Sos tzatziki – właściwości, skład i zastosowanie sosu tzatziki

Sos tzatziki to hit w greckiej kuchni. Ta przystawka króluje na greckich stołach i żadne danie nie może się bez niego obejść. Sos tzatziki doskonale nadaje się zarówno do dań mięsnych, jak i warzyw. Ten zdrowy i lekki dip dostarcza wielu cennych witamin i minerałów, a przy tym banalnie łatwy w wykonaniu. Co kryje się w jego składzie?

Sos tzatziki – co to takiego?

Grecy mogą poszczycić się pyszną i zdrową kuchnią. Jednak prawdziwym hitem jest właśnie sos tzatziki. To stały dodatek każdej potrawy, dodawany niemalże do wszystkiego, jadany o każdej porze dnia i o każdej porze roku. Świetnie smakuje z grillowanym mięsem, rybami świeżymi warzywami, a nawet zwykłym chlebem.

Greckie słowo tzatziki wywodzi się z tureckiego wyrazu cacik i trudno powiedzieć kiedy dokładnie się pojawił ten ostatni. Oficjalnie za pochodzenie tego sosu uważa się rok 1876, kiedy jego definicja pojawiła się w słowniku turecko-tureckim i oznacza „sałatkę jogurtowo-ziołową”. Grecy zapożyczyli to słowo od znienawidzonych Turków. Do dnia dzisiejszego sos tzatziki uważany jest za grecki, chociaż ma on silne powiązania historyczne z Osmanami.

Tak jak każdy przepis, również ten grecki dip ma swoje warianty w różnych krajach. W Turcji, gdzie również używają tego sosu, nazywają go cacykami. Jednak nieco modyfikują jego skład dodając odrobinę octu winnego, a dla urozmaicenia smaku zamiast koperku dodają miętę. Tureckie cacyki serwowane jako meze (czyli zakąska) albo podawany do grillowanego mięsa, koniecznie trzeba posypać kwaśną przyprawą (sumakiem) i ostrą turecką odmianą papryki – pul biber. Na Krecie tzatziki jada się w towarzystwie liści portulaki pospolitej – przyprawy znanej już od czasów biblijnych. W różnych rejonach Grecji, bardzo często do dipu dodaje się odrobinę posiekanej świeżej pietruszki, a niekiedy nawet soku z cytryny. Wszystko w zależności, z czym serwuje się ten sos. Na Bałkanach i Cyprze odpowiednikiem sosu tzatziki jest chłodnik, zwany taratorem.

Właściwości prozdrowotne sosu tzatziki

Podstawą tego dipu jest gęsty jogurt typu greckiego. Ten rodzaj nabiału uważa się za żywność dietetyczną, która ma pozytywny wpływ na naszą sylwetkę. Nie zawiera on dużej ilości tłuszczu, a i charakteryzuje się specyficznym smakiem. Wytwarzany jest ze specjalnego beztłuszczowego mleka poprzez fermentację za pomocą dodania do niego żywych kultur bakterii. Bakterie zawarte w jogurcie greckim dobrze wpływają na pracę jelit, przywracają w nich prawidłową florę bakteryjną. Dzięki temu nasz żołądek i przewód pokarmowy lepiej wchłania wapń oraz żelazo, a także hamuje rozwój szkodliwych bakterii, które mogą wywoływać groźne choroby. Poza tym jogurt grecki daje uczucie sytości i niweluje napady głodu. Częste jedzenie tego bogatego w białko i wapń nabiału zapewni zdrowie kości i może zmniejszyć ryzyko osteoporozy.

Z kolei świeży ogórek, drugi w kolejności podstawowy składnik sosu tzatziki, zawiera związki, które mają działanie alkalizujące, co w praktyce oznacza, że posiada zdolność odkwaszania organizmu. Co więcej, warzywo to wspomaga usuwanie nadmiaru wody z ustroju, więc regularne jedzenie ogórków pomaga w zwalczaniu obrzęków, reguluje pracę układu moczowego i jest pomocne w chorobie reumatycznej. Ogórki przyspieszają także pasaż jelitowy, zapobiegając uporczywym zaparciom.

