Pozyskiwanie i przechowywanie słomy
Słoma jest rolniczym produktem ubocznym uprawy zbóż (pszenicy, żyta, pszenżyta, owsa, ryżu, jęczmienia, kukurydzy), roślin oleistych (rzepaku, rzepiku, słonecznika, lnu, maku lekarskiego) oraz roślin strączkowych (grochu, bobiku, soi, łubinu). Stanowią ją dojrzałe lub wysuszone łodygi i źdźbła roślin, opadłe liście, plewy (podsadki – niewielkie liście wyrastające u podstawy kłosków), łuszczyny oraz strączyny pozostające po oddzieleniu ziarna lub nasion.Po omłocie (oddzieleniu ziarna lub nasion) słoma jest zwykle przechowywana luzem bądź zbierana z pola uprawnego przez maszyny rolnicze – prasy zwijające (belujące) lub prasy kostkujące. Prasy prasują zebraną słomę i zwijają ją w kwadratowe, prostokątne lub okrągłe bele, które po osiągnięciu pożądanej wielkości owijane są sznurkiem lub siatką, a następnie są wyrzucane na ziemię. Bele słomy są składowane w stodołach bądź na wolnym powietrzu w stogach lub stertach zabezpieczonych przed działaniem czynników atmosferycznych folią lub agrowłókniną.
Słoma, fot. shutterstock
Skład chemiczny słomy
Słoma stanowi źródło materii organicznej i składników mineralnych (makroelementów oraz mikroelementów). Głównymi makroelementami są węgiel (40-48% ) oraz tlen (36-45%), pozostałe składniki występują w słomie w niewielkich ilościach – wodór (5,3-6,4%), azot (0,3-1,1%), fosfor (0,23-0,46%), siarka (0,2-0,4%).Mikroelementy stanowią ok. 2-9% suchej masy słomy. Głównymi pierwiastkami z tej grupy składników mineralnych są krzem (tlenek krzemu SiO₂) (36%), potas (tlenek potasu K₂O) (25%) oraz wapń (tlenek wapnia CaO) (19%). W mniejszych ilościach występują magnez (tlenek magnezu MgO) (5%) oraz pozostałe mikroelementy (m.in. bor, miedź, mangan, cynk, molibden) stanowiące łącznie ok. 9% suchej masy.
Słoma zawiera znaczne ilości złożonych związków organicznych, do których zalicza się głównie celulozę (30-45%), hemicelulozę (15-30%) oraz ligninę (15-20%); białka stanowią ok. 4-9% suchej masy.
Bele słomy, fot. shutterstock
Wykorzystanie słomy
Słoma wykorzystywana jest jako pasza objętościowa w żywieniu przeżuwaczy (bydła, kóz, owiec) oraz koni. Cechuje się niską strawnością oraz wartością pokarmową ze względu na wysoką zawartość niestrawnych związków organicznych – celulozy, hemicelulozy oraz ligniny (włókno surowe) oraz niewielką zawartość białka. Pasza zawierająca optymalną ilość włókna surowego pobudza wydzielanie soków żołądkowych oraz reguluje przesuwanie się treści pokarmowej. Słoma używana jest również jako ściółka dla zwierząt hodowlanych – drobiu (kur, kaczek, indyków), koni, krów oraz świń.Słoma, ze względu na zawartość materii organicznej i składników mineralnych, jest ceniona jako nawóz organiczny wykorzystywany w nawożeniu wszystkich rodzajów gleb, z wyjątkiem gleb kwaśnych o małej aktywności biologicznej. Odpowiednie rozdrobnienie i równomierne rozrzucenie słomy na polu uprawnym, w połączeniu z zabiegiem przyorania, wzbogaca glebę w próchnicę oraz składniki mineralne niezbędne do życia i funkcjonowania roślin. Słoma jest używana także w produkcji sztucznego obornika, poprzez kompostowanie z odpadkami organicznymi zwilżanymi gnojowicą lub gnojówką.
Słoma jest wykorzystywana jako ściółka (mulcz) w ogrodnictwie (np. w uprawie truskawek, ogórków) jako warstwa chroniąca przed nadmiernym rozwojem chwastów oraz warstwa zabezpieczająca glebę przed niekorzystnym oddziaływaniem czynników siedliskowych. Jest również cenionym podłożem w uprawie grzybów jadalnych (np. pieczarek, boczniaków, pochwiaków wielkopochwowych). Słomiane chochoły wykorzystywane są do okrywania krzewów różanych, co chroni te rośliny przed przemarznięciem.
Słoma stanowi alternatywne dla węgla źródło energii. Jako biopaliwo używane są brykiety słomiane cechujące się wilgotnością o wartości 12-20% oraz niską zawartością metali alkalicznych i chloru.
Słoma jest stosowana w budownictwie jako materiał konstrukcyjny (np. płyty pilśniowe ze słomy rzepakowej, deski kompozytowe z wypełniaczem ze słomy pszenicznej) oraz jako materiał służący do izolacji i ocieplania ścian budynków. Słoma żytnia, słoma pszeniczna oraz słoma trzcinowa (wyschnięte łodygi trzciny) są używane jako lekkie, wodoodporne pokrycia dachowe o dobrych właściwościach izolacyjnych (strzechy) w budownictwie mieszkalnym oraz regionalnym (np. zajazdach).
Słoma żytnia i słoma owsiana stanowią materiał używany do wyplatania koszy, kapeluszy słomkowych oraz innych wyrobów plecionych – mat, plecionek, wycieraczek po drzwi, tarcz łuczniczych (słomianek), zabawek oraz artykułów dekoracyjnych. Słoma ryżowa służy do wyrobu tradycyjnych japońskich domków dla kotów (Neko chigura). Z plecionej słomy wykonuje się również ule kopulaste (kószki, bezdenki). Słoma pszeniczna wykorzystywana jest w produkcji biodegradowalnych talerzy oraz opakowań na żywność. Roztarta słoma może być używana w produkcji papieru.
Słoma jest powszechnie używana jako ściółka dla zwierząt hodowlanych, fot. shutterstock
Bibliografia
- Heather Bateman, Steve Curtis, Katy McAdam; “Dictionary of Agriculture, 3rd Edition ”; A & C Black Publishers Ltd, Londyn 2006;
- “Nowa Encyklopedia Powszechna PWN”; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997.;
- Janusz Kozakiewicz, Eliza Nieściór; “Słoma i sposoby jej użytkowania w gospodarstwach rolniczych, ”; Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa, Puławy 1984.;
- Zbigniew Podbielkowski; “Słownik roślin użytkowych”; Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa, 1989.;
- promil
