Rośliny światłolubne w ogrodzie – gatunki, rodzaje i pielęgnacja roślin światłolubnych

Naukowo zwane heliofitami, rośliny światłolubne do prawidłowego rozwoju potrzebują nadprzeciętnej ilości bezpośredniego nasłonecznienia, minimum 6 – 8 godzin dziennie. Ten głód promieniowania widać już zresztą na etapie sadzonek, które poddane nasłonecznieniu o wyższej intensywności potrafią nawet dwukrotnie przyśpieszyć proces fotosyntezy! Ogromna różnorodność gatunków roślin światłolubnych pozwala tworzyć z nich zagony o dowolnym charakterze – od wiejskiej sielanki po czystą egzotykę.

Część światłolubnych roślin do pewnego stopnia toleruje cień lub chociaż półcień. Co ciekawe, potrafią one na stanowiskach mniej nasłonecznionych adaptować się, zmieniając budowę liścia i upodobniając się morfologicznie do roślin cieniolubnych! W tym tekście zajmiemy się jednak przede wszystkim gatunkami, których nie warto w żaden sposób zacieniać, bo tylko w pełni słońca ujawniają one swoją całą urodę.

Rośliny światłolubne – charakterystyka

Co do zasady większość roślin lubi słońce, więc kategoria „światłolubnych” jest niezwykle szeroka i trudno precyzyjniej określić ich cechy. Bardzo często jednak owa miłość do słońca i ciepła idzie w parze z częściową chociaż tolerancją na suszę i antypatią dla przeciągów. Liście roślin światłolubnych są zazwyczaj grubsze, bo zawierają one dodatkową warstwę komórek palisadowych, w których przebiega proces fotosyntezy. Zawierają za to mniej chlorofilu, wskutek czego miewają zwykle jaśniejsze, mniej intensywne zabarwienie niż liście roślin cieniolubnych. Bywają też mniejsze, jeśli chodzi o powierzchnię skierowaną ku słońcu i nierzadko pokryte są warstwą wosku lub włosków, która zapobiega nadmiernemu napromieniowaniu. Ciekawostką jest, że wiele roślin tropikalnych, przywykłych do prażącego, nieograniczonego słońca, produkuje młode listki z czerwonym lub niebieskim zabarwieniem, za którym stoją antocyjaniny, pigmenty chroniące przed nadmiernym promieniowaniem.

Kwitnące rośliny światłolubne

Na wyeksponowanych na słońce zagonach chętnie sadzimy rośliny o wydatnym kwieciu, które w jasnym świetle wydaje się jeszcze żywsze i bardziej atrakcyjne. Do najmniej wymagających gatunków w tej kategorii należy lawenda – słynna z aromatu bylina, której do życia wystarcza praktycznie tylko słońce, bowiem toleruje ona dobrze ubogą glebę, a podlewania wręcz nie znosi. Bardzo podobna do lawendy jest szałwia omszona, której długie, fioletowe kwiatostany cieszą oczy nawet do września. Szałwia również nie wymaga podlewania, ale będzie wdzięczna za nieco żyźniejsze, dobrze przepuszczalne podłoże. Jej kępy są doskonałą ozdobą skrajów rabat.

Dalej, wśród światłolubnych bylin warto wymienić krwawnik pospolity, który choć jest tak powszechny w środowisku naturalnym, że bywa uważany za chwast, może być bardzo atrakcyjną ozdobą sielskiego zagonu w stylu angielskim. Krwawnik dorasta nawet do 80 cm, a jego kwiaty mogą przyjmować nie tylko białą, ale także różową i czerwoną barwę.

Wspaniałym akcentem kolorystycznym na słonecznym zagonie może być także ostróżka ogrodowa, której oblepione wiechowatymi kwiatostanami łodygi dorastają nawet do 120 cm wysokości! Ostróżka z powodzeniem nadaje się przy tym na kwiat cięty.

Dalej warto wspomnieć również o kochających słońce liliach, których cebulki bez przeszkód zimują w glebie przez kilka lat, a późną wiosną rozkwitają imponującymi kielichami, które mogą przyjmować najróżniejsze desenie, łącznie z dwubarwnymi i nakrapianymi. Obok nich warto sadzić jeżówki purpurowe, które wbrew nazwie, odmieniają się przez niemal wszystkie barwy tęczy oraz penstemony, urocze byliny o dzwonkowatych kwiatach przyciągających latem setki owadów. Penstemony kwitną od późnej wiosny do początków jesieni, ale na zimę wymagają przykrycia gałęziami świerkowymi.

Na słońcu sadzimy także macierzanki, które doskonale prezentują się zwłaszcza na skalniakach, a także chryzantemy oraz astry, których wielobarwna dekoracyjność jest nie do przecenienia jesienią, gdy większość roślin zwykle jest już przekwitła.

