Krupnik – właściwości i skład. Przepis na krupnik

Krupnik można albo kochać, albo nienawidzić. To jedna z najstarszych i tradycyjnych polskich zup. Ze względu na jeden z podstawowych składników, czyli kaszę, krupnik powinien zacząć częściej gościć na naszych stołach. Coraz bardziej odchodzi się od tradycyjnego przepisu na tę zupę, więc możemy ją modyfikować w zależności od własnego gustu i kulinarnych upodobań. Co warto wiedzieć o krupniku? Jak przygotować tę tradycyjną polską zupę?

Krupnik – co to takiego?

Krupnik to tradycyjna polska zupa przygotowywana na wywarze mięsnym (drobiowym lub wieprzowym) lub warzywnym, z ziemniakami, kaszą, włoszczyzną (marchewka, pietruszka, seler, cebula) oraz przyprawami (liście laurowe, ziele angielskie, czarny pieprz). Do zupy najczęściej dodaje się kaszę jęczmienną, jednak coraz częściej wykorzystuje się kaszę jaglaną, kaszę gryczaną, a nawet i ryż. Dla urozmaicenia smaku można do niej dorzucić suszone grzyby oraz kawałki ugotowanego mięsa, np. wieprzowego (łopatkę lub żeberka). Krupnik to nie tylko aromatyczny wywar. Cały sekret tej zupy tkwi w kaszy – to właśnie dzięki niej potrawa jest gęsta, lepiąca się, pożywna i bardzo sycąca.

Krupnik to staropolska zupa, która kiedyś była niezwykle popularna na terenach dzisiejszej Polski oraz Litwy. Jej nazwa wzięła się od podstawowego składnika używanego do jej przygotowania, czyli krupy (kaszy jęczmiennej). Ze względu na niski koszt produkcji oraz pożywność, krupnik gościł przede wszystkich na stołach ubogiej warstwy społecznej. Dopiero z czasem zaczęto doceniać ją polska i litewska szlachta. To właśnie krupnik coraz chętniej serwowany był na dworskich przyjęciach. W późniejszych latach popularność tej zupy także nie spadała – zajadali się nią biedni i bogaci, robotnicy i arystokraci. Przepis na krupnik znalazł się w legendarnej książce kulinarnej „365 obiadów za pięć złotych” autorstwa Lucyny Ćwierczakiewiczowej, która została wydana w 1858 roku.

Dla jednych krupnik to prawdziwa zmora z dzieciństwa, kiedy to babcia na siłę wmuszała zupę, zazwyczaj niedoprawioną i pozbawioną wyrazistego smaku. Z kolei dla innych to potężna dawka zdrowia w płynnej postaci. Zupa ta ma tyle samo zwolenników, co i przeciwników. Dzisiaj krupnik nie jest tak popularny jak inne polskie zupy, ale w okresie jesienno-zimowym idealnie się sprawdza, ponieważ doskonale rozgrzewa i na długi czas zaspokaja głód. Poza tym przepis na krupnik możemy modyfikować według własnego upodobania. Możemy przygotować go na wywarze mięsnym, albo przyrządzić w wersji wegetariańskiej.

Jaka kasza jest najlepsza do krupniku?

Zupa z krupami to właśnie ta z dodatkiem kaszy jęczmiennej – stąd właśnie wywodzi się nazwa tej zupy. Tak więc krupnik tradycyjny powinien być z dodatkiem tego rodzaju kaszy. Wszystko tak naprawdę zależy od własnych upodobań smakowych. Najlepiej sprawdza się drobna kasza, ale oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, by zamienić ją np. na kaszę pęczak, a nawet na kaszę jaglaną czy gryczaną. Niektórzy nawet zamiast kaszy dodają zwykły ryż. Trzeba jednak uważać na ilość kaszy, jaką dodajemy do zupy. Jeśli lubimy gęsty krupnik, więc wrzucamy do niego sporą ilość warzyw oraz kaszy – około 6 łyżek. Trzeba pamiętać, że kasza pęcznieje i mocno zwiększa swoją objętość, nawet 3-krotnie. Jeśli jesteśmy zwolennikami mniej gęstej zupy, to zmniejszamy ilość kaszy do 4 łyżek.

