Sos pomidorowy – właściwości, skład i zastosowanie sosu pomidorowego
Sos pomidorowy to jeden z najbardziej rozpowszechnionych na świecie dodatków do makaronu, pizzy i innych dań. Potrawy z sosem pomidorowym są jedzone w niemal każdej części globu. Nic dziwnego. Sos pomidorowy jest bowiem bardzo łatwy w przygotowaniu, a w wersji podstawowej jest niskokaloryczny, a przy tym bogaty w potas. Skodyfikowana historia sosu pomidorowego jest nieco krótka i sięga końca XVIII wieku. Obecnie sos pomidorowy oparty jest nadal na tej samej recepturze. Poznajmy ten przysmak lepiej.
Sos pomidorowy – co to takiego?
Sos pomidorowy to rodzaj dania, którego podstawowym składnikiem są pomidory. Najprostszy sos pomidorowy składa się tylko i wyłącznie z posiekanych, gotowanych pomidorów z dodatkiem oliwy z oliwek, soli, ziół lub innych przypraw. Opcjonalnie pomidor może być wyparzony w celu łatwiejszego zdjęcia skórki, a nasiona mogą zostać usunięte. Dodatkowo do sosu dodaje się paprykę czerwoną, żółtą i zieloną. Najpopularniejsze przyprawy dodawane do sosu pomidorowego to czosnek, bazylia, oregano, papryka, pieprz cayenne oraz pietruszka. Sos pomidorowy może być składnikiem wielu potraw, takich jak zupa pomidorowa, pizza czy spaghetti oraz różnego rodzaju dania mięsne. Aby zapobiec nadmiernemu wysychaniu sosu, dodaje się do niego wodę lub dolewa inną, bardziej aromatyczną substancję, na przykład wino. Częstym składnikiem sosu pomidorowego jest także drobno posiekany czosnek oraz cebula.
Historia sosu pomidorowego
Wzmiankę o sosie pomidorowym po raz pierwszy odnajdujemy w pismach hiszpańskiego franciszkanina, Bernardina de Sahaguna. Opisał on sos, który był oferowany na sprzedaż na rynku Tenochtitlan, położonego na obszarze dzisiejszego Meksyku.
Pierwszy przepis na makaron z sosem pomidorowym pojawił się stosunkowo późno, bo dopiero w 1790 roku we włoskiej książce kucharskiej ‘’L’Apicio Moderno’’, autorstwa rzymskiego szefa kuchni Francesco Leonardiego. O sosie pomidorowym jako o kultowym daniu kuchni francuskiej pisał na początku XX stulecia Auguste Escoffier w swoim przewodniku po smakach Francji. Obecnie gotowy sos pomidorowy można spotkać w niemal każdym supermarkecie, a także zamówić w restauracji jako dodatek do makaronu czy pizzy.

Właściwości sosu pomidorowego
Sos pomidorowy jest przyrządzany na bazie pomidorów, które są źródłem manganu, potasu, witaminy A, C i K. Potas i mangan wzmacniają kości oraz chronią przed skurczami mięśni. Witamina A jest konieczna do tego, by utrzymać w dobrym stanie nasz wzrok oraz ma wpływ na utrzymanie prawidłowego stanu tkanki łącznej. Witamina C pełni wiele przydatnych ról w organizmie. Utrzymuje w zdrowiu zęby i dziąsła, przyspiesza gojenie się ran, metabolizuje tłuszcze oraz bierze udział w procesie wchłaniania innych witamin i minerałów. Witamina K ma wpływ na dobre krzepnięcie krwi.
Sos pomidorowy to również źródło błonnika, który wspomaga trawienie, pozwala regulować poziom cukru we krwi, a także obniża poziom cholesterolu. Co więcej, sos pomidorowy zwykle podaje się z makaronem lub pizzą. Jeśli zadbamy o to, by makaron był pełnoziarnisty, a pizza pełna warzyw możemy uzyskać dodatkowe źródło błonnika.
