Chałwa – właściwości, skład i rodzaje chałwy
Chałwę jedni lubią, inni za nią nie przepadają. Ten nieco specyficzny smakołyk jest nie tylko smaczny, ale także niestety i kaloryczny. Jednak od czasu do czasu warto pozwolić sobie na chwilę przyjemności, ponieważ chałwa jest skarbnicą wielu cennych witamin i posiada szereg szalenie ważnych właściwości prozdrowotnych.
Chałwa – co to takiego?
Historia chałwy sięga czasów dawnego Babilonu, ale za jej ojczyznę uznaje się Indie. Pierwotnie podstawowym składnikiem była masa karmelowa i miazga z nasion sezamu (aktualnie tak wyrabia się ją w Iranie, Turcji czy krajach śródziemnomorskich). Na kontynent europejski dotarła dopiero na początku XX wieku. Wraz z wędrówką na inne części globu, powstały liczne odmiany chałwy. Przykładowo, w Rosji i na Ukrainie do jej produkcji używa się nasion maku, słonecznika lub orzechów, a do masy dodaje się np. bakalie czy olejki eteryczne. Natomiast w Indiach można spotkać się ze smakołykiem na bazie gotowanej w mleku marchewki wzbogaconej różnymi przyprawami.
Tradycyjna chałwa to przede wszystkim zmielone nasiona i miód. Chałwa może mieć konsystencję półpłynną lub kruchą. Najczęściej wykorzystuje się ziarna sezamu (chałwa turecka i grecka), ale równie popularna jest chałwa z nasion słonecznika (tak zwana ukraińska). Ale ten smakołyk to nie tylko ziarna sezamu i słonecznika. Można dodać do niej ulubione olejki smakowe, rozmaite bakalie czy kakao. W taki prosty sposób powstaje naturalny, pyszny i zdrowy deser. Ten smakołyk ma jedną wadę – jadany w zbyt dużych ilościach może zniszczyć naszą sylwetkę, gdyż jest bardzo kaloryczny.
Rodzaje chałwy
Istnieje kilka rodzajów chałwy, zależnie od nasion użytych do jej produkcji. Najbardziej popularna chałwa to sezamową i słonecznikowa, a także istnieją inne rodzaje chałwy, nieco mniej popularne: pistacjowa, migdałowa i arachidowa.
W różnych częściach świata chałwę przygotowuje się różnych, łatwo dostępnych składników. W Rosji chałwa wytwarzana jest z maku, słonecznika czy orzechów. Chałwa indyjska produkowana jest z wykorzystaniem marchewki gotowanej w mleku wraz z dodatkiem przypraw. Chałwa, która powstaje w południowej Azji jest z dodatkiem kaszy manny, zaś w Afganistanie i Indiach – na bazie semoliny. Chałwa grecka, produkowana jest na bazie skrobi kukurydzianej, natomiast chałwa turecka, która z wyglądu przypomina watę cukrową, a smakuje jak tahini (pasta na bazie nasion sezamu). Chałwom tureckim nadaje się różne smaki, z których najbardziej znane są chałwy pistacjowe, waniliowe i kakaowe.
Jak powstaje chałwa?
Produkcja chałwy rozpoczyna się od przygotowania miazgi oleistej przez oddzielnie łupin z nasion i ich uprażenie, a następnie ochłodzenie do temperatury 50 st. C i intensywne mielenie, aż do uzyskania jednolitej miazgi. Następnie do miazgi dodaje się masę kajmakową, opcjonalnie dodatki smakowo-zapachowe i ręcznie miesza do uzyskania charakterystycznej struktury: pulchnej, sprężystej, o jasnokremowym kolorze i lekko błyszczącej powierzchni. Następnie chałwa poddawana jest formowaniu i pakowana jest do pudełka.
Jednak trzeba rozsądnie sięgać po chałwę. Na sklepowych półkach dostępnych jest wiele rodzajów chałwy: tradycyjne, smakowe, z dodatkiem bakalii, w czekoladzie, sprzedawane w opakowaniach jednostkowych lub na wagę. Różnią się one jakością, smakiem oraz zawartością substancji ulepszających. Kupując chałwę warto kierować się składem podanym na opakowaniu. Z rozwagą wybierać tę bez dodatku emulgatorów, aromatów, barwników, utwardzanych tłuszczy, utwardzonego oleju palmowego czy syropu glukozowo-fruktozowego. Warto też zwrócić uwagę na procentową zawartość sezamu – im wyższa, tym chałwa jest lepszej jakości i posiada cenniejsze wartości prozdrowotne. Lepiej dla naszego zdrowia jest samodzielnie przygotowanie chałwy. Wbrew pozorom nie jest to trudne.
Jak rozpoznać dobrą chałwę? Ta dobrej jakości nie powinna mieć gorzkiego i mydlanego smaku ani twardej konsystencji; nie powinien też wyciekać z niej olej. Dobrze przygotowana chałwa nie kruszy się i nie przykleja do zębów. Wyróżnia ją ciemna barwa masy oraz obślizgła skórka.
Właściwości prozdrowotne chałwy
Głównym składnikiem każdej chałwy są nasiona, dlatego nie ma się co dziwić, że zawiera dużą ilość tłuszczów. W związku z tym chałwa jest produktem kalorycznym (100 g chałwy dostarcza 516 kcal). Jednak zdecydowaną większość stanowią zdrowe tłuszcze – wielonienasycone kwasy tłuszczowe, w głównej mierze omega 6. W naszym organizmie są one niezbędne do wytwarzania czynników prozapalnych koniecznych do obrony przed czynnikami chorobotwórczymi.
