Mangostan owoc – właściwości, witaminy i wartości odżywcze mangostanu

Mangostan to jeden z najbardziej cenionych tajskich owoców, który cieszy się na azjatyckich rynkach wielką estymą i jest chętnie eksportowany. Wbrew powszechnemu mniemaniu nie ma jednak mangostan nic wspólnego z dużymi owocami mango. Mangostan należy do rodziny roślin kluzjowatych, które spotkać można jedynie w strefie międzyzwrotnikowej i na naszym rynku jest na razie jedynie okazyjną gratką.

Dokładne pochodzenie mangostanu nie jest do końca znane. Podejrzewa się, że tropikalne owocowe drzewa wzięły swój początek na Wyspach Sundajskich i Molukach, należących do Archipelagu Malajskiego – nawet dzisiaj rosną tam one w niewielkich ilościach w stanie dzikim. Prawdopodobnie przed XVIII wiekiem zostały jednak udomowione w Tajlandii, gdzie szybko stały się wielkim hitem i znaczącym produktem sadowniczym. Obecnie, z liczącą 11 tysięcy hektarów powierzchnią upraw, Tajlandia jest światowym liderem w produkcji mangostanu.

Charakterystyka botaniczna mangostana

Drzewa mangostanu nie należą do wysokich – w stanie dojrzałym osiągają od 6 do 25 m. Rosną dosyć powoli i dopiero po ok. 8 latach osiągają zdolność do owocowania. Jako roślina typowa dla strefy międzyzwrotnikowej preferują stałą temperaturę od 25 do 35 stopni C, a w klimacie chłodniejszym niż 20 stopni C ich rozwój zostaje zahamowany, zaś przy ochłodzeniu do 0 stopni C drzewo zamiera. Pień pokryty jest bardzo ciemną, prawie czarną korą, a gałęzie tworzą rozległą, stożkowatą koronę, gęsto utkaną zimozielonymi liśćmi o barwie ciemnej zieleni i połyskliwym wierzchu. Na pędach pojawiają się kwiaty zielono-różowe kwiaty o niezwykle grubych płatkach, które mają charakter męski lub obupłciowy. Owoce rozwijają się na przestrzeni 5-6 miesięcy, z jasnozielonych kulek zmieniając się spłaszczone ciemnofioletowe płody o średnicy do 6 cm. Dojrzały owoc mangostanu pokryty jest grubą, dość twardą skórą, we wnętrzu której kryje się niezwykle delikatny biały miąższ o soczystym, lekko galaretowanym charakterze.

Jak smakuje mangostan?

Ludziom, którzy nigdy nie mieli okazji spróbować słynnego tajskiego specjału, miąższ mangostanu opisuje się zwykle jako aromatyczny, słodko-cierpki. Bywa on porównywany z truskawkami, kiwi, morelami, ananasem i pomarańczą, choć znaczna część koneserów zgadza się, że jest po prostu nieopisywalny. Prawdopodobnie najlepszą charakterystykę walorów organoleptycznych mangostanu stworzył nieznany żeglarz – podróżnik, który pod koniec XIX wieku relacjonował, że „mangostan ma smak, którego nie da się określić, tak samo jak nie można opisać śpiewu kanarka czy woni fiołka”. Niektórzy przyrównują wręcz owoc do manny z nieba!

Naukowcy uważają, że istotą idealnej harmonii słodkiego i kwaśnego smaku mangostanu jest bardzo niski poziom pH owocu połączony z dość wysoką zwartością fruktozy. We wnętrzu białego miąższu znajdują się małe pestki, których lepiej nie spożywać – mają one gorzki smak.

Mangostan – witaminy i wartości odżywcze

Mangostan zalicza do owoców umiarkowanie kalorycznych – zawiera on ok. 63 kcal na 100 świeżego miąższu, co plasuje go gdzieś między jabłkiem a bananem. Jest za to dość dobrym źródłem białka, węglowodanów, cukrów i błonnika (13% dziennego zalecanego spożycia na 100 produktu), nie zawierając wcale cholesterolu ani tłuszczów nasyconych.

Jeśli chodzi o witaminy, to istnieją na pewno owoce bardziej imponujące pod tym względem, ale mangostan pozostaje dobrym źródłem – witaminy A, witamin z grupy B, witaminy C i E, a dodatkowo także całkiem pokaźnych ilości soli mineralnych – cynk,  magnez, mangan, miedź, potas, sód, wapń i żelazo. Z tego względu mangostan bywa polecany jako składnik diety regulującej ciśnienie krwi i wspierającej zdrowie serca.

Miąższ mangostanu zawiera również rzadkie antyoksydanty, zwane ksantonami, które nie występują praktycznie w żadnych innych źródłach pokarmowych. Zdaniem naukowców, należą one do najsilniejszych związków przeciwutleniających i łączone są z właściwościami przeciwzapalnymi, przeciwalergicznymi, poprawiającymi stan skóry, wspierającymi układ odpornościowy oraz przemianę materii.

