Jeżyny owoce – właściwości, witaminy i wartości odżywcze jeżyn
Latem zagajniki i lasy obfitują w jeżyny. Warto zbierać te słodko-kwaśne owoce, ponieważ pełne są związków bioaktywnych. Jedząc jeżyny wzmocnimy organizm, poprawimy wygląd skóry i pomożemy sobie przy różnego rodzaju dolegliwościach ze strony układu pokarmowego oraz sercowo-naczyniowego.
- Występowanie i zastosowanie jeżyn
- Jeżyna bezkolcowa na działkę i do ogródka
- Jeżyny są niezbędne w diecie antynowotworowej i nie tylko
- Jeżyny na dobrą pamięć
- Jeżyny dla zdrowych zębów
- Sok z jeżyn to remedium na zmiany skórne
- Jak wykorzystać liście i korzeń jeżyn?
- Jeżyna koreańska
- Jeżyny w kuchni
- Dlaczego warto jeść jeżyny?
Występowanie i zastosowanie jeżyn
Jeżyna (Rubus L.) jest rozłożystym, kolczastym krzewem, sięgającym maksymalnie kilku metrów wysokości. Występuje w Europie, Ameryce Północnej oraz w Azji, gdzie znajdziemy ją w lasach, zagajnikach, przy drogach i w zaroślach. W Polsce spotyka się kilkadziesiąt odmian jeżyny, do których należy zaliczyć również jeżynę bezkolcową, nadającą się do uprawiania na działce i we własnym ogrodzie. Jeżyna kwitnie w czerwcu i lipcu, wypuszczając białe lub jasnoróżowe kwiaty, owocuje latem. Jej jagody mają ciemny kolor, od fioletowego po czarny. Popularnie nazywamy je też ostrężynami, ostrężnicami lub ożynami. Mają przyjemny słodko-kwaśny smak, którym w kuchni wzbogacamy ciasta, tarty, śniadaniowe musli oraz przetwory. Jeżyny świetnie smakują także na surowo, z dodatkiem cukru i śmietany lub jogurtu. Warto je jeść ze względu na liczne właściwości lecznicze. Zresztą nie tylko owoce jeżyny je posiadają. W medycynie ludowej wykorzystuje się także liście i korzeń tej rośliny.
Jeżyna bezkolcowa na działkę i do ogródka
Tę odmianę jeżyny spotkamy głównie w przydomowych ogrodach. Jeśli decydujemy się posadzić ją u siebie i chcemy cieszyć się udanymi zbiorami, musimy pamiętać o kilku ważnych sprawach. Jeżyna ta wyrasta na wysokość ponad dwóch metrów i mocno się rozgałęzia, więc przy większej ilości sadzonek powinien być zachowany między nimi odpowiedni odstęp. Roślina ta potrzebuje żyznej, umiarkowanie kwaśnej gleby, bogatej w sole mineralne. Kluczowe w jej uprawie jest właściwe przycinanie pędów po owocowaniu i zapewnienie jej ochrony przed mrozami.
| Jedna filiżanka (około 144 gram) jeżyn zawiera |
|---|
*ZDS – zalecane dzienne spożycie |
Jeżyny są niezbędne w diecie antynowotworowej i nie tylko
Jeżyny mają szerokie zastosowanie w medycynie ludowej przede wszystkim ze względu na dużą zawartość antocyjanów. To właśnie te kolorowe pigmenty nadają jeżynom bogatą, ciemną barwę. Występują również w innych ciemnych owocach i warzywach – winogronach, wiśniach, śliwkach, malinach, burakach czy czerwonej kapuście.
Antocyjany to związki antyoksydacyjne, które wspomagają pracę serca, zapobiegają zmianom nowotworowym w obrębie całego organizmu, obniżają poziom cholesterolu oraz cukru we krwi, wspomagają odchudzanie, ograniczają stany zapalne, poprawiają ostrość widzenia oraz działają ochronnie na skórę. Ta ostatnia właściwość jest, w przypadku jeżyn, tym silniejsza, że bogate są one także witaminę E, czyli witaminę młodości. Poza tym zawiera się w nich także tłuszcze, białko, węglowodany, błonnik, witaminy – witamina A, witaminy z grupy B (witamina B1, B2, B3, B6 i B9), witamina C, E i K oraz minerały – cynk, fosfor, magnez, potas, sód, wapń i żelazo.
