bukietu wód toaletowych o orientalnej i drzewnej tonacji, zarówno damskich, jak i męskich.

Niebezpieczna jak gałka muszkatołowa

Fascynacja zamożnych warstw społecznych gałką muszkatołową wynikała jednak nie tylko z mody, ciekawego smaku przyprawy i jej ograniczonej podaży. Od samego początku ludzie zafascynowani byli bowiem halucynogennym działaniem owoców muszkatołowca, które, spożywane w umiarkowanych dawkach, powodują omamy i mają działanie psychotropowe. Można powiedzieć, że gałka bywała luksusowym narkotykiem dla arystokracji.

Owo halucynogenne działanie związane jest z obecnością trimirstiny – substancji niezwykle toksycznej dla psów i potencjalnie niebezpiecznej dla ludzi. Dla czworonożnych pupilów każda dawka gałki muszkatołowej może być zagrożeniem, ale organizm ludzi daje sobie bez trudu radę z małymi dozami. Stąd, stosowana jako przyprawa, w ilościach zalecanych w przepisach, nie stanowi ona żadnego ryzyka.

Znane są jednak w historii przypadki przedawkowania gałki muszkatołowej, które skończyły się nawet śmiercią. Trimirstina powoduje przede wszystkim jednak konwulsje, palpitacje, wymioty i bóle. Ma ona również działanie poronne i w przeszłości ciężarne kobiety nierzadko stawiały na włosku swoje własne życie, konsumując większe ilości gałki muszkatołowej w celach aborcyjnych. Szacuje się, że konsumpcja 1-3 całych orzechów gałki muszkatołowej (lub 1 łyżki sproszkowanej przyprawy) może w przeciągu sześciu godzin wywołać zatrzymanie krążenia i drgawki.

Gałka muszkatołowa w kuchni

Gałka muszkatołowa charakteryzuje się przyjemnym korzennym smakiem, który nie ma w sobie ostrości cynamonu czy imbiru. Doskonale łączy się z warzywami takimi jak ziemniaki czy dynia, a zarazem jest cenionym dodatkiem do ciast i deserów.

Oto trzy ciekawe, acz proste przepisy z gałką muszkatołową w roli głównej:

Zupa dyniowa

Składniki:

• 1 dynia masłowa
• 2 szklanki bulionu warzywnego
• 1 cebula
• 2 łyżki wiórków kokosowych
• 2 łyżki oliwy z oliwek
• ½ łyżeczki startej gałki muszkatołowej
• sól, pieprz

Przygotowanie:
Dynię obieramy ze skórki i kroimy w kostkę. Na oliwie podsmażamy poszatkowaną cebulę i wiórki kokosowe. Dodajemy dynię i smażymy kilka minut, cały czas mieszając. Zalewamy bulionem, doprawiamy pieprzem, solą i gałka muszkatołową. Gotujemy do miękkości, ok. 20 minut. Miksujemy i podajemy na ciepło z grzankami.

Knedle ziemniaczane

Składniki:

• 1 kg ziemniaków
• 180 g masła
• 200 g mąki ziemniaczanej
• 1 jajko
• ½ łyżeczki startej gałki muszkatołowej
• sól morska, pieprz zielony

Przygotowanie:
Ziemniaki obieramy i gotujemy w osolonej wodzie do miękkości, a następnie odcedzamy i ugniatamy. Dodajemy mąkę, miękkie masło i przyprawy. Ugniatamy na gładkie ciasto, z którego w dalszej kolejności formujemy kule wielkości moreli. Wrzucamy knedle do garnka z wrzątkiem i gotujemy na średnim ogniu ok. 20 minut. Podajemy polane masłem, jako dodatek do mięsa lub np. szpinaku.

Pieczony deser ryżowy

Składniki:

• 120 g ryżu jaśminowego
• 500 ml mleka
• 400 ml śmietany 30%
• 70 g cukru
• 1 laska wanilii
• ¼ łyżeczki startej gałki muszkatołowej
• 25 g masła

Przygotowanie:
Ryż przepłukujemy pod bieżącą wodą. Mleko i śmietankę podgrzewamy w garnku do wrzenia. Dosypujemy ryż i cukier i dokładnie mieszamy. Wylewamy miksturę do natłuszczonego naczynia żaroodpornego i posypujemy startą gałką muszkatołową. Na wierzch ścieramy masło na tarce. Pieczemy całość w temperaturze 180 stopni C przez 15 minut, a potem jeszcze ponad godzinę w temperaturze 150 stopni C. Podajemy z konfiturą wiśniową lub sosem owocowym.

Gałka muszkatołowa jest również wspaniałym dodatkiem do ciepłych napojów, takich jak grzane wino, gorąca czekolada, korzenna kawa czy likier jajeczny. Nie trzeba jednak czekać na gotowy przepis – dzięki łagodnemu smakowi, gałkę możesz z łatwością dodać do większości dań, wzbogacają je o niecodzienną, korzenną nutę. W szczególności polecamy wypróbować tosty francuskie, polędwicę wieprzową, szarlotkę czy risotto z dodatkiem gałki muszkatołowej.