Ryż jaśminowy – opis, właściwości i zastosowanie. Zboże ryż jaśminowy ciekawostki
Choć ojczyzną ryżu jaśminowego jest Tajlandia, cieszy się popularnością na całym świecie, a ze względu na swoje unikalne walory bywa nazywany ryżowym „arystokratą”. Czym wyróżnia się ryż jaśminowy i jakim cechom zawdzięcza swoją oryginalną nazwę?
Historia i pochodzenie ryżu jaśminowego
Ryż jaśminowy to długoziarnista odmiana ryżu uprawiana w Tajlandii, występująca też pod bardziej oficjalną nazwą Thai Hom Mali. Początkowo występował w różnych, lokalnych wariantach, z których każda miała swoją własną nazwę. W 1954 roku państwowy urzędnik ds. ryżu zebrał 199 kłosów z pól w dystrykcie Bang Khla i przekazał je naukowcom prowadzącym stację doświadczalną w Khok Samrong. Tam poddano je szczegółowej ocenie, której celem było wyselekcjonowanie najczystszej i najlepszej odmiany. Efektem tych prac było wyodrębnienie linii o nazwie Khao Dawk Mali 105, którą komisja selekcyjna oficjalnie zatwierdziła jako gatunek polecany do uprawy i w 1959 roku przekazała rolnikom. Ta sama odmiana jest dziś znana na całym świecie jako ryż jaśminowy.
Oryginalny Thai Hom Mali jest współcześnie produkowany w pięciu prowincjach w północno-wschodniej Tajlandii. Ryż jaśminowy jest wrażliwy na światło – kwitnie w połowie października, a jego zbiory zaczynają się zwykle w drugim tygodniu listopada. Ziarna są długie i wąskie, jedwabiście gładkie i połyskliwe. Ugotowany ryż jaśminowy ma śnieżnobiały kolor (z wyjątkiem odmiany brązowej) i aksamitną, gąbczastą konsystencję. Określenie „jaśminowy” odwołuje się zarówno do jego bieli, jak i niezwykłego aromatu – ma delikatnie słodkawy smak i zapach, który porównuje się do woni liści pandanu, miodu oraz jaśminu. Jego źródłem jest 2-acetylo-1-pirolina – związek aromatyczny, który odpowiada też m.in. za zapach białego chleba.
Co ciekawe, w Tajlandii zarówno uprawa ryżu jaśminowego jak i dalsze procesy konieczne do pozyskania gotowych do spożycia ziaren podlegają ścisłym regulacjom. Nasiona wykorzystane w hodowli muszą pochodzić z Departamentu Ryżu lub jednej z organizacji, które zostały przez niego certyfikowane. Produkcja i pakowanie muszą odbywać się w obrębie odgórnie wyznaczonego obszaru geograficznego – celem jest zapewnienie konsumentom gwarancji pochodzenia i najwyższej jakości ryżu.
Poza Tajlandią, która jest jego głównym dostawcą, ryż jaśminowy uprawia się obecnie również w Kambodży, południowym Wietnamie i Laosie.
Właściwości zdrowotne ryżu jaśminowego
Choć ceni się go przede wszystkim za wyrafinowany smak, warto wiedzieć, że ryż jaśminowy ma też liczne wartości odżywcze. Jako produkt lekkostrawny i źródło łatwo przyswajalnych węglowodanów jest polecany sportowcom, a także osobom na dietach odchudzających. Nie zawiera glutenu, dzięki czemu mogą go spożywać także osoby na uczulone na ten składnik. Ponadto brązowa odmiana ryżu jaśminowego jest bogata w błonnik pokarmowy, który reguluje pracę jelit, przeciwdziałając zaparciom i hemoroidom.