Poza antocyjanami, jeżyny zawierają też sporą ilość witaminy C, jednego z czołowych antyoksydantów, który dodatkowo usprawnia pracę układu krwionośnego – uszczelnia naczynia krwionośne, reguluje ciśnienie krwi, a także zapobiega miażdżycy, szkorbutowi i żylakom. Współwystępowanie witaminy C i antocyjanów w jednym produkcie to bardzo sprzyjające połączenie, ponieważ antocyjany zwiększają wchłanialność kwasu askorbinowego.
Te ciemne owoce są też doskonałym źródłem witaminy K. Witamina K jest powodem, dla którego nie krwawisz obficie, gdy się skaleczysz: pomaga w krzepnięciu krwi. Witamina K odgrywa również rolę w metabolizmie kości. Niedobór tej witaminy może prowadzić do nadmiernego przerzedzania kości i złamań. Może przyczyniać się do powstawania siniaków czy obfitych krwawień miesiączkowych.
Tylko jedna filiżanka surowych jeżyn dostarcza prawie 29 mikrogramów witaminy K — co stanowi ponad jedną trzecią zalecanej dziennej dawki.
Kto powinien szczególnie często sięgać po jeżyny? Osoby mające problem z ciśnieniem, borykające się z dolegliwościami układu sercowo-naczyniowego, narzekające na problemy ze skórą i diabetycy. Warto sięgać po te owoce, jeśli nasz wzrok jest narażony na pogorszenie się, na przykład przez trudne warunki pracy.
Jeżyny na dobrą pamięć
Według przeglądu badań opublikowanych w Journal of Agricultural and Food Chemistry spożywanie owoców leśnych, takich jak jeżyny, może poprawić zdrowie mózgu i zapobiec utracie pamięci spowodowanej starzeniem się. Dzieje się to na kilka sposobów. Jeżyny zawierają wysoki poziom przeciwutleniaczy, związków, które chronią komórki przed wolnymi rodnikami. Owoce jagodowe zmieniają też sposób, w jaki komunikują się neurony w mózgu. Te zmiany w sygnalizacji mogą zapobiegać stanom zapalnym w mózgu, które przyczyniają się do uszkodzenia neuronów i poprawiają zarówno kontrolę motoryczną, jak i funkcje poznawcze. Jednak potrzebne są dalsze badania, które pokażą, czy korzyści te są wynikiem pojedynczych związków wspólnych dla owoców jagodowych, czy też unikalne kombinacje chemikaliów w każdym owocu jagodowym mają po prostu podobne efekty.
Jeżyny dla zdrowych zębów
Możesz śmiało dodać jeżyny do swojego codziennego schematu dentystycznego. Według badań opublikowanych w Journal of Periodontal Research, antybakteryjne właściwości ekstraktu z jeżyny mogą pomóc w zapobieganiu lub wspomaganiu leczenia chorób dziąseł.
Wyniki wykazały, że ekstrakt był w stanie znacznie zmniejszyć aktywność o 40 proc. dwóch bakterii: Porphyromonas gingivalis i Fusobacterium nucleatum. Stwierdzono również, że ekstrakt z jeżyny pomaga hamować wzrost Streptococcus mutans, głównej bakterii występującej w próchnicy zębów, o około 30%. Oczywiście jest to tylko jedno badanie, ale odkrycia mogą być obiecujące dla opracowania metod leczenia chorób dziąseł w przyszłości.
Sok z jeżyn to remedium na zmiany skórne
W medycynie naturalnej świeży sok z jeżyn wykorzystuje się zewnętrznie do leczenia chorób i dolegliwości skóry. Przygotowane z niego okłady pomagają uporać się z wypryskami, trądzikiem i liszajami. Sok taki ma właściwości silnie nawilżające i pomaga chronić tkanki naskórka przed szkodliwym wpływem promieni słonecznych.
Jak wykorzystać liście i korzeń jeżyn?