Czosnek, jako dodatkowy składnik tego greckiego specjału, posiada niezwykłe właściwości. Chociaż nie kojarzy się z niczym przyjemnym, to stanowi naturalny antybiotyk. Co więcej, czosnek podkręca libido i wzmacnia wytrzymałość sportowców. Dzięki zawartości przeciwutleniaczy jest on ważnym elementem w walce z nowotworami, a także działa przeciwgrzybicznie i bakteriobójczo. W czosnku znajdują się flawonoidy, witaminy z grupy B, witamina C, magnez, potas i żelazo.

Z kolei oliwa z oliwek, która także wchodzi w skład sosu tzatziki, dostarcza organizmowi wielu cennych witamin i soli mineralnych. Jest doskonałym źródłem kwasów tłuszczowych obniżających poziom złego cholesterolu we krwi (LDL), jednocześnie zwiększając poziom dobrego cholesterolu HDL. Zawarte w oliwie wielo i jednonienasycone kwasy tłuszczowe niwelują ryzyko występowania nowotworów, czy zaburzeń układu immunologicznego. Ponadto oliwa jest bogatym źródłem witamin z grupy B, witaminy A i C oraz składników mineralnych takich jak fosfor, magnez czy potas. Witamina A, znana również jako beta – karoten, ma korzystny wpływ na wzrok oraz chroni przed zakażeniami dróg oddechowych, pozytywnie wpływa na kondycję włosów, skóry i paznokci. Obecna w oliwie witamina C działa przeciwutleniająco, przeciwzapalnie i podkręca odporność organizmu.

Sos tzatziki – z czym to się je?

Dip tzatziki do doskonały dodatek do mięs grillowanych i pieczonych, świeżych warzyw czy chrupiącego pieczywa. Ma soczysty, orzeźwiający i jednocześnie pikantny smak. Ilości dodanego czosnku czy zieleniny to bardzo indywidualna sprawa – można np. zrezygnować z dodania koperku.

Jak przygotować sos tzatziki?

Składniki:

• ok. 400 ml jogurtu typu greckiego (albo naturalnego)
• ½ kg świeżych małych ogórków
• 4-5 ząbków czosnku
• 6 łyżek oliwy z oliwek
• kilka listków świeżej mięty
• sól i pieprz

Przygotowanie:
Umyte ogórki obieramy i trzemy na tarce o grubych oczkach. Możemy też pokroić w drobniutką kostkę. Solimy do smaku i odstawiamy na około 15 minut. Czosnek obieramy i przeciskamy przez praskę. Ogórki odcedzamy z soku i mieszamy z jogurtem . Dodajemy oliwę z oliwek, przyprawiamy i porządnie mieszamy. Na wierzchu posypujemy posiekaną świeża miętą. Jeśli nie mamy pod ręką świeżych listków mięty, możemy użyć suszonej bazylii albo oregano.

Sałatka ziemniaczana z sosem tzatziki

Składniki:

• 1 średniej wielkości ogórek
• 1 ząbek czosnku
• mały jogurt grecki
• łyżka oliwy
• 3 ziemniaki
• koperek
• sól morska i pieprz zielony

Przygotowanie:
Ogórek ścieramy na tarce o średnich oczkach i odciskamy z nadmiaru wody. Czosnek przeciskamy przez praskę. Do miseczki przekładamy jogurt, a także dodajemy pozostałe składniki i całość mieszamy. Ugotowane w mundurkach ziemniaki kroimy na ćwiartki i polewamy przygotowanym sosem. Na wierzchu posypujemy koperkiem.

Czy warto jeść sos tzatziki?

Kuchnia śródziemnomorska słynie ze zdrowych i pysznych dań. Jednym z nich jest właśnie grecki sos tzatziki. Poza tym, że jest banalnie łatwy w przygotowaniu, dostarcza naszemu organizmowi wielu cennych witamin i składników mineralnych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania. Jest także bardzo smaczny i niskokaloryczny, dlatego można go jeść do woli, dodając do prawie wszystkich dań. Dlatego też powinno się go włączyć na codziennej diety.