Kiełki rzodkiewki – właściwości i wartości odżywcze. Jak wyhodować kiełki rzodkiewki?
Kiełki to produkt znany już od czasów starożytnych. Ich cenne właściwości nie były wówczas tak znane i był to raczej produkt poboczny związany z uprawą różnego rodzaju roślin. Obecnie wiemy o nich już znacznie więcej. Przede wszystkim jesteśmy świadomi, że ten produkt to wyjątkowe źródło skoncentrowanych składników o działaniu prozdrowotnym. A jakich konkretnie składników szukać w kiełkach rzodkiewki?
Kiełki rzodkiewki – co to takiego?
Kiełki to nic innego, jak młode rośliny z danego gatunku, powstające z rozwijającego się zarodka. Często mówi się, że młoda roślina „kiełkuje” – co oznacza, że z zarodka wyrastają pierwsze, młodziutkie pędy rośliny – kiełki. Aby ten proces nastąpił, potrzebne jest zapewnienie pewnych warunków środowiska, w tym dostępu tlenu, wilgotności i odpowiedniej temperatury. Proces kiełkowania to nie tylko wyrastanie pędów z zarodka, ale i złożone przemiany biochemiczne wewnątrz nasion rośliny – w wyniku których składniki odżywcze zawarte w kiełkach stają się dużo lepiej przyswajalne dla układu pokarmowego człowieka, aniżeli te zawarte w samych nasionach.
Wartości odżywcze kiełków rzodkiewki
Przede wszystkim spotyka się kiełki różnego rodzaju warzyw. W przypadku kiełków rzodkiewki mamy do czynienia z bardzo młodymi pędami rzodkwi zwyczajnej – tej, którą znamy głównie pod postacią niewielkich czerwono-białych warzyw. W przeciwieństwie jednak do bulw rzodkiewki, kiełki są dostępne w sklepach przez cały rok. Ich uprawa bowiem nie wymaga tak dużego nakładu sił i tak złożonej technologii produkcji, jak w przypadku wyrastania bulw. Tak naprawdę kiełki rzodkiewki można wyhodować samodzielnie w każdym domu, o czym dowiesz się z kolejnego akapitu.
Wróćmy jednak do kiełków rzodkiewki w kontekście ich wartości odżywczych. Należą one do grupy kiełków średnio kalorycznych. Mają 41 kcal w 100 gramach, a zatem więcej od na przykład kiełków fasoli czy lucerny (około 30 kcal w 100 g), ale znacznie mniej od kiełków zielonego groszku czy soczewicy (odpowiednio 128 i 109 kcal w 100 g). Kiełki rzodkiewki zawierają około 3,8 gramów białka w 100 g produktu, co również plasuje je pod tym względem po środku rankingu kiełków. Kiełki rzodkiewki mają stosunkowo niewiele cynku, miedzi i żelaza. Ale są za to bardzo dobrym źródłem takich składników, jak magnez, witamina C, niacyna. Zawierają odpowiednio (w 100 g): 44 mg magnezu, ok. 30 mg witaminy C oraz 2,8 mg niacyny (witaminy B3). Trzeba przy tym podkreślić, że kiełki rzodkiewki (ale nie tylko – bo każde kiełki) charakteryzują się tym, że zawierają całą gamę witamin i soli mineralnych. Różnica między kiełkami rzodkiewki a innymi polega jedynie na tym, w jakich ilościach poszczególne składniki w nich występują.
Poza wspomnianymi mikroskładnikami charakteryzującymi kiełki rzodkiewki, warto podkreślić dodatkowe związki, jakie można spotykać w tym produkcie. Są to przede wszystkim: błonnik, chlorofil, enzymy, saponiny, fitohormony, tokoferole, polifenole (flawonoidy). Takie zestawienie naturalnych składników pochodzenia roślinnego sprawia, że regularne spożywanie kiełków może mieć korzystny wpływ na organizm człowieka.