Liście jeżyny, z uwagi na to, że zawierają dużo garbników, nadają się do leczenia stanów zapalnych, biegunek i wrzodów. Mają właściwości ściągające, bakterio- i grzybobójcze oraz pomagają hamować krwawienia. Medycyna naturalna ceni też korzeń jeżyny, który pozytywnie wpływa na pracę układu trawiennego, działa moczopędnie i minimalizuje obrzęki. Zarówno z liści, jak i z korzenia najlepiej przygotować napar.
Jeżyna koreańska
Rodzina Rubus, do której należą również maliny, jest reprezentowana przez naprawdę liczną grupę podrodzajów i sekcji, co daje nam kilkaset odmian. Badaniem poszczególnych z nich zajmuje się zresztą specjalny dział botaniki, zwany batologią.
Jedną z ciekawszych odmian jest jeżyna koreańska. Z owoców tych produkuje się bardzo popularny koreański trunek o nazwie Bokbunja. Jest to wino o bardzo mocnym i słodkim smaku, podawane najczęściej do dań rybnych i młodych ośmiorniczek. Uważa się, że jeżyny koreańskie, a zatem także wyrabiane z nich wino, mają pozytywny wpływ na poziom libido, bo stymulują produkcję testosteronu i poprawiają jakość spermy. Co charakterystyczne dla jeżyn w ogóle, zawarte w nich fitoestrogeny wpływają pozytywnie także na samopoczucie i siły witalne kobiet, hamując przykre objawy napięcia przedmiesiączkowego oraz menopauzy.
Jeżyny w kuchni
Sos jeżynowy
Sos z jeżyn najlepiej smakuje jako dodatek do kaczki. Ale można polewać nim także desery i ciasta.
Do jego przygotowania potrzebujemy:
- 250 g jeżyn
- 30 g cukru brązowego
- 1,5 łyżki maranty trzcinowatej
- 5 łyżek czerwonego wina
- laskę cynamonu
- kilka goździków
Przygotowanie:
W 100 ml wody zagotujmy cukier i jeżyny. Marantę rozmieszajmy w 50 ml wody aż osiągnie żelową konsystencję. Maranta to rodzaj skrobi, używanej najczęściej w kuchni karaibskiej czy wietnamskiej. To rzadki produkt w kuchni polskiej, ale warto się w niego zaopatrzyć, ponieważ jest świetny do żelowania. W przypadku jeżynowego sosu, marantę wrzucamy do gotujących się owoców i dodajemy przyprawy. Smażymy jeszcze przez kilka minut. Po tym czasie sos jest gotowy do podania, wystarczy tylko wyjąć z niego cynamon i goździki.
Smacznego!
Dlaczego warto jeść jeżyny?
Jeżyny zawierają szeroką gamę ważnych składników odżywczych, w tym potas, magnez i wapń, a także witaminy A, C, E i większość witamin z grupy B. Są również bogatym źródłem antocyjanów, silnych przeciwutleniaczy, które nadają jeżynom głęboki odcień fioletu. Mają mało kalorii, węglowodanów i tłuszczu. Jeżyny są również wszechstronne i łatwe je wkomponować do diety.
- Kim E. Hummer, Jules Janick; "Rubus Iconography: Antiquity to the Renaissance"; hort.purdue.edu; 2019-05-16;
- Kim E. Hummer; "Rubus Pharmacology: Antiquity to the Present in HortScience"; journals.ashs.org; 2019-05-16;
- College of Agriculture and Life Science Arizona; "Blackberry"; cals.arizona.edu; 2019-05-16;
- Lydia Kaume, Luke Howard, Latha Devareddy; "The Blackberry Fruit: A Review on Its Composition and Chemistry, Metabolism and Bioavailability, and Health Benefits"; researchgate.net; 2019-05-16;
- Aaron Kandola; "What are the benefits of blackberries?"; medicalnewstoday.com; 2019-05-16;
- "Jane Grigson’s Fruit Book"; Jane Grigson, Nebraska, USA 2007; 2019-05-16;
- edited by Yanyun Zhao, CRC Press; "Berry Fruit. Value Added Products For Health Promotion"; Boca Raton 2007; 2019-05-16;
Uwielbiam tarte jezyny z cukrem!!!! To smak mojego dziecinstwa. Bardzo interesujacy artykul. Komplement!