W porównaniu z innymi sosami i dodatkami do potraw, sos pomidorowy nie jest kaloryczny. Czysty sos pomidorowy nie zawiera tłuszczu, dlatego dobrze wkomponowuje się w dietę niskotłuszczową. Sos pomidorowy to również źródło likopenu, który obok witaminy A i witaminy C ma działanie przeciwutleniające, chroniąc tkanki organizmu przed uszkodzeniem.
Poniższa tabelka przedstawia zawartość składników w 100 gramach sosu pomidorowego.

Sos pomidorowy na świecie
Sos pomidorowy jest chętnie zjadany na całym świecie: począwszy od Ameryki Południowej, poprzez Europę, Afrykę, aż po Nową Zelandię i Australię.
W Meksyku podstawowa wersja sosu pomidorowego była przyrządzona poprzez zgniatanie pomidorów do wersji puree w glinianym moździerzu. W meksykańskiej nomenklaturze na żywność z dodatkiem sosu pomidorowego określana jest mianem entomatada. Często sos pomidorowy jest stosowany jako baza pod inne sosy.
Chociaż pomidor pojawił się w Europie w XVI wieku, to jednak pierwsze sosy z jego wykorzystaniem we Włoszech zaczęto przyrządzać dopiero pod koniec XVIII wieku. Istnieje wiele odmian włoskiego sosu pomidorowego: począwszy od bardzo prostej wersji sosu po pikantne sosy puttanesca i arrabbiata. Włosi bardzo chętnie sos pomidorowy podają z makaronem, często dodając różne składniki takie jak kiełbasa, małże, bekon, tuńczyk czy warzywa. Wyjątkowo popularnym rodzajem sosu jest sos pomidorowo-czosnkowy. We Włoszech jest tak zwany alla pizzaiola. Stosuje się go głównie jako dodatek do makaronów, pizzy i mięs.
W Wielkiej Brytanii nazwa „sos pomidorowy” jest używana w kilku znaczeniach. W restauracyjnym menu ‘’sos pomidorowy” to zazwyczaj świeżo przygotowany sos na bazie pomidorów. Natomiast w potocznym rozumieniu ‘’sos pomidorowy’’ jest często kojarzony z ketchupem.
Sos pomidorowy jest chętnie jedzony również we Francji. W pochodzącym z początku XX wieku przewodniku Auguste’a Escoffiera po kuchni francuskiej, sos pomidorowy jest uznawany za jeden z pięciu klasycznych dań tamtego kraju. Sos pomidorowy w wersji francuskiej składa się z przecieru pomidorowego lub świeżych pomidorów oraz dodatków m.in. w postaci cebuli, liści laurowych, tymianku, czosnku, cukru, soli i pieprzu. W niektórych przypadkach do zagęszczenia sosu stosuje się także masło albo mąkę.
W Nowej Zelandii i Południowej Afryce sosem pomidorowym określa się sprzedawany na szeroką skalę sos stołowy, przypominający amerykański ketchup. Tego typu sos nie zawiera octu i jest zazwyczaj dodawany do kiełbasy, pasztetów mięsnych, steków oraz ryby z frytkami. Sosy na bazie pomidorów najczęściej nazywane są sosami makaronowymi, ze względu na to, że są podawane razem z makaronem. Innym stosowanym określeniem w tamtej części świata jest ‘’sos Napoletana’’.
W Australii sos pomidorowy jest również chętnie jedzony i używany w taki sposób jak popularny ketchup amerykański. Określenie ‘’sos pomidorowy’’ używa się także jako dodatku do dań w stylu włoskim.
W Stanach Zjednoczonych „sos pomidorowy” odnosi się do dwóch różnych sosów. Jeden to koncentrat pomidorowy z solą i minimalnymi ziołami. Ten typ sosu zazwyczaj wykorzystuje się do gotowania, na przykład zupy.
