Bazylia przyprawa – właściwości, wartości odżywcze i zastosowanie bazylii

Bazylia to obowiązkowy składnik włoskiego pesto, który zachwyca swoim orzeźwiającym aromatem i lekko korzennym smakiem. Ale bazylia, to zioło przyprawowe, które znajduje zastosowanie nie tylko w kuchni. Świeże listki tej rośliny kryją w sobie olejek eteryczny, który wykorzystuje m.in. się w aromaterapii. Zawierają one także wiele związków czynnych i wartości odżywczych, które usprawniają procesy trawienne i działają odkażająco. Dlaczego warto uprawiać bazylię na kuchennym parapecie i kiedy najlepiej dodawać ją do potraw, aby liście zachowały swój piękny aromat?

Bazylia pospolita (Ocimum basilicum), zwana też bazylią wonną, bazylkiem ogrodowym, bazylijką zwyczajną, balsamem czy bazyliszką polską, stanowi gatunek rośliny jednorocznej z rodziny jasnotowatych. Prawdopodobnie wywodzi się z rejonów afrykańskich, jednak obecnie nigdzie na świecie nie występuje dziko i jest rośliną wyłącznie uprawną. Bazylia, wraz z rozmarynem, tymiankiem, szałwią, miętą pieprzową, cząbrem ogrodowym i majerankiem, należy do tzw. ziół prowansalskich.

Co wspólnego ma bazylia z bazyliszkiem?

Nazwa bazylii pochodzi od greckiego słowa βασιλεύς (basileus), które oznacza „król”. Starożytni wierzyli bowiem, że jedynie władca może zerwać tę wyjątkową roślinę. Z kolei w antycznym Rzymie nazwę Basilescus kojarzono z potworem – bazyliszkiem. Zioło to miało za zadanie chronić ludność przed śmiertelnie niebezpiecznym urokiem bestii, niczym magiczny talizman. Mieszkańcy Libii zaś wierzyli, że spożywanie wonnych liści bazylii chroni przed pustynnymi skorpionami i wężami.

Bazylia – zielony sekret sosu pesto

Dziś bazylię ceni się przede wszystkim ze względu na jej oryginalny smak i wspaniały aromat. Kulinarne walory tej rośliny wykorzystują przede wszystkim Włosi, który uważają bazylię za jeden z podstawowych składników narodowej kuchni – bez niej nie da się przyrządzić słynnego na całym świecie sosu pesto. Liście bazylii nadają potrawom intensywny, korzenny, lekko pikantny, a zarazem słodki smak i zapach. Można ich używać także do dekoracji dań. Jeśli uprawiamy bazylię w doniczce, liście możemy zrywać przy pomocy ostrego noża. Zebrane listki można zarówno suszyć, jak i mrozić, choć najbardziej aromatyczna jest bazylia świeża. Przyprawa ta doskonale urozmaica smak zup, dań rybnych, sałatek, makaronów czy pizzy. Najlepiej komponuje się z pomidorami w każdej postaci. W przypadku dań gotowanych, należy pamiętać, aby dodawać bazylię na sam koniec, ponieważ podczas dłuższej obróbki termicznej roślina traci swój smak i aromat.

Bazylia bordowa, cytrynowa lub cynamonowa

Na świecie istnieje aż 150 odmian bazylii, które różnią się między sobą kolorem i pokrojem. W przydomowym ogródku, poza bazylią zieloną, możemy uprawiać także bazylię bordową – zarówno w postaci kulistej jak i krzewiastej. Niektóre z odmian bazylii mają aromat cytrynowy (bazylia cytrynowa), inne zaś pachną cynamonem (bazylia cynamonowa). Często wykorzystuje się je do produkcji likierów lub deserów. Poza uprawą ogrodową, bazylię z łatwością można uprawiać także w doniczce na kuchennym parapecie.

Bazylia ogrodowa

Każda z odmian bazylii najlepiej rozwija się na stanowiskach słonecznych i zacisznych. Najlepsze podłoże pod uprawę tej rośliny jest próchnicze, umiarkowanie kwaśne, bogate w składniki odżywcze i dobrze nawodnione. Gleba ogrodowa powinna być zasilana nawozami mineralnymi. Bazylię najlepiej jest uprawiać z rozsady – możemy ją kupić w sklepie lub wyhodować samodzielnie. Nasiona wysiewa się na początku marca. Bazylia osiąga z reguły 50 cm wysokości i kwitnie od lipca do września.