Właściwości prozdrowotne krupniku

Krupnik stanowi bardzo pożywną, ale też niskokaloryczną zupę. Wartość energetyczna krupniku zależy głównie od bulionu, na którym został przygotowany. Jeśli chcemy zmniejszyć kaloryczność, wybierzmy ten na wywarze warzywnym. Nieco bardziej treściwy to ten na mięsie drobiowym, zaś najwięcej kalorii dostarcza krupnik przyrządzony na wywarze z mięsa wieprzowego.

Krupnik to bogactwo wielu cennych substancji odżywczych. Wszystko za sprawą głównego składnika, czyli kaszy jęczmiennej. To doskonałe źródło błonnika, potasu, miedzi i żelaza. Potas odpowiedzialny jest za utrzymanie odpowiedniego napięcia elektrycznego na błonach komórkowych. Żelazo wytwarza hemoglobinę i korzystnie wpływa na odporność organizmu. Miedź chroni organizm człowieka przed osteoporozą, zwiększa odporność, wpływa na dobrą pracę mózgu oraz hamuje rozwój bakterii.

Dzięki zawartości kaszy jęczmiennej, jest też źródłem witamin z grupy B. Zawiera wysokie stężenie niacyny, która bierze udział w procesie tworzenia czerwonych krwinek krwi i uczestniczy w przemianach metabolicznych. To także bogactwo witaminy B6, która odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego. Ponadto krupnik jest źródłem witaminy A (niezbędna jest w procesie widzenia, wzmacnia także układ odpornościowy i poprawia wygląd skóry) oraz witaminy E (spowalnia procesy starzenia się skóry i uelastycznia ją.

Krupnik przygotowany na kaszy gryczanej lub kaszy jaglanej będzie równie wartościowy, jak tradycyjna wersja tej zupy. Podobnie jak ta z kaszą jęczmienną jest źródłem witamin z grupy B, a także żelaza, miedzi i cynku. Różnica jest taka, że nie zawiera glutenu.

Ze względu na niską wartość kaloryczną krupnik zalecany jest osobom będącym na diecie, jednak osoby odchudzające się powinny przygotować go na wywarze warzywnym – wtedy zredukowana jest liczba kalorii. Krupnik, ale ten przygotowywany na wywarze warzywnym (ewentualnie na chudym mięsie drobiowym) jest także polecany w przypadku występowania choroby wrzodowej, po zatruciach pokarmowych czy przy uporczywych zaparciach. Krupnik powinien zostać włączony do diety osób, które mają podwyższony cholesterol lub chorują na miażdżycę i inne choroby układu krążenia.

Krupnik w kuchni

Przepis na domowy krupnik

Składniki:

• 5 łyżek kaszy jęczmiennej (drobnej)
• 1 cebula
• 2 litry wody
• 2 sztuki udek z kurczaka
• 4 średniej wielkości ziemniaki
• 2 liście laurowe
• 3 ziarna ziela angielskiego
• 5 ziaren pieprzu czarnego
• 1 łyżeczka soli
• pieprz czarny do smaku
• posiekana natka pietruszki

Przygotowanie:
Udko z kurczaka oczyszczamy z nadmiaru tłuszczu. Wkładamy do garnka i zalewamy 2 litrami zimnej wody. Doprowadzamy do zagotowania. W międzyczasie z gotującego się wywaru zbieramy powstającą szumowinę. Następnie do garnka wkładamy obraną cebulę, liście laurowe, ziele angielskie i ziarenka pieprzu. Zmniejszamy temperaturę palnika na niską, garnek przykrywamy pokrywką i gotujemy przez około 1 godzinę. W międzyczasie obieramy ziemniaki, myjemy i kroimy w drobną kostkę. Marchewkę obieramy, myjemy i ścieramy na tarce o dużych oczkach. Kaszę przekładamy na drobne sitko i przepłukujemy zimną wodą. Po godzinie do wywaru dodajemy ziemniaki, startą marchewkę, kaszę i łyżeczkę soli. Wszystkie składniki gotujemy przez około 20 minut do momentu, gdy ziemniaki i kasza będą miękkie. Zupę doprawiamy do smaku solą i pieprzem mielonym. Krupnik serwujemy z kawałkami mięsa z kurczaka, posiekanym koperkiem i natką pietruszki.