Drugie zastosowanie terminu „sos pomidorowy” w USA dotyczy gotowanego sosu z pomidorów, zwykle zawierającego oliwę z oliwek i czosnek. Ten typ sosu pomidorowego jest zazwyczaj podawany z makaronem, a czasami z mięsem. Rzadziej podawany jest samodzielnie z kurczakiem lub wołowiną. Popularną odmianą sosu pomidorowego jest włosko-amerykański sos marinara. Jest to prosty sos pomidorowy z ziołami – głównie pietruszką i bazylią.
Zastosowanie sosu pomidorowego w kuchni
Sos pomidorowy jest wykorzystywany w kuchni na wiele sposobów. Można podawać go jako dodatek do makaronu lub ryżu, a nawet ziemniaków. Chętnie jest również jedzony z mięsem, na przykład kurczakiem czy wołowiną. Sos pomidorowy stanowi również bazę pod pizzę. Pełni również funkcję sosu, którym polewa się już upieczony, gotowy kawałek pizzy.
Sos pomidorowy zamknięty w koncentracie pomidorowym lub przecierze pomidorowym wykorzystuje się również do przygotowywania zup, na przykład zupy pomidorowej albo dania o nazwie Boeuf Stroganow. Sos pomidorowy to również świetny dodatek do gnocchi oraz innych klusek.

Przepis na sos pomidorowy
Sos pomidorowy można w bardzo łatwy sposób przygotować samodzielnie w domu. Poniżej przepis na ten przysmak.
Składniki:
- 1/4 szklanki oliwy z oliwek
- 1 cebula szalotka drobno pokrojona w kostkę
- 1 liść laurowy
- 1 łyżeczka posiekanego świeżego oregano lub 1/2 łyżeczki suszonej przyprawy
- 2 ząbki czosnku, z grubsza posiekane
- 2 łyżeczki soli morskiej lub do smaku
- 2 łyżki koncentratu pomidorowego
- 2 puszki po 350 ml posiekanych pomidorów, razem z sokiem
Przygotowanie:
Podgrzej oliwę w dużym garnku na średnim ogniu. Dodaj cebulę, liść laurowy, oregano, czosnek i sól. Gotuj przez około 10 minut, często mieszając, aż cebula się zeszkli. Dodaj koncentrat pomidorowy i kontynuuj gotowanie przez kolejne 5 minut. Dodaj pomidory i ciągle mieszaj, aż sos zacznie się gotować. Przykręć ogień i gotuj przez 1 godzinę, mieszając co 5 minut, aby zapobiec przypaleniu sosu na dnie garnka. W razie potrzeby dopraw dodatkową porcją soli. Przed podaniem wyjąć liść laurowy.
Czy warto jest stosować sos pomidorowy?
Sos pomidorowy to znany na całym świecie przysmak, który można w łatwy i szybki sposób przyrządzić samodzielnie. Podstawowym składnikiem sosu pomidorowego są posiekane pomidory, do których dodaje się różnorodne przyprawy. W zależności od kraju mogą być to zupełnie różne dodatki. Sos pomidorowy to dodatek do pizzy, mięs oraz zup. Ze względu na wysoką zawartość pomidorów jest dobrym źródłem potasu.
- https://www.historiacocina.com/es/historia-del-tomate; 2019-06-05;
- https://www.epicurious.com/recipes/food/views/classic-tomato-sauce-; 2019-06-05;
- https://www.livestrong.com/article/522521-the-advantages-of-tomato-sauce/; 2019-06-05;
- https://www.news.com.au/lifestyle/food/whats-the-difference-between-tomato-sauce-and-ketchup/news-story/7f2bffc6826ce6aedc06674ecbf93b14; 2019-06-05;
- https://ich.unesco.org/en/RL/traditional-mexican-cuisine-ancestral-ongoing-community-culture-the-michoacan-paradigm-00400; 2019-06-05;