Chałwa – witaminy i wartości odżywcze
Chałwa bogata jest w białko, tłuszcze, węglowodany, błonnik, sacharozę, sole mineralne, takie jak: cynk, fosfor, magnez, potas, sód, wapń i żelazo oraz witaminy – witamina A, witaminy z grupy B (witamina B1, B2, B3, B6 i B7) i witaminę E. Witamina B1 ma korzystny wpływ na układ nerwowy, immunologiczny oraz krążenia.
A wiąże się to ze wzmacnianiem naczyń krwionośnych i ich ochronę przed odkładaniem się złogów złego cholesterolu. Dodatkowo ze względu na zawartość witamin z grupy B, fosforu i przeciwutleniaczy, może zapobiegać rozwojowi nowotworów przewodu pokarmowego, poprawiać pracę płuc oraz łagodzić migrenowe bóle głowy.
Chałwa dostarcza całą gamę innych witamin – zaczynając od witaminy A, która dba o dobry stan skóry i wzrok, przez te z grupy B (odpowiedzialne za sprawne funkcjonowanie układu nerwowego i mięśni) po witaminę E, czyli tzw. witaminę młodości, wspomagającą pracę układu odpornościowego oraz witaminę H (czyli inaczej B7), która bierze udział w produkcji hemoglobiny, a także dba o zdrowy wygląd skóry, włosów i paznokci. Do tego dochodzi jeszcze witamina T, uczestnicząca w produkcji płytek krwi.
Chałwy mogą różnić się wartością odżywczą, w zależności od tego z jakiś nasion są wytwarzane. Chałwa słonecznikowa wyróżnia zawiera duże pokłady witaminy B1, chałwa pistacjowa – fosforu, magnezu, miedzi, potasu i witaminy B6, chałwa migdałowa to bogactwo magnezu i potasu zaś chałwa arachidowa – witaminy B2, B6 i niacyny.
Opracowanie własne
Czy chałwę może jeść każdy?
Nie zaleca się spożywania tego smakołyku osobom otyłym, ze względu na jej wysoką kaloryczność. Również cukrzycy (ze względu na wysoki indeks glikemiczny), osoby z chorobami układu pokarmowego i alergicy powinni zrezygnować z jedzenia chałwy. Spożycie chałwy przez osoby uczulone np. na sezam wiąże się z wystąpieniem silnych bólów brzucha, skórnych wyprysków alergicznych czy intensywnego i wzmożonego kataru. Osoby cierpiące na choroby przed włączeniem chały do swojej diety, powinny najpierw skonsultować się z lekarzem.
Jak samodzielnie przygotować chałwę?
Składniki:
- 500 g pasty z prażonego sezamu (tahini)
- 500 g miodu
- 1 łyżeczka oleju rzepakowego
- opcjonalnie: laska wanilii, kakao, pistacje, orzechy, bakalie, migdały
Przygotowanie:
Blaszkę wyścielamy pergaminem i smarujemy olejem rzepakowym. Tahini przekładamy do garnka, podgrzewamy na małym ogniu, od czasu do czasu mieszając, aż do osiągnięcia temperatury 50 st. C. Następnie zdejmujemy z ognia po osiągnięciu tej temperatury, dodajemy płynny miód i dokładnie całość wymieszamy. Gdy mieszanina zacznie się oddzielać od brzegów naczynia, wlewamy ją do blaszki i za pomocą szerokiej, drewnianej łyżki wygładzamy powierzchnię. Pozostawiamy do ostygnięcia w temperaturze pokojowej, następnie wstawiamy do lodówki na około 3 godziny. Po zakrzepnięciu, można delektować się smakiem samodzielnie przygotowanej chałwy, bez dodatków konserwantów.
Chałwa znakomicie nadaje się do spożycia jako słodka przekąska, ale nie tylko. Na jej podstawie można przygotować desery z dodatkiem jogurtu czy galaretki, ciasta (np. sernik), kruche ciasteczka oraz kremy chałwowe do ciast. Chałwę powinno się przechowywać w lodówce, szczelnie zamkniętą w szklanym pojemniku, nie dłużej niż miesiąc.
Czy warto sięgnąć o chałwę?
Jeśli nie jesteśmy alergikami i nie występują żadne reakcje alergiczne po spożyciu chałwy i nie jesteśmy cukrzykami, to jak najbardziej raz na jakiś czas powinniśmy spożywać chałwę. Nawet, jeśli nie jesteśmy jej zwolennikami, to warto czasem się przełamać, nie tylko ze względu na wartości prozdrowotne, ale także na oryginalny smak i konsystencję. Jednak nie powinniśmy jej jeść za często, gdyż ze względu na jej kaloryczność możemy przybrać na wadze i zrujnować sobie sylwetkę. Wszystko jest dozwolone, ale w rozsądnych ilościach. To samo tyczy się spożywania chałwy.
- Encyclopaedia Britannica; "Halvah"; https://www.britannica.com/topic/halvah; 2020-01-23;
- Nevin Martell; "Open Sesame: The History of Halvah"; https://momentmag.com/open-sesame-the-history-of-halvah/; 2020-01-23;
- Emil Racolta i in.; "New Trend on Halva Production: Dietetic Halva and Nougat. Production Technology and Compositions"; https://www.researchgate.net/publication/279199341_New_Trend_on_Halva_Production_Dietetic_Halva_and_Nougat_Production_Technology_and_Compositions; 2020-01-23;
- Dilvin Yasa; "Helva of the dead: it’s a thing and it’s so very good"; https://www.sbs.com.au/food/article/2017/10/10/helva-dead-its-thing-and-its-so-very-good; 2020-01-23;
- Ceara Milligan; "How to Make Halva, the Middle Eastern Treat"; https://www.tasteofhome.com/article/authentic-halva-recipe/; 2020-01-23;