Thai Hom Mali charakteryzuje wysoka zawartość witamin z grupy B – znajdziemy w nim tiaminę (B1), ryboflawinę (B2), niacynę (B3), kwas pantotenowy (B5), pirydoksynę (B6) oraz kwas foliowy (B9). Ten ostatni jest szczególnie istotny dla kobiet w ciąży jako substancja, która jest niezbędna do prawidłowego rozwoju układu nerwowego płodu. Właśnie z tego względu wielu lekarzy poleca spożywanie ryżu jaśminowego swoim ciężarnym pacjentkom. Nie można jednak zapominać, że witaminy z grupy B mają kluczowe znaczenie dla funkcjonowania organizmu każdego człowieka – oddziałują na serce, mięśnie, skórę, przemianę materii, układ nerwowy i naczyniowy.
Ryż jaśminowy jest też źródłem witaminy E oraz witaminy K. Tę pierwszą często określa się mianem „witaminy młodości” – jako silny przeciwutleniacz chroni komórki przed uszkodzeniami powodowanymi przez wolne rodniki. Ponadto m.in. przeciwdziała zlepianiu się płytek krwi, zmniejszając ryzyko tworzenia się zakrzepów, a także wspomaga prawidłową pracę narządu wzroku. Witamina K z kolei ma m.in. wpływ na krzepnięcie krwi oraz ma znaczenie dla prawidłowej pracy mózgu. Wykazuje też działanie antybakteryjne i przeciwzapalne.
Kolejną ważną grupą składników zawartych w ryżu jaśminowym są ważne dla zdrowia mikroelementy, takie jak żelazo, cynk, potas, sód, mangan, miedź, fosfor, selen i magnez. Ich obecność pozytywnie wpływa na gospodarkę wodno-elektrolitową i pomaga regulować ciśnienie krwi. Warto też podkreślić, że potas zmniejsza wydalanie wapnia z moczem, co korzystnie oddziałuje na kondycję kości i zapobiega powstawaniu kamieni nerkowych. Z kolei mangan działa antyoksydacyjnie, chroniąc układ krążenia, a także poprawia stan włosów i paznokci.
Wszystkie powyższe cechy sprawiają, że ryż jaśminowy – szczególnie brązowy – jest uważany za zdrowy element zróżnicowanej diety. Za jego sprawą dostarczamy do organizmu ważne witaminy i minerały, co przekłada się na jego lepsze funkcjonowanie. Ponieważ ryż jaśminowy jest lekkostrawny, sprawdzi się podczas odchudzania, a także w przypadku dolegliwości ze strony układu pokarmowego.
Ryż jaśminowy nie jest jednak całkowicie pozbawiony wad – zwłaszcza biała odmiana należy do produktów o wysokim indeksie glikemicznym. Oznacza to, że po jego spożyciu następuje gwałtowny wzrost poziomu cukru we krwi, co z kolei skutkuje dużym wyrzutem insuliny. Z tego względu nie jest polecany osobom chorującym na cukrzycę.
Ryż jaśminowy w kuchni
Miłośnicy kuchni azjatyckiej doskonale wiedzą, że ryż jaśminowy stanowi podstawę jej wielu dań. Jego delikatny smak i lekkość nadają mu uniwersalny charakter – ryż ten pasuje do wszystkich potraw, zarówno słodkich, jak i słonych. Jest popularnym dodatkiem do mięsa, ryb oraz warzyw. Z oczywistych względów dobrze komponuje się ze słodko-kwaśnymi sosami. Wykorzystuje się go też jako bazę w wielu daniach smażonych, jak np. tajskie Khao Pad, występujące w licznych wariantach mięsnych i warzywnych.
Ze względu na swój słodki posmak, ryż jaśminowy doskonale nadaje się też jako składnik deserów. Można zrobić z niego np. kleik z dodatkiem owoców, poza tym bardzo często jest podawany w połączeniu z mlekiem kokosowym. Sprawdzi się też jako składnik puddingu.
Jak prawidłowo ugotować ryż jaśminowy?
