Pyłek pszczeli kwiatowy – właściwości, działanie i zastosowanie pyłku pszczelego kwiatowego

Fascynacja pyłkiem pszczelim kwiatowym sięga czasów starożytności i jest ściśle wiązana z leczniczą karierą miodu oraz propolisu. W wielu kulturach nazywa się go ambrozją czy strawą bogów, choć w rzeczywistości jest to pożywienie pszczół skradzione im „sprzed nosa”.  Pisze się o nim w Biblii, Koranie, egipskich papirusach i antycznych chińskich manuskryptach. Dziś wielu dietetyków wychwala pyłek pszczeli kwiatowy jako super-pokarm o szerokim spektrum zdrowotnym.

Pszczoły to owady, które towarzyszą ludzkości już od ponad 40 milionów lat. Uważa się jednak, że dopiero ok. 10 tysięcy lat temu człowiek zaczął zbierać produkty gromadzone w gniazdach dzikich pszczół, a ok. 9 tys. hodowano już pasiastych producentów miodu w glinianych naczyniach. Od tamtej pory praktycznie wszystkie kolejne kultury korzystały z miodu, wosku a nierzadko także i pyłku. Mało jednak wiedziano jeszcze wówczas o życiu pszczół i ich specyficznym przetwórstwie. Dopiero od XVII w., gdy człowiek zaczął budować otwierane ule, apikultura stała się prawdziwą sztuką i nauką.

Czym jest pyłek pszczeli kwiatowy?

Postęp w hodowli pszczół umożliwił przede wszystkim poznanie niezwykłej organizacji żądlących owadów, co z kolei ułatwiło pozyskiwanie produktów takich jak miód czy pyłek. Ten ostatni wbrew pozorom nie jest po prostu substancją zebraną z kielichów kwiatów, ale efektem dość złożonego procesu. Zebrany z pylników kwiatów pył jest bowiem najpierw mieszany przez pszczoły z ich śliną i w tej postaci umieszczany w tzw. koszyczkach pyłkowych na tylnych odnóżach, jako niewielkie pomarańczowo-żółte złogi widoczne gołym okiem. Dobrze zabezpieczony ładunek jest następnie przenoszony do ula i przeładowywany za pomocą niezwykle funkcjonalnych odnóży do komórek w plastrze. Owady ubijają potem zapasy głowami i zalepiają całość miodem. Celem tych działań jest przygotowanie pokarmu dla larw – nazywa się go pierzgą.

W komórkach plastra zachodzi fermentacja, a rosnąca ilość kwasu mlekowego pozwala doskonale zakonserwować produkt. W tej postaci wydobywa go człowiek.

Składniki odżywcze pyłku pszczelego kwiatowego

Starożytne zachwyty na energetyzującą i odżywczą mocą pyłku pszczelego kwiatowego zostały w dużej części potwierdzone przez współczesnych naukowców. Uważa się, że w wydobytym z plastra, przerobionym pyłku znajduje się aż 250 różnych substancji, w tym enzymów, aminokwasów, tłuszczów, witamin, związków mineralnych oraz flawonoidów. Aż 30% masy stanowią przy tym lekkostrawne węglowodany, 26% cukry proste w postaci glukozy i fruktozy, a 23% białka – trudno się dziwić, że pyłek pszczeli kwiatowy znalazł ciekawe zastosowanie jako koktajl energetyczny dla koni wyścigowych podawany tuż przed zawodami.

Połowę białek obecnych w pyłku pszczelim kwiatowym tworzą tzw. aminokwasy egzogenne, czyli niezbędne dla organizmu ludzkiego, ale niemożliwe do wyprodukowania przez komórki ciała. Należą do nich m.in. tryptofan, metionina, lizyna, izoleucyna czy walina. Poza tym do niezwykle istotnych substancji białkowych obecnych w pyłku należą kwasy nukleinowe, czyli budulec DNA.

Na uwagę zasługują także tłuszcze obecne w pyłku pszczelim kwiatowym, których znaczną część tworzą niezbędne kwasy tłuszczowe, a zwłaszcza niezwykle korzystny dla zdrowia kwas alfa-linolenowy.

Kolejną cenną grupą związków są fenole, do których zaliczamy przede wszystkim katechiny, kwasy fenolowe i flawonoidy – innymi słowy silne antyoksydanty chroniące komórki ciała przed nieustannym zmasowanym atakiem wolnych rodników.

Do witaminowego repertuaru pyłku pszczelego kwiatowego należą zarówno związki rozpuszczalne w tłuszczu, konkretnie witamina A, D i E, oraz te rozpuszczalne w wodzie – witamina B1, B2, B6 i C. Do tego arsenału doliczyć trzeba również cenne makroelementy (fosfor, magnez, potas, wapń) oraz mikroelementy (m.in. cynk, krzem, miedź czy żelazo).

