Sos adżika – właściwości, skład i zastosowanie sosu adżika
Region Kaukazu ma wiele do zaoferowania jeśli chodzi o kulinarne doznania. Jednym z nich jest sos adżika, który stanowi jeden z podstawowych składników wielu potraw kuchni gruzińskiej czy abchaskiej. Jednak sos adżika również sam w sobie stanowi unikatowy i uniwersalny dodatek, który można stosować do wszelkiego rodzaju zup, sosów czy mięs. Czym zatem jest ten egzotyczny przysmak?
Sos adżika – co to takiego?
Sos adżika to pikantny sos z czerwonej papryki, pomidorów i czosnku. Miłośnicy ostrzejszych smaków będą nią zachwyceni, ponieważ w swoim składzie zawiera również pikantną paprykę chili. Sos pochodzi z kuchni kaukaskiej, ale największym zainteresowaniem i popularnością cieszy się w Turcji, Armenii, Rosji, Abchazji i oczywiście Gruzji. Każda gruzińska gospodyni ma swoją własna recepturę jej przyrządzania, dlatego w smaku może się nieco różnić. Jej skład i rodzaj różnią się też w zależności od regionu, z którego ten przysmak pochodzi. W Abchazji spożywanie sosu adżiki uznaje się za skuteczny sposób na zachowanie długowieczności mieszkańców tego rejonu. Przed upadkiem ZSRR sos adżika zdobyła dużą popularność we wszystkich krajach bloku wschodniego. Kaukaski sos może być czerwony, zielony czy też brązowy i zawierać różne dodatki, np. jabłka, pomidory czy marchewkę.
Konsystencja sosu adżiki jest raczej gęsta, w zależności od tego, w jakim stopniu woda odparowała z gotujących się warzyw. Jej odcień jest intensywny i wyrazisty: najczęściej czerwony, chyba, że użyjemy zielonej papryki i dużej ilości natki pietruszki oraz kolendry. Sos adżika produkuje się z wybornych odmian czerwonych pomidorów, papryki słodkiej i chilli, aromatycznych przypraw, które w połączeniu ze sobą tworzą wyśmienity smak sosu.
Właściwości prozdrowotne sosu adżika
Jednak sos adżika to coś znacznie więcej niż oryginalny smak. To przede wszystkim kopalnia witamin i minerałów. Kaukaski sos adżika jest znakomitym źródłem potasu, który jest ważnym mikroskładnikiem utrzymującym równowagę elektrolitową organizmu, bierze również udział w skurczach mięśni, chroni pracę serca i mózgu.
Ta pikantna kaukaska pasta kryje w sobie duże pokłady witaminy C odpowiedzialnej za ogólne wzmocnienie odporności organizmu. Warto wiedzieć, że witamina ta hamuje także proces starzenia się skóry i wspomaga układ krążenia. Poza tym usprawnia transport składników między komórkami oraz stanowi niezbędny składnik procesu powstawania tkanki łącznej.
Innym minerałem obecnym w sosie adżika to sód. Odpowiada on za regulację ilości oraz rozkładu wody w organizmie człowieka; za utrzymywanie różnicy potencjałów elektrycznych po obu stronach błony komórkowej (dzięki czemu możliwe jest funkcjonowanie i współpraca wszystkim elementów organizmu), a także ma wpływ na utrzymanie i zachowanie prawidłowej równowagi kwasowo-zasadowej.
Witamina A to niezwykle ważna witamina, która ma istotne znaczenie dla funkcjonowania naszego organizmu. Bierze udział w procesie widzenia, pozytywnie wpływa na wzrost, reguluje wzrost tkanki nabłonkowej, a także innych komórek organizmu. Oprócz tego działa przeciwnowotworowo, chroni nabłonek układu oddechowego przed drobnoustrojami, wzmacnia układ odpornościowy, zapobiega zakażeniom, pomaga zwalczać bakterie i wirusy, utrzymuje prawidłowy stan skóry, włosów i paznokci, a także wpływa na prawidłowe funkcjonowanie błon komórkowych. To jeden z najważniejszych związków, który bierze czynny udział w budowaniu odporności organizmu. Duże pokłady tej witaminy także znajdują się w sosie adżika.
Czerwony sos adżika zawiera również duże ilości serotoniny, która jest bardzo potrzebna w ludzkim organizmie. Jest jednym z najważniejszych neuroprzekaźników w mózgu, który odpowiada za procesy zasypiania, kontrolę nastroju i samopoczucia; ma także wpływ na potrzeby seksualne i apetyt. Serotonina bierze udział w procesie krzepnięcia krwi.
