Wegetacja » Opis » co to? » Definicja pojęcia
Ekologia.pl Wiedza Encyklopedia wegetacja
Definicja pojęcia:

wegetacja

Spis treści

Wegetacja, okres wegetacji – okres intensywnego wzrostu i rozwoju roślin, obejmujący procesy życiowe zachodzące w organizmie roślinnym począwszy od wysiewu i kiełkowania nasion, poprzez wykształcanie się i rozbudowę organów wegetatywnych (korzeni, pędów, liści), a skończywszy na wytwarzaniu organów generatywnych służących do rozmnażania płciowego (kwiatów, owoców, nasion). Długość okresu wegetacji roślin zależy zarówno od czynników wewnętrznych wynikających z biologicznych właściwości określonego gatunku (np. uwarunkowań genetycznych, stężenia fitohormonów), jak i zewnętrznych czynników środowiskowych (np. nasłonecznienia, temperatury, wilgotności, obecności niezbędnych składników mineralnych, ilości dwutlenku węgla i tlenu). Okres wegetacji w strefie klimatu umiarkowanego trwa od ostatnich przymrozków wiosennych do pierwszych przymrozków jesiennych i obejmuje część roku ze średnią dobową temperaturą powietrza wyższą niż 5°C.

Okres wegetacji

Wegetacja (łac. vegetatio – wyrastanie) jest okresem intensywnego wzrostu i rozwoju roślin, obejmującym wszystkie procesy życiowe zachodzące w organizmie roślinnym w ciągu sezonu wegetacyjnego, począwszy od siewu nasion, przez kiełkowanie (germinację) prowadzące do aktywacji zarodka skutkującej przemianą nasion w siewki oraz wykształcanie się i zwiększanie rozmiarów organów roślinnych, skończywszy na wytworzeniu plonów (np. owoców, nasion).

Procesy wzrostu i rozwoju roślin składają się z dwóch głównych faz:

  • fazy wegetatywnej – fazy wykształcania się i rozbudowy tkanek roślinnych (np. tkanki miękiszowej, przewodzącej, wzmacniającej, okrywającej) i organów wegetatywnych (korzeni, pędów, liści), trwającej od momentu kiełkowania nasion i powstania siewki do wykształcenia się pierwszych zawiązków kwiatowych;
  • fazy generatywnej – fazy wykształcania narządów płciowych roślin (tzw. organów generatywnych) służących do rozmnażania; obejmującej powstawanie zawiązków kwiatowych, pąków kwiatowych i kwiatów (procesy kwitnienia) oraz owoców i nasion (procesy owocowania).

Procesy wzrostu i rozwoju roślin zachodzące w sezonie wegetacyjnym podlegają wspólnej regulacji czynników wewnętrznych związanych z aktywacją lub inaktywacją określonych genów (np. genów homeotycznych) i aktywnością kodowanych przez nie białek (np. białek homeodomenowych) bądź zmianą stężenia fitohormonów oraz zewnętrznych czynników środowiskowych głównie z panujących na danym obszarze warunków klimatycznych.

Wegetacja jest okresem intensywnego wzrostu i rozwoju roślin rozpoczynającym się wraz z wysiewem nasion i kończącym się wraz z wytworzeniem plonów (owoców i nasion). Źródło: Shutterstock

Czynniki wpływające na wegetację roślin

Długość okresu wegetacji zależy w dużej mierze od czynników wewnętrznych wynikających z biologicznych właściwości określonego gatunku rośliny (np. uwarunkowań genetycznych, stężenia fitohormonów), stopnia jej adaptacji do zmiennych warunków siedliskowych oraz występowania zewnętrznych czynników środowiskowych korzystnych dla rozwoju roślinności (m.in. odpowiedniej temperatury, nasłonecznienia, ilości opadów atmosferycznych, rodzaju gleby, obecności niezbędnych składników mineralnych, ilości dwutlenku węgla i tlenu).


Kiełkowanie nasion, rozpoczynające fazę wzrostu i rozwoju wegetatywnego, zależy od:

Czynniki warunkujące kiełkowanie nasion (optymalna temperatura, odpowiednia wilgotność) odgrywają istotną rolę w początkowych etapach cyklu rozwojowego siewek, tworzeniu się organów wegetatywnych (korzeni, pędów, liści) oraz przekształcaniu się siewki w dojrzałą roślinę. Wzrost i rozwój roślin warunkowany jest również dostępem światła, obecnością składników mineralnych oraz odpowiednim stężeniem fitohormonów (np. auksyn, giberelin).

Czynniki warunkujące procesy wzrostu i rozwoju roślin. Źródło: Shutterstock

Kwitnienie, rozpoczynające fazę wzrostu i rozwoju generatywnego, regulowane jest przez wiele czynników zewnętrznych i wewnętrznych, do których zalicza się temperatura, różnice we względnej długości okresów światła (dnia) i ciemności (nocy) w cyklu dobowym zależnych od określonej pory roku (tzw. fotoperiodyzm), wiek rośliny, stosunek ilości cukrów do ilości związków azotowych zawartych w organizmie i obecność hormonów kwitnienia (florigenów).