Właściwości zdrowotne mangostanu

Wspomniane wyżej ksantony wraz witaminą C to idealny koktajl wzmacniający odporność względem drobnoustrojów chorobotwórczych. Przeciwutleniający wpływ pomaga organizmowi również walczyć ze szkodliwymi czynnikami środowiska zewnętrznego (np. promieniowaniem słonecznym, zanieczyszczeniami powietrza), a także upływem czasu. Mangostan reklamowany jest więc jako owoc ogólnie odmładzający, który na dodatek wykazuje pozytywny wpływ na kondycję skóry, zwalczając egzemę, wysypki alergiczne i bakteryjne. Istnieją również niepotwierdzone jeszcze badania sugerujące, że tajski przysmak może zapobiegać rakowi skóry. W Azji miąższ mangostanu wykorzystywany jest wręcz w celach kosmetycznych jako uzdrawiająca maseczka na twarz.

Tradycyjne lecznicze zastosowanie mangostanu obejmuje również zwalczanie infekcji układu moczowego i płciowego, regulowanie zaburzeń cyklu miesiączkowego oraz leczenie tuberkulozy. Nie są to jednak fakty potwierdzone naukowo. Stosunkowo najwięcej medycznego sensu daje potencjalny leczniczy wpływ mangostanu na biegunki różnego pochodzenia. Owoc zawiera bowiem taniny, które mają właściwości ściągające.

W medycynie chińskiej mangostan uważany jest za pokarm chłodzący, zalecany przy stanach zapalnych, gorączkach i osłabieniu.

Czy mangostan może szkodzić?

Źródła medyczne podają, że konsumpcja mangostanu prowadzi do obniżenia krzepliwości krwi i może być niebezpieczna dla osób cierpiących na zaburzenia krzepnięcia, jak również wszystkich spodziewających się operacji chirurgicznych. Nie ma również żadnych badań wskazujących, że mangostan jest bezpieczny dla kobiet ciężarnych i karmiących piersią – stąd, dmuchając na zimno, lepiej nie go spożywać w tym newralgicznym okresie.

Istnieją natomiast doniesienia, że u wrażliwych ludzi regularna konsumpcja mangostanu może wywoływać reakcje alergiczne przebiegające z wysypką oraz opuchlizną języka, gardła i błon śluzowych układu pokarmowego. Jakkolwiek negatywne odczucia pieczenia czy mrowienia w jamie ustnej powinny być znakiem ostrzegawczym. W jednym z badań przeprowadzonych przez nowojorski ośrodek do walki z rakiem wykazano również, że pacjenci codziennie jedzący mangostan dla jego rzekomych właściwości przeciwnowotworowych doświadczali po roku kwasicy mleczanowej – groźnego dla życia zaburzenia związanego z nadmierną kumulacją kwasu mlekowego w organizmie.

Jak się je mangostan?

Szefowie kuchni na całym świecie, łącznie z Tajlandczykami, którzy nie żałują sobie mangostanów, są zgodni, że mangostany powinno się podawać w postaci surowej, samodzielnie lub jako element talerza owoców. Ze względu na atrakcyjną fioletową skórkę często podaje się je w formie połówek, do wydrążania łyżeczką.

Aby dostać się do wnętrza owocu i wydobyć cały miąższ, poleca się naciąć ostrym, najlepiej ząbkowanym nożem skórę wokół, mniej więcej w połowie. Nacięcie powinno mieć około 0,5 cm głębokości. Następnie delikatnie ujmujemy obie połowy i obracamy, każdą w innym kierunku. Tym sposobem jedna część skórki zostanie nam w ręku, a z drugiej będziemy mogli delikatnie wyjąć białe wnętrze, podważając je lekko widelcem.

Naturalnie, świat nie byłby światem, gdy z legendarnie pysznego owocu nie próbowano przyrządzać dalszych przysmaków. W Tajlandii olbrzymią popularnością cieszy się na przykład sałatka z papai, mangostanu, zielonej sałaty, fasolki, krewetek i orzeszków cashew! Z białego miąższu przyrządza się również kremy do ciast, lody, a nawet zapiekane ciasta typu clafoutis. Prawdopodobnie największym sukcesem jest jednak sorbet z mangostanu, który najpełniej oddaje wyjątkowy tropikalny smak.

W supermarketach na całym świecie można również nabyć mangostan w syropie, pakowany w puszki. Niestety, nie jest to produkt godny polecenia, tak ze względu na niepotrzebny dodatek cukru, jak i szkodliwość BPA obecnego w aluminiowych opakowaniach. Sam smak również pozostawia sobie dużo do życzenia. Lepszym pomysłem są natomiast soki z mangostanu, które odznaczają się zaskakująco intensywną barwą. Do ich produkcji wykorzystuje się bowiem nie tylko miąższ, ale również skórkę. Smak jest więc dość gorzki, nie oddający apetyczności owocu, ale producenci polecają napój głównie jako zdrowe źródło antyoksydantów i witaminy C.

Dla większości ludzi na świecie mangostan jest raczej ciekawostką i okazyjnym specjałem niż składnikiem codziennej diety. W tym świetle nie należy się bać nowego eksperymentu kulinarnego, tym bardziej, że doznania smakowe naprawdę wymykają się klasycznym wyobrażeniom o owocach!