Niewłaściwie ugotowany ryż jaśminowy może stracić swoje walory smakowe i, co gorsza, dobroczynne właściwości. Jak więc robić to prawidłowo? Przede wszystkim ryżu jaśminowego nie należy solić, ponadto – o ile nie jest to wymóg konkretnego przepisu – nie powinno się go wcześniej namaczać ani płukać. Wystarczy wsypać go do garnka i zalać zimną wodą w odpowiedniej ilości – na 1 szklankę ryżu zwykle przypadają 2 szklanki wody.
Gdy woda zacznie wrzeć, należy przykryć garnek i gotować ryż przez ok. 20 minut na wolnym ogniu, uważając, by go nie przypalić. Gotowy ryż powinien wchłonąć całą wodę.
Przepis na ryż jaśminowy z limonką i mlekiem kokosowym
Składniki:
- 1 łyżka oleju kokosowego
- drobno posiekany szczypiorek z ok. 4 cebulek
- 2 szklanki ryżu jaśminowego
- 400 ml mleka kokosowego
- 500 ml bulionu drobiowego
- 1 limonka
Przygotowanie:
Na patelni rozgrzej olej kokosowy, dodaj szczypiorek i smaż do miękkości na małym ogniu przez ok. 2 minuty. Dodaj ryż i upewnij się, że wszystkie ziarenka są pokryte olejem. Wlej na patelnię bulion, mleko kokosowe i skórkę z limonki. Przekrój owoc na pół i dorzuć obie części do pozostałych składników na patelni. Doprowadź całość do wrzenia. Przykryj patelnię, zmniejsz ogień i gotuj przez ok. 15-20 minut do momentu, aż ryż wchłonie cały bulion i mleko. Wyłącz ogień i odczekaj jeszcze 5 minut, nie zdejmując w tym czasie pokrywki. Następnie usuń z patelni limonkę i wyciśnij z niej miąższ, dodając go do ryżu. Wymieszaj całość za pomocą widelca, po czym możesz podawać danie.
Dlaczego warto jeść ryż jaśminowy?
Ryż jaśminowy nie bez powodu cieszy się uznaniem na całym świecie. Jego wyjątkowy zapach i delikatny smak czynią z niego smaczny składnik wielu potraw, nie tylko tych charakterystycznych dla kuchni azjatyckiej. Komponuje się z daniami mięsnymi i warzywnymi, słodkimi i słonymi, a także stanowi bazę wielu pysznych deserów.
Ten gatunek ryżu zasługuje też na uwagę ze względu na zawartość cennych witamin (szczególnie tych z grupy B) oraz mikroelementów, które przyczyniają się do prawidłowej pracy organizmu i, w konsekwencji, lepszego samopoczucia. Ryż jaśminowy jest jednocześnie lekki i sycący, a także delikatny dla układu pokarmowego, dzięki czemu może stanowić element diety podczas problemów jelitowo-żołądkowych. Jego walory docenią też osoby zawodowo uprawiające sport, a także pragnące się pozbyć nadprogramowych kilogramów.
Wybierając ryż jaśminowy w sklepie warto zwrócić uwagę na informacje dotyczącego jego pochodzenia – oryginalny tajski ryż posiada oznaczenie potwierdzające jego oryginalność i najwyższą jakość. Ponadto ziarna nie powinny być połamane, co niestety nie zawsze da się sprawdzić ze względu na różne typy opakowań. Oprócz najpopularniejszego, białego ryżu jaśminowego, warto wypróbować też jego brązową wersję, która ma jeszcze więcej walorów zdrowotnych.
- Vanavichit A. i in.; "Thai Hom Mali Rice: Origin and Breeding for Subsistence Rainfed Lowland Rice System"; 2020-07-23;
- https://www.medicaldaily.com/jasmine-rice-health-benefits-will-surprise-you-451082; 2020-07-23;
- https://healthyeating.sfgate.com/benefits-jasmine-rice-11081.html; 2020-07-23;
- https://www.livestrong.com/article/406304-is-jasmine-rice-healthy/; 2020-07-23;
- https://www.healthylittlefoodies.com/coconut-lime-rice/; 2020-07-23;