Krzewy ozdobne i drzewa, które lubią słońce

W drugim rzędzie za ukwieconymi bylinami sadzimy zwykle wyższe drzewa i krzewy, z których część również nie tylko doskonale znosi, ale wręcz preferuje długie popołudniowe słońce. W tej roli doskonale sprawdzają się zwłaszcza budleje Dawida, zwane też motylimi krzewami, których obfite, stożkowate kwiatostany są największą atrakcją dla owadów i napełniają zagon fantastycznym aromatem.

Pięknym, ukwieconym tłem w pełnym słońcu mogą być również krzewy forsycji pośredniej i magnolii, które budzą się do życia już wczesną wiosną, a nieco później pałeczkę przejmują dorastające nawet do 3 metrów wysokości lilaki pospolite. W maju zakwitają także światłolubne glicynie kwieciste, których sięgające nawet 4 metry pnącza pokrywają się długimi kwiatostanami w odcieniach różu, fioletu i błękitu. Nieco mniej u nas znane, a szkoda, są lantany pospolite, metrowe krzewy, które choć na zimę muszą być chowane do piwnicy, późną wiosną pokrywają się wielobarwnymi kulami z drobnych kwiatów.

Do wyjątkowo zdobnych, światłolubnych krzewów należą także tawuła śliwolistna, która już w kwietniu pokrywa się kulistymi białymi kwiatostanami; tawuła Billarda o różowych wiechowatych kwiatostanach pojawiających się w czerwcu oraz ketmia syryjska pokrywająca się szlachetnymi kielichowatymi kwiatami w odcieniach od bieli po fiolet.

Na słońcu doskonale powodzi się również drzewom iglastym, zwłaszcza gatunkom typowym dla klimatu śródziemnomorskiego, jak np. sosna czarna. Godne polecenia są także szlachetne jodły koreańskie, kochający słońce modrzew europejski oraz większość gatunków żywotników, które mogą być sadzone zarówno jako żywopłoty, jak i solitery. 

Wśród światłolubnych drzew liściastych warto wymienić także niezwykle zdobną wierzbę japońską o liściach, które na młodych pędach odmieniają się od bieli po róż oraz wierzbę purpurową o niezwykle gęstych pędach i dekoracyjnych kwiatostanach. Na słońcu doskonale rozwijają się również brzozy brodawkowate oraz ozdobne odmiany wiśni.

Jednoroczne słoneczne kwiaty

Co roku najbardziej nasłonecznione części zagonów warto też ozdobić kwiatami, które co prawda kwitną tylko jeden sezon, ale wynagradzają swoją krótkowieczność efektem estetycznym. Nie sposób nie wspomnieć tu o słonecznikach, których niektóre odmiany wyciągają swe żółte głowy ku słońcu nawet na wysokość 4 metrów i mogą być doskonałą sezonową ochroną przed sąsiadami. Do dekoracyjnych światłolubnych kwiatów należą również cynie wytworne, które kwitną od czerwca do października i mogą osiągać nawet 1 metr wysokości. Koszyczki kwiatowe cynii to prawdziwe studium dla miłośników przyrodniczej sztuki!

Nie zapominajmy też o chabrach bławatkach, które dodają zagonom idyllicznego charakteru łąki, doskonale komponując się zwłaszcza z makami i jastrunami – kwiatami równie ceniącymi letnie słońce. Do światłolubnych gatunków, które warto uprawiać dla kolorowych płatków należą także bratki oraz kocanki ogrodowe – te ostatnie są szczególnie popularne jako surowiec na suszone bukiety.

Pielęgnacja roślin światłolubnych

Wspomniane wyżej gatunki łączy zamiłowanie do bezpośredniego, ostrego słońca, ale dzielą je indywidualne wymagania dotyczące wilgotności czy żyzności gleby. Rośliny takie jak lawenda uwielbiają suszę, podczas gdy cynie trzeba podlewać jak najczęściej. Większość z nich jednak preferuje podłoże przepuszczalne, o neutralnym lub nawet lekko zasadowym odczynie. Uniwersalną zasadą dla światłolubnych gatunków jest także konieczność usuwania przekwitłych kwiatów, aby przedłużyć okres kwitnienia.

Planując aranżację najbardziej nasłonecznionych miejsc w ogrodzie trzeba jednak myśleć perspektywicznie. Czy posadzone drzewa nie wyrosną za kilka lat, zacieniając zagony? Czy jesienią i zimą te potencjalnie ciepłe miejsca nie będą nękane silnym wiatrem? Takie przyszłościowe planowanie to klucz do ograniczenia przymusowego przesadzania i najlepsza recepta na harmonijny rozwój ogrodu.