Rośliny strefy klimatu umiarkowanego wykazują zróżnicowane zależności inicjacji kwitnienia od długości okresów światła i ciemności (tzw. reakcje fotoperiodyczne):

Wzrost i rozwój roślin jednorocznych (np. zbóż jarych, grochu) odbywa się w ciągu jednego sezonu wegetacyjnego; rozpoczyna się na wiosnę z wytworzeniem organów wegetatywnych i kwiatów, a kończy jesienią wraz z wydaniem dojrzałych nasion i obumarciem rośliny. Cykl rozwojowy roślin dwuletnich (np. buraka, kapusty, marchwi) odbywa się przez dwa sezony wegetacyjne przedzielone okresem spoczynku zimowego. Rośliny te w pierwszym sezonie wykształcają organy wegetatywne (krótkie, ulistnione pędy), w drugim – wytwarzają nasiona, po czym obumierają. Cykl rozwojowy roślin wieloletnich (np. bylin) obejmuje wiele sezonów wegetacyjnych przedzielonych spoczynkiem zimowym. Rośliny te każdego roku wytwarzają nowe pędy nadziemne z przetrwalnikowych organów podziemnych (np. kłączy, cebul).

Wegetacja roślin w różnych strefach klimatycznych kuli ziemskiej

Długość sezonu wegetacyjnego, czyli części roku sprzyjającej rozwojowi roślinności, wykazuje duże zróżnicowanie w zależności od warunków klimatycznych panujących na określonych obszarach kuli ziemskiej (strefach klimatycznych). Główne czynniki wpływające na przebieg wegetacji obejmują temperaturę powietrza, ilość i rozkład opadów atmosferycznych w ciągu roku, odległość od mórz i oceanów, oddziaływanie wiatrów i prądów morskich, wysokość nad poziomem morza oraz szerokość geograficzną (odległość danego obszaru od równika).

Długość sezonu wegetacyjnego w zależności od strefy klimatycznej kuli ziemskiej:

  • strefa klimatów tropikalnych (regiony równikowe i międzyzwrotnikowe) – sezon wegetacyjny trwa z reguły cały rok; na niektórych obszarach może zostać przerwany przez okres intensywnych opadów atmosferycznych w trakcie pory deszczowej; rośliny występujące w strefie tropikalnej zaliczane są do roślin dnia krótkiego;
  • strefa klimatów umiarkowanych (regiony położone pomiędzy zwrotnikami i kołami podbiegunowymi) – sezon wegetacyjny trwa od ostatnich przymrozków wiosennych do pierwszych przymrozków jesiennych i obejmuje część roku ze średnią dobową temperaturą wyższą niż 5°C; najdłuższy sezon wegetacyjny występuje na obszarach podzwrotnikowych, najkrótszy – na obszarach podbiegunowych i górskich; roślinność strefy umiarkowanej zaliczana jest do roślin dnia krótkiego i roślin dnia długiego;
  • strefa klimatów polarnych (regiony położone za kołami podbiegunowymi) – sezon wegetacyjny jest krótki – trwa 2-3 miesiące (90-100 dni) na obszarach południowych lub 1,5-2 miesiące (50-60 dni) na obszarach północnych (w półroczu letnim pomiędzy lipcem i wrześniem); roślinność strefy polarnej zaliczana jest do roślin dnia długiego.

Sezon wegetacyjny w Polsce położonej w strefie klimatu ciepłego umiarkowanego o cechach przejściowych obejmuje część roku ze średnią dobową temperaturą powietrza wyższą niż 5°C (ok. 200 dni). Długość okresu wegetacji wykazuje zróżnicowanie w zależności od położenia geograficznego w obrębie kraju. Najdłuższe okresy wegetacji cechują obszary południowo-zachodniej Polski pozostające pod wpływem ciepłego i wilgotnego powietrza napływającego znad Atlantyku (ok. 220 dni) natomiast najkrótsze okresy wegetacji występują na obszarach północno-wschodniej Polski pozostających pod wpływem chłodnego i suchego powietrza kontynentalnego ze wschodu (ok. 150-160 dni) i obszarach górskich (ok. 100-150 dni).

Długość okresu wegetacji na obszarze Polski. Źródło: Pedros.lol, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons

Sposoby przedłużania okresu wegetacyjnego

Wszystkie rośliny uprawne (np. rośliny oleiste, włókniste zbożowe, strączkowe, warzywne, sadownicze) posiadają ściśle określony okres wegetacji wynikający z ich uwarunkowań genetycznych i adaptacji do warunków siedliskowych, co w znacznym stopniu przekłada się na możliwość ich uprawy. Rośliny o długim okresie wegetacji uprawia się więc  na obszarach o korzystnych warunkach termicznych i wilgotnościowych utrzymujących się przez większą część roku, natomiast rośliny o mniejszych wymaganiach – na obszarach o krótkim sezonie wegetacyjnym. Możliwa jest również uprawa roślin poza ich naturalnym okresem wegetacji lub uprawa roślin pochodzących z innych stref klimatycznych dzięki zastosowaniu licznych rozwiązań lub zabiegów agrotechnicznych przedłużających sezon wegetacyjny.
Główne rozwiązania umożliwiające przedłużenie sezonu wegetacyjnego obejmują:


Przedłużenie okresu wegetacji roślin uprawnych możliwe jest również dzięki stosowaniu zabiegów agrotechnicznych, takich jak m.in. sztuczne nawadnianie, stosowanie nawozów mineralnych (np. nawozów azotowych) bądź ściółkowanie, czyli okrywanie gleby warstwą ściółki (mulczu) składającej się z materii organicznej (np. skoszonej trawy, opadłych liści, niekwitnących chwastów, siana, słomy, wiórów drzewnych, kory, odpadków kompostowych).

Uprawa ogórków szklarniowych. Źródło: Pavlo Baliukh/Shutterstock
Indeks nazw
Szukaj lub wybierz według alfabetu
A B C D E F G H I J K L Ł M N O P Q R S Ś T U V W X Y Z Ź Ż
4.8/5 - (11 votes)
Default Banner Post Banner
Subscribe
Powiadom o
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments