Sok grejpfrutowy – właściwości, skład i zastosowanie soku grejpfrutowego

Sok grejpfrutowy należy do pięciu najpopularniejszych soków świata, rywalizując w rankingu globalnej produkcji o trzecią pozycję z sokiem ananasowym, a ustępując jedynie sokowi pomarańczowemu oraz jabłkowemu. Niewiele osób wie jednak, że specyficzny smak soku grejpfrutowego idzie w parze z niezwykłymi, choć kontrowersyjnymi właściwościami zdrowotnymi.

Z badań marketingowych wynika, że gorzkawy smak soku grejpfrutowego ma swoją stałą grupę miłośników, ale nie podbił gustów szerokiej rzeszy społeczeństwa. Podczas gdy sok pomarańczowy posiada bowiem 60%-owy udział w rynku (na podst. danych brytyjskich), sok grejpfrutowy to zaledwie ok. 4% globalnej wartości wyprodukowanych soków. Największym entuzjazmem przy tym pałają do niego Holendrzy, Francuzi i Niemcy, a więc mieszkańcy krajów, w których grejpfruty nie rosną!

Grejpfruty na sok

Grejpfrut (Citrus x paradisi) to gatunek będący naturalną hybrydą między pomarańczą a pomelo, który powstał spontanicznie prawdopodobnie na wyspie Barbados. Jako udany eksperyment Matki Natury spotkał się z dużym zainteresowaniem wśród ludzi, a w XIX w. zawędrował na Florydę, gdzie uprawiany jest masowo do dziś. W Stanach Zjednoczonych produkuje się 60% wszystkich grejpfrutów na świecie!

Owa genialna krzyżówka dała nam jednak nie jeden typ owocu, ale liczne odmiany, którym pomógł już oczywiście człowiek. W żółtej skórce dość dużych cytrusów znaleźć więc dziś możemy miąższ w kolorze białym, różowym, a także czerwonym. Ten ostatni jest zazwyczaj najsłodszy w smaku. I choć hodowcy wciąż udoskonalają owoce przeznaczone do bezpośredniej konsumpcji, tak, aby były większe i pozbawione pestek, do produkcji soku wykorzystuje się bardziej tradycyjne czerwone odmiany z pestkami – zdecydowanie najbardziej atrakcyjne w smaku.

Produkcja soku grejpfrutowego

Najzdrowszy i najłatwiejszy do wykonania sok grejpfrutowy to oczywiście ten wyciskany ręcznie. Z jednego owocu można tym sposobem uzyskać ¾ szklanki napoju, w którym będą również drobinki miąższu – bardzo korzystne dla organizmu, ale nie przez wszystkich lubiane.

Przyzwyczajony do otwierania kartoników i puszek z gotowymi napojami o homogenicznej konsystencji konsument niestety częściej wybiera sok grejpfrutowy produkowany komercyjnie. Jeszcze przed dwudziestoma laty był to przede wszystkim sok wytwarzany z koncentratu, ale dzisiaj coraz więcej producentów stawia na nowoczesne technologie, które pozwalają uzyskać lepszy smak napoju. Aby uzyskać koncentrat sok należy bowiem podgrzać, co powoduje utratę wielu walorów aromatycznych. Już w latach 80-tych ubiegłego roku opracowano tymczasem technikę mrożenia soku w kostkach i następnie topienia go w połączeniu z pasteryzacją. Chociaż wyraźnie droższy, sok kusił klientów hasłem „premium” i reklamowany był jako najbardziej zbliżony do świeżego.

Najnowsze trendy w produkcji soków owocowych odchodzą jednak od wykorzystania ciepła na rzecz zaawansowanych technik niszczenia drobnoustrojów, takich jak przetwarzanie pod wysokim ciśnieniem (HPP), zwane również zimną pasteryzacją, promieniowanie ultrafioletowe, oscylujące pola magnetyczne, impulsowe pola elektromagnetyczne czy sonizacja. Mają one utrwalić wyciśnięty z grejpfrutów i przefiltrowany sok, nie pozbawiając go przy tym smaku ani wartości odżywczych. Faktycznie, w badaniach naukowych technologia HPP daje szczególnie dobre rezultaty, tak w kontekście kontroli bakterii, drożdży i pleśni, jak i zachowania oryginalnego poziomu antyoksydantów.

Walory zdrowotne soku grejpfrutowego

Jak się łatwo domyślić, sok grejpfrutowy oferuje podobne korzyści zdrowotne jak same grejpfruty, z tą zasadniczą różnicą, że nie zawiera błonnika (za wyjątkiem soku świeżo wyciskanego, niefiltrowanego) i w związku z tym powoduje niepożądany skok glukozy we krwi. W porównaniu z sokiem pomarańczowym czy jabłkowym zawiera jednak mniej kalorii i węglowodanów w przeliczeniu na 100 g produktu. Warto mieć świadomość, że konsumpcja całych owoców Citrus x paradisi jest bardziej korzystna dla kontroli wagi ciała i poziomu cukru we krwi niż konsumpcja soku grejpfrutowego.

Tym niemniej, wszyscy ci, którzy niechętnie odnoszą się do wydłubywania soczystego miąższu z włóknistych sekcji, mogą pocieszyć się faktem, że sok grejpfrutowy pozostaje doskonałym źródłem witaminy C, dostarczając nam również umiarkowanych ilości witaminy A oraz potasu. Ponadto z badań naukowych wynika, iż:

• konsumpcja soku grejpfrutowego pomaga obniżyć poziom złego cholesterolu LDL we krwi, podwyższając poziom korzystnej frakcji HDL,
• sok grejpfrutowy w racjonalnych ilościach wspomaga proces odchudzania,
• sok grejpfrutowy zawiera chininę, ważny lek przeciwmalaryczny, który może również przynieść ulgę przy takich schorzeniach jak artretyzm lub toczeń,
• flawonoidy, limonoidy i likopen zwarte w soku grejpfrutowy mogą chronić przed rozwojem nowotworów. Szczególnie korzystne są pod tym względem grejpfruty czerwone.

