Gazpacho – właściwości, skład i rodzaje gazpacho

Gazpacho to chyba najprostsza, najszybsza i najsmaczniejsza zupa, jaka kiedykolwiek powstała. Nie wymaga gotowania i jest serwowana na zimno. Gazpacho to hiszpański chłodnik z pomidorów, który ma  nie tylko charakterystyczny smak, ale przede wszystkim zapewnia zdrowe orzeźwienie w upalne dni. W czym tkwi sekret tej specyficznej zupy?

Gazpacho – co to takiego?

Nie od dzisiaj wiadomo, że dieta śródziemnomorska jest jedną z najzdrowszych diet na świecie. Gazpacho to prawdziwy hit w hiszpańskiej kuchni. Wywodzi się z Andaluzji, największego hiszpańskiego regionu położonego w południowej części tego kraju. W upalne dni, dla ochłody przygotowuje się tam gazpacho, czyli delikatny i orzeźwiający chłodnik bazujący na samych warzywach, przede wszystkim na pomidorach. Zupa gazpacho nie wymaga gotowania, a wręcz przeciwnie – należy podawać ją mocno schłodzoną prosto z lodówki albo z kostkami lodu. Serwuje się ją w szklankach lub małych miseczkach z dodatkami, które w zależności od upodobań dobieramy sami. Poza tym, że hiszpański chłodnik smakuje wyśmienicie, to na dodatek jest prawdziwą bombą witaminową.

Nie jest do końca pewne, skąd pochodzi nazwa zupy. Przyjmuje się, że może się ona wywodzić z łaciny od słowa caspo, czyli drobne kawałeczki lub z arabskiego, w którym oznacza rozmoczony chleb. Nie wiadomo również w jaki sposób gazpacho dotarło do Andaluzji. Jedna z teorii mówi, że przybyło ono wraz z Maurami, natomiast według innej wersji, że pochodzi ono od Rzymian, którzy mieli w zwyczaju jadanie chleba namoczonego w oliwie. Dawniej była to zupa przygotowywana przez ubogich rolników, którzy pracowali na plantacjach oliwek lub w winnicach. Do jej przygotowania wykorzystywali oni jedynie trzy składniki: wodę, chleb i oliwę. Aktualnie gaspacho bazuje na surowych, świeżych warzywach, w głównej mierze pomidorach.

Gazpacho niejedno ma imię

Do jednej z najpopularniejszych odmian gazpacho należy wariacja andaluzyjska, czyli gazpacho andaluz. Chłodnik ten bazuje na pomidorach, najlepiej bardzo dojrzałych i miękkich, do których dodaje się ocet, oliwę z oliwek, czosnek, czerwona i zieloną paprykę, zielony ogórek i niekiedy chleb. Gazpacho nie wymaga gotowania. Jest to zupa krem, a wszystkie produkty spożywcze miksuje się za pomocą blendera.

Jednak wariacja andaluzyjska nie jest jedyna. W zależności od rejonu Andaluzji, występują różne warianty gazpacho:

• Salmorejo cordobes –  wywodzi się z prowincji Kordoba. Przygotowuje się je bazując na chlebie, pomidorach, oliwie i czosnku, jednak salmorejo jest bardziej gęste i kremowe od zwykłego gazpacho. Sposób przygotowywania tego typu dań jak salmorejo sięga czasów neolitu i paleolitu, kiedy ludzie używając kamienia ucierali składniki, by uzyskać konsystencję gęstej papki. Salmorejo, którego wersja znana jest dzisiaj charakteryzuje czerwono – pomarańczowa barwa. Zaczęto go przygotowywać w  XIX wieku, kiedy jako ostatnim składnikiem były pomidory. Wcześniej przyrządzana była wersja salmorejo blanco –  bez dodatku tego czerwonego warzywa.
• Porra antequerana  – nazwa wywodzi się od małego miasta Antequera, leżącego w prowincji Málaga w odległości 50 km od wybrzeża. Poza pomidorami, w składzie tego chłodnika znajdziemy dodatkowo jajka ugotowane na twardo, dojrzewającą szynkę i… czerstwy chleb.  Ponoć mieszkańcy Antequery uważają, że po pionowym włożeniu do zupy łyżki, powinna ona się nie przewrócić. W niektórych lokalnych przepisach znajduje się wzmianka, że można dodać kawałek zielonej papryki lub kawałki tuńczyka w oliwnej zalewie.
• Gazpacho tostado – z kolei ten rodzaj gazpacho podawany jest na ciepło. Jego skład nie różni się od gazpacho andaluz, ale zawiera dodatek pomarańczy lub soku pomarańczowego.
• Ajo blanco – zajadają się nim we wschodniej Andaluzji, a konkretniej w rejonie Granady i Malagi. Jego nazwa dosłownie oznacza „biały czosnek”.  Co ciekawe, nie zawiera ono pomidorów, składa się m.in. z migdałów zmielonych z czosnkiem, oliwą i chlebem. Istnieją dwa sposoby podania ajo blanco: w Maladze podaje się je z dodatkiem winogron lub melona. Natomiast w Granadzie serwowane jest z pieczonymi ziemniakami „w mundurkach”, a czasami nawet z anchois.