Trudno się dziwić, że pyłek pszczeli kwiatowy budzi fascynację i napędza biznes producentom naturalnych suplementów. Od specjalistów Tradycyjnej Medycyny Chińskiej po współczesnych dietetyków, pyłek pszczeli kwiatowy polecany jest jako idealnie odżywczy pokarm, korzystny przede wszystkim dla ludzi starych, chorych i osłabionych.

Zastosowanie zdrowotne pyłku pszczelego kwiatowego

Na wstępie tego paragrafu należy uczynić ważne zastrzeżenie – choć mało jest bowiem naturalnych produktów o tak szerokim zakresie wykorzystania leczniczego, współczesne badania naukowe jak dotąd potwierdzają tylko dwa aspekty rzekomej dobroczynności pyłku pszczelego kwiatowego – wspomaganie efektywności atletów oraz ograniczanie skutków ubocznych chemioterapii przy leczeniu raka. Obie te właściwości wynikają ze skondensowanego profilu odżywczego, który pozwala bez konsumowania olbrzymich ilości pożywienia dostarczyć organizmowi niezwykle wysokich dawek potrzebnych związków w wysoce przyswajalnej, biologicznej formie.

Istnieją jednak również wyizolowane studia sugerujące, że pyłek pszczeli kwiatowy posiada silne właściwości przeciwzapalne, które mogą być wykorzystywane w kontekście chorób degeneracyjnych czy choćby zapaleń wątroby. Uważa się wręcz, że pyłek może zapobiegać uszkodzeniom wątroby wynikającym z działania różnych toksyn.

Dalej, wskazuje się również na potencjalne działanie antyoksydacyjne, które może być przełożone na opóźnianie procesu starzenia, wspomaganie odporności oraz prewencję nowotworową. Ta przeciwutleniająca funkcja pyłku pszczelego kwiatowego może również chronić przed chorobami układu krążenia, nadciśnieniem i cukrzycą. Istnieją wręcz sugestie jakoby pyłek pszczeli kwiatowy był doskonałym przyjacielem diabetyków, ułatwiającym kontrolowanie metabolizmu i gojenie się ran. Gojące właściwości dotyczą zresztą nas wszystkich – używany zewnętrznie, pyłek pszczeli kwiatowy przyspiesza regenerację naskórka, minimalizując ryzyko infekcji i redukując obrzęk. Poleca się szczególnie przy poparzeniach.

Istnieją również niepotwierdzone doniesienia jakoby pyłek pszczeli kwiatowy:

• obniżał poziomu cholesterolu, zwłaszcza frakcji LDL;
• redukował oznaki alergii
• działał przeciwbakteryjnie;
• ograniczał rozwój guzów nowotworowych i wywoływał śmierć komórek rakowych;
• redukował dokuczliwe symptomy menopauzy, m.in. uderzenia gorąca;
• sprzyjał długowieczności.

Jak stosować pyłek pszczeli kwiatowy?

Pyłek pszczeli kwiatowy sprzedawany jest najczęściej pod postacią naturalnych granulek wydobywanych z plastra pszczelego. Są one niewielkie i odznaczają się różnorodnymi barwami – od żółtej po czerwoną i brązową. W sklepach ze zdrową żywnością można również zakupić mielony pyłek pszczeli kwiatowy w proszku oraz przetworzone suplementy, np. tabletki.

Naturalny pyłek pszczeli kwiatowy można łatwo dodawać do jedzenia – zwłaszcza koktajli mlecznych, kasz i sałatek. Wielu ludzi ceni sobie lekko słodki, kwiatowy smak. Dietetycy podkreślają jednak, że aby wykorzystać maksimum właściwości odżywczych, pyłek powinien być konsumowany na surowo. W ramach celowanej terapii poleca się wręcz przeżuwanie łyżeczki pyłku pszczelego kwiatowego trzy razy dziennie przed posiłkiem – alternatywnie można go rozpuścić w wystudzonej wodzie lub herbacie.

Czy pyłek pszczeli kwiatowy jest bezpieczny?

Niestety, sceptycy wskazują, że potencjalne zagrożenia związane z konsumpcją pyłku pszczelego kwiatowego są niebagatelne. Największym ryzykiem jest alergia, która dotyka zwłaszcza osób uczulonych na pyłki roślin i może prowadzić do szoku anafilaktycznego, jak również wysypek i obrzęków. Alergicy powinni więc z wielką ostrożnością rozpoczynać terapię.

Ponadto pyłku pszczeli kwiatowego nie poleca się kobietom w ciąży oraz matkom karmiącym, jak również wszystkim osobom przyjmującym leki rozrzedzające krew. Istnieją studia dowodzące, że pyłek wchodzi w interakcje z warfaryną.

Wreszcie, naukowcy alarmują, że pyłek pszczeli kwiatowy może być zanieczyszczony mykotoksynami, pestycydami oraz metalami ciężkimi, pochodzącymi z roślin, na których żerują pszczoły. Z tego punktu widzenia warto zwracać uwagę na pochodzenie – wszystkie produkty pszczelarskie są bezpieczniejsze, jeśli pochodzą z ekologicznej hodowli.