Właściwości lecznicze i prozdrowotne kiełków rzodkiewki
Najważniejszą właściwością kiełków jest fakt, że działają przeciwutleniająco. Zawierają bowiem duże ilości antyoksydantów, które zwalczają lub redukują aktywność wolnych rodników – cząsteczek działających prostarzeniowo. Siła przeciwutleniającego działania kiełków rzodkiewki jest porównywalna z jednym z najsilniejszych przeciwutleniaczy – alfa-tokoferolem! Aktywność antyoksydacyjna wiąże się głównie z zawartością związków takich, jak polifenole i glikozydy w kiełkach. Warto podkreślić, że wraz ze zmniejszeniem stresu oksydacyjnego (stanu wywoływanego przez wolne rodniki), redukuje się ryzyko rozwoju chorób takich, jak nowotwory, choroby autoimmunologiczne, a także wszelkich procesów zapalnych.
Kiełki rzodkiewki (a także inne rodzaje kiełków) mogą wspomagać organizm w procesach jego detoksykacji i oczyszczania. Dzieje się tak dlatego, że związki obecne w kiełkach mają właściwości chelatujące (wiążące) jony metali (metali ciężkich). Dotyczy to na przykład kadmu, arsenu, ołowiu, rtęci. Ponadto dowiedziono, że kiełki mogą wspomagać pracę wątroby poprzez na przykład wspieranie procesów redukowania stężenia cholesterolu we krwi i/lub działanie ochronne wobec hepatocytów (komórek wątroby).
Z uwagi na zawartość magnezu kiełki rzodkiewki przyczyniają się do polepszenia kurczliwości mięśni, przesyłania informacji między komórkami nerwowymi, a także do regulowania ciśnienia tętniczego krwi i stężenia glukozy we krwi.
Ze względu na fakt, że kiełki rzodkiewki zawierają stosunkowo dużą zawartość witaminy C, mogą one przyczyniać się do polepszenia procesów odpornościowych organizmu oraz wyglądu i stanu skóry (dlatego, że witamina C jest niezbędna do syntezy kolagenu tworzącego „szkielet” skóry).
Istnieje kilka sposobów na przygotowanie domowej uprawy kiełków. Pierwsza z nich to metoda słoikowa – jak nazwa wskazuje, kiełki rozwijają się w odpowiednio przygotowanym środowisku w słoiczku. Z kolei druga to metoda, w której kiełki rosną na zwilżonym wodą podłożu. Poniżej przedstawiamy krok po kroku, jak przygotować domową hodowlę kiełków rzodkiewki danymi metodami:
- Metoda z zastosowaniem słoika – wybieramy wysoki słoik, do którego nasypujemy nasiona rzodkiewki. Słoik należy okryć kawałkiem tkaniny lub drobnej siateczki (warto wykorzystać do tego też gumkę, która przytrzyma tkaninę w otworze słoika), po czym nasiona zalewa się na 12 godzin wodą. Następnie wodę odlewamy, a słoik kładziemy na podstawce, otworem w dół, pod kątem tak, aby zapewniona była wymiana powietrza między wnętrzem słoika a środowiskiem zewnętrznym. Potem co 12 godzin płuczemy nasiona wodą o letniej temperaturze. Zwilżanie nasion powtarzamy aż do dnia, w którym z nasion wyrosną kiełki rzodkiewki. Może to potrwać w zależności od czynników środowiska już od dwóch dni do tygodnia, a nawet więcej.
- Metoda z wykorzystaniem zwilżonego podłoża – do tego potrzebny będzie talerzyk albo inne płaskie podłoże, na którym wyłożymy materiał (gaza, podłoże z ligniny albo bibuły filtracyjnej lub nawet można wykorzystać profesjonalne podłoże agarowe; przemysłowo wykorzystuje się włókno jutowe). Następnie materiał ten należy zwilżyć wodą i obsypać nasionami rzodkiewki. Aby zredukować parowanie wody z podłoża, można okryć je folią lub przykryć plastikowym pojemnikiem. Oczywiście należy dowilżać podłoże każdego dnia i zapewniać chociaż co pewien czas przepływ powietrza rozwijającym się nasionom.
Jeśli zaś chcesz bardziej profesjonalnie podejść do domowej hodowli kiełków, możesz zaopatrzyć się w urządzenie zwane kiełkownicą. To odpowiednio przygotowane tacki, na których rozkłada się nasiona. Tacki wyposażone są w zraszacz oraz w miejsce, gzie odpływa nadmiar wody, którą są nawilżane kiełki.