Przepis na wegetariański krupnik

Składniki:

• 1 duża marchewka
• 1 korzeń pietruszki
• ½  średniego pora
• kawałek selera
• 1 średni ziemniak
• ½ szklanki kaszy jęczmiennej np. mazurskiej
• 2 ząbki czosnku
• 1 mała cebula
• 4 małe suszone grzyby
• ½ łyżeczki słodkiej wędzonej papryki
• 1,5 l bulionu warzywnego
• 2 liście laurowe
• 4 ziela angielskie
• 1 łyżka oleju
• ¼ szklanki mleka lub śmietany 12% do zabielania (opcjonalnie)
• sól kamienna i pieprz zielony

Przygotowanie:
Włoszczyznę obieramy, kroimy i zalewamy bulionem. Dodajemy liście laurowe, ziele angielskie, czosnek, olej i grzyby suszone. W międzyczasie obieramy cebulę, opalamy ją nad palnikiem do uzyskania ciemnego koloru i dodajemy do warzyw. Gdy zupa się zagotuje, dodajemy do niej kaszę i gotujemy kolejne kilka minut. W międzyczasie obieramy ziemniaka i kroimy go w drobną kostkę. Dodajemy do zupy i gotujemy jeszcze kilka minut. Gdy wszystkie warzywa i kasza będą miękkie, krupnik przyprawiamy solą, pieprzem i wędzona papryką. Jeśli chcemy, na sam koniec zupę możemy zabielić śmietaną.

Przepis na krupnik z pieczonych warzyw

Składniki:

• 4 ziemniaki
• 2 marchewki
• 1 cebula
• 1 pietruszka
• 5 ząbków czosnku w łupinach
• 100 g kaszy jęczmiennej
• 2 liście laurowe
• 3 kulki ziela angielskiego
• 3 łyżki suszonego lub mrożonego koperku
• oliwa z oliwek
• sól himalajska i pieprz biały

Przygotowanie:
Piekarnik nagrzewamy do temperatury 180 stopni Celsjusza. Wszystkie warzywa obieramy i kroimy w kostkę i wraz z czosnkiem układamy do naczynia żaroodpornego. Delikatnie solimy, dodajemy liście laurowe i ziele angielskie, polewamy kilkoma łyżkami oliwy i mieszamy. Pieczemy przez około 20 minut. W międzyczasie w dużym garnku gotujemy osolona wodę i gotujemy w niej kaszę. Upieczone warzywa dorzucamy do garnka oraz wyłuskany i zmiażdżony czosnek. Doprowadzamy do wrzenia i gotujemy przez jakieś 2-3 minuty. Doprawiamy do smaku solą, pieprzem i koperkiem. Krupnik serwujemy z pajdą świeżego i chrupiącego chleba.

Czy warto jeść krupnik?

Chociaż krupnik nie jest ulubioną zupą Polaków, to coraz częściej po nią sięgamy. Jest tania i banalnie łatwa w przygotowaniu, a gęsta, sycąca, a w okresie jesienno-zimowym skutecznie rozgrzewa. To także doskonałe źródło zdrowia, a przy tym jest niskokaloryczna. Niektórzy z nią nie przepadają, ale może jednak warto dać szansę krupnikowi. Odpowiednio przyrządzony i doprawiony krupnik będzie nie tylko zdrowym, ale również bardzo smacznym pomysłem na obiad.