Tradycyjnie sok grejpfrutowy poleca się również do obniżania wysokiej temperatury ciała oraz rozpuszczania kamieni nerkowych.

Zagrożenie związane z konsumpcją soku grejpfrutowego

W 1989 r. naukowcy odkryli, że sok grejpfrutowy wchodzi w wyraźne interakcje z wieloma lekami, często zwiększając intensywność ich działania. Sprawa została powszechnie nagłośniona, gdyż okazało się, że na świecie odnotowano serię przypadków śmiertelnych spowodowanych oficjalnie przedawkowaniem substancji farmakologicznych, ale w rzeczywistości będących wynikiem połączenia leków z sokiem grejpfrutowym.

Skąd ten efekt? Grejpfrut zawiera w swoim składzie naringinę, bergamotynę oraz dwu-hydro-bergamotynę, a związki te obniżają produkcję określonych enzymów jelitowych powodując, że substancje lecznicze działają silniej. Mowa przede wszystkim o takich związkach leczniczych jak statyny, cyklosporyny, benzodiazepiny, estradiol, karbamezepina, buspiron i inne. Już 200 ml soku grejpfrutowego może sprawić, że dany lek będzie miał działanie toksyczne!

Paradoksalnie, w odniesieniu do innych preparatów sok grejpfrutowy może mieć działanie odwrotne, utrudniając wchłanianie i czynność danej substancji. Jest to szczególnie groźne przy lekach przyjmowanych długoterminowo, które podtrzymują ważne funkcje fizjologiczne organizmu.

Ogólnie więc zaleca się daleko idącą ostrożność w jednoczesnym spożywaniu leków i soku grejpfrutowego, a idealnie jest każdy pojedynczy preparat skonsultować pod tym kątem z lekarzem lub farmaceutą.

Kulinarne wykorzystanie soku grejpfrutowego

Soki z owoców cytrusowych cieszą się dużą popularnością jako wyraziste, kwaskowate składniki mieszanych napoi alkoholowych i bezalkoholowych. Poza tym sok grejpfrutowy jest doskonałym dodatkiem smakowym do sosów sałatkowych, dipów oraz marynat, wpływając korzystnie na kruchość mięsa. Jako mało słodki napój idealnie pasuje do dań mięsnych, ale bywa również bardzo pożądaną, wykwintną nutą w deserach – glazurach do ciasta, sorbetach i granitach czy różnego typu kremach.

Sok grejpfrutowy w kuchni

Grejpfrutowe ciasto jogurtowe

Składniki:

• 190 g mąki
• 1 ½ łyżeczki proszku do pieczenia
• ½ łyżeczki soli
• 3 jaja
• 180 g jogurtu greckiego
• 200 g brązowego cukru
• 120 ml oleju roślinnego
• 60 ml soku grejpfrutowego
• 1 łyżka skórki startej z grejpfruta
• 1 laska wanilii

GLAZURA:

• 120 g cukru pudru
• 30 ml soku grejpfrutowego
• ½ łyżeczki esencji waniliowej

Przygotowanie:W misie łączymy mąkę, sól, i proszek. Oddzielnie ubijamy jajka, a następnie dodajemy do nich jogurt, cukier, sok, olej, skórkę i nasionka z laski wanilii, wciąż ubijając. Łączymy składniki suche z mokrymi, lekko mieszamy i wylewamy do natłuszczonej tortownicy. Pieczemy 40-50 minut w temperaturze 180 stopni C. W międzyczasie łączymy składniki glazury i mieszamy dokładnie. Po ostygnięciu ciasta polewamy je glazurą i podajemy. Ciasto można przechowywać w lodówce do 5 dni.

Sałatka z polędwicy wieprzowej

Składniki:

• 1 polędwiczka wieprzowa
• ¼ szklanki soku grejpfrutowego
• 2 łyżki octu balsamicznego
• 1 łyżka + 2 łyżeczki oleju roślinnego
• 2 łyżeczki miodu
• 1 łyżeczka maku
• 1 łyżeczka musztardy Dijon
• 6 szklanek liści sałaty zielonej (może być sałatowy mix)
• 2 grejpfruty czerwone
• 1 ½ szklanki winogron

Przygotowanie:
W misce łączymy sok grejpfrutowy, 1 łyżką oleju, mak, ocet, miód i musztardę. Pozostały olej rozgrzewamy na głębokiej patelni i osmażamy na nim polędwicę pokrojoną w plastry – przez ok. 3 minuty. Na każdym talerzu aranżujemy zielone liście, wykładamy plastry polędwicy, cząsteczki grejpfruta oraz pokrojone w połówki winogrona. Całość polewamy sosem.

Sok grejpfrutowy – pić czy nie pić?

Sok grejpfrutowy należy do najbardziej kontrowersyjnych soków, tak ze względu na swój gorzkawy smak, jak i obusieczne oddziaływanie zdrowotne. I podczas gdy prawdą pozostaje fakt, że lepiej jest grejpfruta zjeść niż wycisnąć i wypić, przy wyborze napojów jest to jedna z najkorzystniejszych dla zdrowia opcji, pod warunkiem, że nie przyjmujemy aktualnie żadnych istotnych dla zdrowia leków. Zwłaszcza miłośnikom mniej słodkich, wyrazistych nut smakowych można polecić sok grejpfrutowy, idealnie rozrzedzony pół na pół z wodą!