Właściwości odżywcze gazpacho

Swoje dobroczynne działanie gazpacho zawdzięcza wartościowym składnikom jak pomidory, ogórki, czosnek i oliwa z oliwek. Pomidor, czyli podstawowy składnik gaspacho, to prawdziwa bomba witaminowa. Za wszelkie właściwości lecznicze pomidorów odpowiada ich naturalny czerwony barwnik, czyli likopen, który jest uważany za jeden z silniejszych antyutleniaczy. Odpowiada on za spowolnienie procesów starzenia, tym samym neutralizując wolne rodniki. Poprzez działanie moczopędne, pomidory maja wpływ na obniżenie ciśnienia krwi, ponieważ są wyjątkowo bogate w potas, a duża zawartość tego minerału ma korzystny wpływ również na pracę serca. Pomidory regulują także pracę układu pokarmowego dzięki błonnikowi, który znajduje się również w pestkach, dlatego warto je jeść.

Czosnek to roślina, która posiada cenne właściwości lecznicze. Jego specyficzny smak i zapach może zniechęcać, ale trzeba przyznać, że oferuje wspaniałe bogactwo witamin i minerałów. W jednym małym ząbku kryje się ogrom substancji leczniczych: związki flawonoidowe, aminokwasy, saponiny, cukry, związki śluzowe, witaminy typu witamina C, witaminy z grupy B (witamina B1, B2 i B3), prowitamina A, liczne sole mineralne (magnezu, potasu, wapnia) czy rzadko spotykane mikroelementy m.in. chrom, kobalt i nikiel. Jednak najważniejszym elementem czosnku są jego olejki eteryczne zawierające siarczki i allicynę, która wydziela charakterystyczny, mocny zapach. Czosnek skutecznie wspomaga leczenie infekcji wirusowych układu oddechowego, a stosowany z ciepłym mlekiem ułatwia odkrztuszanie wydzieliny, rozgrzewa, wzmacnia potliwość (obniża gorączkę), a także udrażnia drogi oddechowe. Regularne spożywanie czosnku poprawia elastyczność naczyń krwionośnych, usprawniając przepływ krwi, tym samym zapobiega zawałowi serca i udarowi. Dzięki dużej zawartości antyutleniaczy, zwalcza on wolne rodniki i zapobiega powstawaniu nowych, przez co opóźnia starzenie się komórek organizmu.

Ogórek niesprawiedliwie traktowany jest po macoszemu. Jego właściwości prozdrowotne są niesłusznie niedoceniane. Tymczasem ogórek to kopalnia wielu przeciwutleniaczy oraz kukurbitacyn – substancji, które chronią przed rozwojem raka. Ponadto ogórek zawiera dużo wody, dzięki czemu pomoże ugasić pragnienie w upalny dzień. Działa także moczopędnie, dlatego poleca się jego spożywanie w przypadku chorób nerek i infekcji układu moczowego. Pomaga również oczyścić organizm z wszelkich toksyn i podkręca metabolizm.

Oliwa z oliwek jest produktem roślinnym, w związku z tym nie zawiera cholesterolu. W jej składzie znajdują się jedno- i wielonienasycone kwasy tłuszczowe. Hamują one rozwój miażdżycy, bo obniżają ilość „złego” cholesterolu (LDL), jednocześnie podnosząc poziom tego „dobrego” (HDL). Mają również pozytywny wpływ na obniżenie ciśnienia krwi. Ponadto oliwa z oliwek pomaga przy problemie z kamicą żółciowej, nieżycie i owrzodzeniu żołądka oraz zaparciach. Zawarte w niej przeciwutleniacze (a zwłaszcza polifenole i witamina E) zapobiegają tworzeniu się wolnych rodników i w ten sposób spowalniają procesy starzenia się. Oliwa z oliwek jest bogatym źródłem witamin: witamina A, E, D i K, działa więc przeciwzakrzepowo i pomaga w walce z nieżytem żołądka. Ponadto, ten naturalny tłuszcz podkręca proces trawienia i pozwala szybciej pozbyć się toksyn z organizmu.

Przepis na gazpacho andaluzyjskie

Składniki:

• 6 dojrzałych pomidorów
• 1 ogórek
• ½ czerwonej papryki
• ½ zielonej papryki
• 2 małe cebule
• 1 ząbek czosnku
• sok z 2 cytryn
• 6 łyżek stołowych octu
• ½ szklanki oliwy z oliwek
• bazylia
• sproszkowana papryka
• pieprz i sól
• szklanka wody

Przygotowanie:
Dokładnie myjemy pomidory, ogórka i papryki. Ogórka obieramy ze skórki i usuwamy nasiona z papryki, a następnie wszystkie warzywa kroimy na kawałki. Czosnek przeciskamy przez praskę, a cebulę drobno szatkujemy. Wszystkie warzywa miksujemy na gładka masę, dodajemy oliwę, ocet, sok z cytryny, bazylię, sól, pieprz i sproszkowaną paprykę. Jeśli zupa wyszła zbyt gęsta, dodajemy trochę wody. Starannie mieszamy i odstawiamy do lodówki na około dwie godziny. Podajemy z ulubionymi dodatkami, np. chrupkim pieczywem, nasionami, ziołami, przyprawami czy warzywami.

Czy warto jeść gazpacho?

Nie każdy jest miłośnikiem chłodników. Jednak od czasu do czasu, zwłaszcza w upalne dni, warto sięgnąć po tego typu zupę. Są nie tylko banalnie proste w przygotowaniu, ale przede wszystkim dostarczają wielu cennych witamin i składników mineralnych, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Nic dziwnego, że Hiszpanie pokochali tego rodzaju zupę. W upalne dni najlepiej ugasi pragnienie i dostarczy energii. Warto umieścić słynne hiszpańskie gazpacho w swoim codziennym jadłospisie, bo regularne jedzenie tego chłodnika pomaga zmniejszyć niektóre problemy zdrowotne.