Kiełki rzodkiewki – przeciwwskazania
Mimo znaczącego pozytywnego wpływu na ludzki organizm, spożywanie kiełków w niektórych przypadkach może wiązać się z niekorzystnymi konsekwencjami. Kiedy i dlaczego warto uważać na kiełki?
Z uwagi na zawartość amin biogennych, takich jak na przykład histamina, spermidyna, spermina, tyramina – na kiełki rzodkiewki powinny uważać osoby, które miewają odczyny alergiczne po spożyciu produktów zawierających aminy biogenne (np. ryb wędzonych). Aminy biogenne mogą odpowiadać za występowanie wysypki, uczucia pieczenia w jamie ustnej, a także za problemy z oddychaniem czy migreny. Dotyczy to jednak spożycia wysokich ilości produktów zawierających aminy biogenne lub osób szczególnie wrażliwych na te związki.
Istnieje pewne ryzyko zatruć pokarmowych związane ze spożywaniem kiełków, Fakt, że kiełki rozwijają się w dużej wilgotności i temperaturze pokojowej może sprzyjać rozwojowi różnego rodzaju bakterii, w tym E. coli, Listeria monocytogenes. Jednak przechowywanie w niskiej temperaturze (najlepiej poniżej 8 stopni) i płukanie kiełków przed spożyciem minimalizuje ryzyko zakażenia.
Jak jeść kiełki rzodkiewki?
Najpopularniejszym sposobem podawania kiełków są kanapki i sałatki. Wystarczy po prostu posypać gotowe danie kiełkami, i gotowe! Warto przy tym podkreślić, że lekko pikantne kiełki rzodkiewki doskonale współgrają z pomidorami i ogórkami, a także mogą być świetnym dodatkiem na przykład do twarożków czy past.
Oto dwie inspiracje na to, jak wykorzystać kiełki rzodkiewki:
- Pasta twarożkowa z kiełkami: opakowanie twarogu chudego zblenduj lub wygnieć na pastę z posiekanym pomidorem, pęczkiem szczypiorku, garścią kiełków rzodkiewki. Dodaj odrobinę soli i pieprzu, wymieszaj i podawaj na chlebie.
- Pasta z łososia wędzonego z kiełkami: opakowanie łososia wędzonego wymieszaj z jogurtem greckim lub serkiem twarożkowym kanapkowym. Dodaj nasiona słonecznika, posiekanego ogórka kiszonego i garstkę kiełków rzodkiewki. Wymieszaj, pastę podawaj na pieczywie.
Kiełki rzodkiewki dla zdrowia człowieka
Kiełki rzodkiewki to bardzo wartościowy produkt będący źródłem skoncentrowanych składników o udowodnionym wpływie na zdrowie człowieka. Można wyhodować kiełki rzodkiewki samodzielnie w domu, dzięki czemu mamy pewność, że spożywamy w pełni naturalny produkt. Dodawajmy je do kanapek, sałatek, gotowych dań, past – ich delikatny smak nie zmieni aromatu całej potrawy, ale delikatnie go podkręci. A my skorzystamy na tym zdrowotnie.
- Cieślik I., Migdał W. (2011); "Aminy biogenne w żywności"; Bromatologia i Chemia Toksykologiczna. XLIV, 2011, 4, 1087–1096.;
- Lewicki P.; "KIEŁKI NASION JAKO ŹRÓDŁO CENNYCH SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH. ŻYWNOŚĆ."; Nauka. Technologia. Jakość, 2010, 6 (73), 18 – 33.;
- Gawlik-Dziki U., Kowalczyk D.; "Wpływ warunków ekstrakcji na aktywność przeciwutleniającą ekstraktów z kiełków rzodkiewki."; Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 2007, 1 (50), 132-139.;
- Szulc J. i wsp.; "METODY OTRZYMYWANIA KIEŁKÓW – OD UPRAW DOMOWYCH DO PRODUKCJI PRZEMYSŁOWEJ. ŻYWNOŚĆ."; Nauka. Technologia. Jakość, 2017, 24, 3 (112), 27 – 40.;
- Tyksiński W. i wsp.; "RÓŻNICE ODMIANOWE W AKUMULACJI KADMU I OŁOWIU PRZEZ RZODKIEWKĘ (RAPHANUS SATIVUS L.)."; Rocz. AR Pozn. CCCLVI, Ogrodn. 37: 209-215.;