Jak samodzielnie przyrządzić sos adżika?
Składniki:
- 3 kg pomidorów
- 1 kg czerwonej papryki
- 1-2 sztuki papryczki chili
- 2 średnie cebule
- 150 g czosnku (dwie główki)
- ½ kg marchewki
- ½ kg jabłek
- ½ szklanki octu
- ½ szklanki cukru
- 4 łyżeczki soli
- ¼ szklanki oliwy lub oleju
- 1 łyżeczka kolendry i nasion kopru
- ½ łyżeczki ostrej papryki, zmielonego pieprzu i szafranu (opcjonalnie)
Przygotowanie:
Pomidory parzymy w gorącej wodzie, następnie obieramy ze skórki i kroimy na ćwiartki, usuwamy szypułki oraz nasiona z komór. Miąższ kroimy w drobną kosteczkę. Paprykę czerwoną kroimy na 4 ćwiartki, usuwamy nasiona, a następnie kroimy w kosteczkę. Papryczkę chili pozbawiamy pestek i drobno siekamy. Cebulę, czosnek, marchewkę i jabłka obieramy. Cebulę kroimy w kosteczkę, czosnek drobno siekamy (albo przepuszczamy przez praskę), zaś marchewkę trzemy na tarce o dużych oczkach. Jabłka kroimy na kawałki i usuwamy gniazda nasienne. Wszystkie warzywa wkładamy do dużego gara i pod przykryciem doprowadzamy do zagotowania na większym ogniu, w międzyczasie mieszamy 1-2 razy. Po zagotowaniu dodajemy pozostałe składniki: ocet, cukier, sól i oliwę oraz przyprawy. Całość porządnie mieszamy, przykrywamy i gotujemy przez około 1 godzinę. W trakcie gotowania od czasu do czasu mieszamy warzywa. Po ugotowaniu porządnie rozgniatamy warzywa praską do ziemniaków i gotujemy przez kolejną godzinę (także pod przykryciem), już na nieco mniejszym ogniu, w międzyczasie mieszając je. Potem zdejmujemy przykrywkę i gotujemy kolejna godzinę, także mieszając co jakiś czas. Gotowy sos przekładamy do wcześniej wyparzonych i suchych słoików. Zamykamy suchymi i czystymi wieczkami, odwracamy do góry dnem i zostawiamy do całkowitego ostudzenia. Sos adżika przechowujemy w spiżarce, piwnicy albo szafce kuchennej.
Sos adżika – z czym to się je?
Sos adżika jest doskonałym dopełnieniem zup, gulaszów, sałatek, a także wszelkich sosów (w tym również pomidorowego i paprykowego), a także wszelkich dipów. Sprawdzi się także jako pikantna marynata do mięs i grillowanych warzyw (papryki, pieczarek).
Ostry sos adżika połączona z daniami z grilla, pieczonym mięsem, pieczonymi warzywami, szaszłykami, makaronami, nachosami, frytkami czy pieczonymi ziemniaczkami nada nutkę ostrości i powiew egzotyki zwyczajnym przekąskom. Doskonale sprawdzi się również jako zwyczajny sos, już bez żadnych dodatków, smarowana na świeżym, chrupiącym pieczywie. Niezależnie, czy chcesz ją dodać do potraw mięsnych, czy wegetariańskich: zwykły pikantny ketchup, ostawiamy na półkę, bo lepszym dopełnieniem ostrego smaku i aromatu jest właśnie sos adżika.
Sos adżika w kuchni
Tagiatelle z bakłażanem i sosem adżika
Składniki:
- 750 g pomidorów
- 250 g czerwonej papryki
- 5 ząbków czosnku
- ½ papryczki chili
- 25 g octu spirytusowego
- ½ szklanki cukru brązowego
- ¼ szklanki oliwy
- 750 g bakłażana
- 500 g makaronu tagiatelle
- 3-4 listki startego parmezanu
- kilka listków świeżej bazylii
Przygotowanie:
Pomidory parzymy, obieramy ze skórki i kroimy na mniejsze kawałki. Paprykę czyścimy z nasionek i także kroimy na mniejsze kawałki. Czosnek obieramy ze skórki, papryczkę chili razem z nasionkami kroimy na mniejsze kawałki. Wszystkie składniki przekładamy do blendera i dokładnie miksujemy. Do powstałego sosu dodajemy ocet, sól, cukier i oliwę. Całość gotujemy na średnim ogniu przez około 20 minut, żeby sos lekko zgęstniał. Bakłażana myjemy i kroimy w grube krążki, a następnie w grubą kostkę. Dorzucamy do powstałego sosu i gotujemy rzez kolejne 20 minut. Makaron gotujemy al dente, odcedzamy i mieszamy z sosem adżika i bakłażanami. Na koniec posypujemy startym serem parmezan i dekorujemy listkami świeżej bazylii.