Bazylia doniczkowa

Bazylia doskonale nadaje się również do uprawy doniczkowej. Świeże rośliny można nabyć przez cały rok w sklepach ogrodniczych i supermarketach. Aby bazylia wydawała dorodne i pachnące liście, najlepiej zaraz po dokonaniu zakupu przesadzić ją do doniczki ze świeżą ziemią. W czasie uprawy należy zapewnić bazylii jak najwięcej światła i regularnie nawadniać ziemię. Dokonując zbiorów, musimy pamiętać, by nie obrywać przypadkowych, pojedynczych listków rośliny, lecz uszczykiwać jedynie wierzchołki. Dzięki temu zabiegowi bazylia w miarę upływu czasu rozkrzewi się w tym miejscu i będzie mogła się swobodnie zregenerować.

Bazylia w domowej apteczce

Poza swoim przyprawowym zastosowaniem, bazylia to także cenny surowiec leczniczy. Zielarze i naturoterapeuci wykorzystują kwitnące i ulistnione pędy tej rośliny w formie suszu do kuracji wielu chorób i dolegliwości. Zawarte w bazylii olejki eteryczne, flawonoidy, garbniki i saponiny, nie tylko wykazują działanie prozdrowotne, lecz także łagodzą skurcze mięśniowe, usprawniają trawienie, działają przeciwzapalnie i antyseptycznie. Dzięki temu, że bazylia zapobiega skurczom żołądka i wzmaga produkcję soku żołądkowego, sprawdza się w przypadku wzdęć i niestrawności.

Można ją stosować także w przypadku braku apetytu i nudności. Zioło to posiada również właściwości przeciwgorączkowe. Zwolennicy medycyny naturalnej zapewniają także o uspokajającym, przeciwdepresyjnym i wzmacniającym działaniu bazylii, a zwłaszcza zawartego w niej olejku eterycznego. Olejek bazyliowy jest również szeroko stosowany w przemyśle perfumeryjnym do aromatyzowania wód, kosmetyków do pielęgnacji i mieszanek zapachowych.

Bazylia zawiera również białko, tłuszcze, węglowodany, błonnik, cukry, witaminy –  witamina A, witaminy z grupy B (witamina B1, B2, B3, B6 i B9), witamina C i E oraz sole mineralne – cynk, fosfor, magnez, mangan, miedź, potas, sód, wapń i żelazo.

Wybrane wartości odżywcze zawarte w 100 g świeżej bazylii:

Bazylia jako przyprawa

Bazylia jest nieodłącznym składnikiem dań kuchni śródziemnomorskiej. Świeże liście tej rośliny dodają oryginalnego smaku i świeżego aromatu wielu sałatkom i zupom. Najlepiej komponują się z pomidorami i potrawami mięsnymi. Za pomocą bazylii da się także delikatnie aromatyzować ocet winny czy oliwę z oliwek. W niektórych restauracjach można skosztować lodów bazyliowych, czekolad z dodatkiem tego zioła, a nawet likierów.

Aby zachować jak najwięcej walorów smakowych bazylii, zaleca się dodawać ją do potraw na końcowym etapie smażenia lub gotowania, ponieważ obróbka termiczna w wysokiej temperaturze sprawia, że roślina traci swój piękny aromat. Znacznie lepiej jest też używać świeżej bazylii, ponieważ proces suszenia sprawia, że listki są dużo mniej aromatyczne. Z pomocą bazylii możemy doprawić mnóstwo potraw, jednak najczęściej dodaje się ją do dań kuchni włoskiej – zwłaszcza makaronów.
Oto przepis na lekkie i orzeźwiające tagiatelle z bazylią i cukinią:

Składniki:

• 500 g tagiatelle
• 2 cukinie
• garść świeżych liści bazylii
• 4 łyżki oliwy z oliwek
• garść świeżo startego parmezanu
• świeżo zmielony pieprz czarny

Przygotowanie:
Makaron gotujemy w osolonej wodzie do średniej twardości (al dente). Cukinie dokładnie myjemy i kroimy w kostki. Na patelni rozgrzewamy oliwę i wrzucamy na nią cukinię. Smażymy przez ok. 2 minuty, nieustannie mieszając. Cukinia powinna być z wierzchu zeszklona, a w środku jędrna. Ugotowany makaron odcedzamy i dorzucamy do niego cukinię oraz listki bazylii. Następnie dodajemy dwie łyżki oliwy i wszystkie składniki dokładnie mieszamy. Gotowe danie nakładamy na talerze i posypujemy odrobiną parmezanu oraz świeżo zmielonego pieprzu.
Smacznego!

Kuchnia pachnąca bazylią

Niewątpliwie bazylia to jedno z ziół prowansalskich, które warto mieć w domowej spiżarni. Uprawiane w doniczce świeże liście bazylii, nie dość, że pięknie pachną, to jeszcze odstraszają komary. Poza dodawaniem ich do potraw kuchni włoskiej, można dorzucać je do innych posiłków – doskonale urozmaicają smak kanapek, deserów, a nawet zwykłej wody mineralnej. Orzeźwiający aromat tego zioła sprawdzi się zwłaszcza latem, z tego względu nasza letnia kuchnia powinna pachnieć bazylią!