Pieczarki faszerowane kaszą jaglana i sosem adżiką
Składniki:
- 15-20 sztuk dużych kapeluszy pieczarek
- ½ szklanki kaszy jaglanej
- szklanka wody
- łyżka sosu adżika
- pieprzu zielonego i sól kamienna do smaku
- 2 łyżeczki posiekanej natki pietruszki
- oliwa z oliwek
- 10 dag startego sera mozzarella
Przygotowanie:
Kaszę gotujemy wcześniej zgodnie ze wskazówkami producenta. Po ugotowaniu i odcedzeniu dodajemy sos adżika, natkę pietruszki i doprawiamy do smaku sola i pieprzem. Kapelusze pieczarek obieramy ze skórki, układamy w naczyniu żaroodpornym i wypełniamy farszem z kaszy. Na koniec polewamy odrobina oliwy i posypujemy startym serem mozzarella. Piekarnik nagrzewamy do 180 stopni i pieczemy przez 20 minut.
Czy warto jeść sos adżika?
Jeśli będziecie podróżować w rejonie Kaukazu, nie wahajcie się skosztować tego smakowitego sosu. Nie na darmo uchodzi za tamtejszy przysmak, który stosowany jest niemal do wszystkiego. Jeśli nie planujecie wyprawy w tamte rejony, gotowy sos adżika można kupić w sklepach z orientalną żywnością, albo dobrych supermarketach. Można ją też samodzielnie przygotować w domowym zaciszu. Nie jest specjalnie trudna do zrobienia, ale pochłania sporo czasu. Nie mniej jednak warto mieć w zanadrzu taki sos, od czasu do czasu będzie miłą odmianą i egzotycznym dodatkiem do codziennych posiłków.
- https://www.tppra.org/en/publications/adjika-abkhazian-spice; 2020-01-02;
- https://jam-news.net/secrets-from-sukhum/; 2020-01-02;
- https://ifoodreal.com/adjika-recipe/; 2020-01-02;
- Georgian Journal; "Ajika sauce – Very Georgian and very spicy"; https://www.georgianjournal.ge/georgian-cuisine/30026-ajika-sauce-very-georgian-and-very-spicy.html; 2020-01-02;
- Oliver Bullough; "ADJIKA: SAUCE OF GLORY, PRIDE OF ABKHAZIA"; https://roadsandkingdoms.com/2012/adjika-sauce-of-glory-pride-of-abkhazia/; 2020-01-02;
- Stella Adleyba; "A daily dose of Abkhaz adjika for a longer life"; https://jam-news.net/secrets-from-sukhum/; 2020-01-02;
- Kara Elder; "Adjika: A Georgian condiment that brings fire to the table"; https://www.newstimes.com/food-entertaining/article/Adjika-A-Georgian-condiment-that-brings-fire-to-13126761.php; 2020-01-02;
- Sputnik Abkhazia; "Pepper and Stone: how to 'produce' Abkhazian ajika"; https://abkhazworld.com/aw/blogs/1513-pepper-and-stone-how-to-produce-abkhazian-ajika; 2020-01-02;
- Taste Atlas; "Ajika"; https://www.tasteatlas.com/ajika; 2020-01-02;
Muszę koniecznie spróbować
Ta propozycja, mimo że smaczna i zdrowa nie ma wiele wspólnego z kaukaskim sosem adżika. Pomidory to składnik, który w sosie na Kaukazie nie jest stosowany. Z nimi to tylko ketchup, może nieco ostrzejszy i przypominający amerykański barbecue.
Spotkałam przepis na sos adżika (Ajika (gruz. აჯიკა) w wersji z pomidorami : https://georgianrecipes.net/2013/09/29/ajika-with-tomatoes/
Według przepisu z tej strony robiłam wspaniały gruziński sos z mirabelek tkemali.Pozdrawiam