Bułka tarta ‒ właściwości, skład i rodzaje bułki tartej

Bułka tarta to niezbędny produkt w każdej polskiej kuchni. Choć nazywa się ją „bułką tartą”, może być przygotowywana z różnego rodzaju pieczywa. Kojarzona przede wszystkim z panierką do tradycyjnych schabowych czy mielonych, ma jednak o wiele więcej zastosowań. Czasem w daniach jest wyraźnie obecna w postaci kruszonki, innym razem in cognito zagęszcza sosy, wypełnia zupy i gulasze, faszeruje drób. Każdy z dzieciństwa pamięta też złotą warstwę smażonej na maśle bułki tartej polaną na zieloną fasolkę szparagową lub na inne warzywa. Łatwa w przygotowaniu, jest też świetną metodą na wykorzystanie niezjedzonego, podeschniętego pieczywa. Dzięki temu nie musimy wydawać pieniędzy na sklepową bułkę tartą, a jednocześnie nie wyrzucamy jedzenia. To bardzo ekonomiczne rozwiązanie.

Prehistoryczna bułka tarta

Trudno dotrzeć do momentu, od którego bułka tarta zaczęła być świadomie wykorzystywana w kuchni. Jest jednak ciekawostka z nią związana, która sięga czasów prehistorycznych. Bułka tarta była ostatnio na ustach wszystkich archeologów! Zwęglone okruszki chleba, w postaci znanej nam bułki tartej, zostały znalezione w prehistorycznym palenisku. Świadczą one, że chleb produkowany był dużo wcześniej niż powstało rolnictwo.

Okruszki znaleziono na pustyni w północno-wschodnim Jordanie, a badania wykazały, że pochodzą sprzed 14 000 lat. Pochodziły z takich roślin jak jęczmień, kukurydza, pszenica i owies. Do produkcji chleba używano przesianej mąki, a pieczono go w popiele po ognisku lub na rozgrzanym kamieniu. Archeologowie uważają, że pieczywo przez ludy zbieracko-łowieckie było traktowane jako prowiant na podróż lub wykorzystywane w trakcie rytualnych uczt. Ta „przypadkowa” bułka tarta, mimo że niewykorzystywana przez ludy prehistoryczne, nam współczesnym pomogła dokonać fascynujących odkryć.

Wykorzystanie bułka tarta

Zastosowań bułki tartej jest wiele i pewnie trudno będzie wymienić wszystkie. Jest z pewnością najpowszechniejszym składnikiem panierek zarówno do kotletów mięsnych, jak i wegetariańskich oraz wegańskich. Równie często panieruje się nią filety rybne lub całe ryby.

Domową bułkę tartą warto dodać do warzyw małym dzieciom, szczególnie takim, które cieszą się dużym apetytem. Tym sposobem danie nabierze objętości, będzie bardziej syte i wzbogaci się o produkt pełnoziarnisty, jeśli takie pieczywo wybierzemy do jej przygotowania.

Bułka tarta może być też wspaniałym dodatkiem do makaronów, sałatek i zup. Doprawiona, chrupka bułka nada daniu tekstury i wspaniale je zagęści.

Świetnie posłuży też do związania masy mięsnej na kotlety mielone lub klopsy.Tak samo zadziała, jeśli dodamy ją do farszu czy do niektórych ciast, np. ciężkich, wilgotnych ciast czekoladowych.

W polskiej kuchni popularne jest smażenie bułki tartej na maśle i polewanie nią warzyw do obiadów, klusków leniwych lub kopytek. Smakuje wyśmienicie!

Czym zastąpić bułkę tartą?

Dla osób na diecie bezglutenowej istnieją dobre zastępniki bułki tartej. Mogą być nimi pokruszone płatki kukurydziane lub quinoa. Sprawdzą się też zmielone płatki owsiane, orzechy czy wiórki kokosowe.

Bułka tarta – rodzaje i jej przechowywanie

Bułka tarta ma wiele zastosowań, dlatego ma też wiele rodzajów. Jej główny podział polega na tę, którą kupisz w sklepie i na tę przygotowaną w domu.

• Świeża opiekana – jednodniowe pieczywo mielimy, a powstałe okruszki skrapiamy oliwą i opiekamy w piekarniku. Ci, którzy chcieliby wzbogacić smak takiej bułki tartej, mogą dodać do niej sól, pieprz, czosnek lub inne ulubione przyprawy.
• Świeża nieopiekana – jeżeli chcemy użyć bułki tartej do zagęszczenia zupy lub do związania mięsa na kotlety czy klopsy, lepiej wczorajszy chleb zmielić i pominąć opiekanie. W ten sposób okruszki będą bardziej chłonne i lepiej spełnią swoją funkcję.
• Panko – jest to popularna bułka tarta, którą można kupić w sklepie. Zrobiona z białego pieczywa bez skórki, w stylu japońskim. Jest mało chłonna, dlatego najlepiej jej używać, kiedy pragnie się nadać daniom lekko chrupką teksturę. 
• Klasyczna – zwykła bułka tarta, obecna w każdym supermarkecie. Oczywiście lepiej przygotować taką w domu, jednak jeżeli chcemy uprościć i przyspieszyć gotowanie, wciąż może się przydać do nadania gęstości, związania dania oraz do panierki.
• Włoska – można kupić w sklepie lub przygotować samodzielnie w domu. Włoska bułka tarta wyróżnia się dodatkiem włoskich przypraw, takich jak: oregano czy bazylia. Zawiera również sól kamienną, pieprz zielony, natkę pietruszki oraz granulowaną cebulę i czosnek.

Kupna bułka tarta przetrwa 6 miesięcy, a przechowywana w lodówce nawet dwa lata. Może jednak nabrać w niej wilgoci, dlatego nie jest to do końca dobre rozwiązanie. Samodzielnie przygotowaną bułkę tartą najlepiej zamrozić i trzymać do 3 miesięcy. Jednak przed włożeniem jej do zamrażalnika najlepiej dobrze ją wysuszyć, wtedy pozostanie sypka. Można przechowywać ją w zamykanym pojemniku lub poporcjować i zamknąć w torebkach strunowych. Jeżeli ktoś nie lubi mrożenia, bułkę tartą można trzymać w suchym miejscu w pokojowej temperaturze, jednak wtedy czas przydatności do spożycia znacznie się skróci.

Bułka tarta – witaminy i wartości odżywcze

Bułka tarta jest tak samo odżywcza, jak pieczywo, z którego jest zrobiona. Jeśli przygotowujemy zdrową wersję bułki tartej z ciemnego pieczywa, dostarczymy sobie dużo błonnika, ale także białko, tłuszcze, węglowodany, witaminy – witaminy z grupy B (witamina B1, B2 i B3) i minerały – cynk, fosfor, magnez, manganu, potas, sód, wapń i żelazo.

Z reguły jednak bułka tarta wyprodukowana jest z jasnego pieczywa, nie ma zatem zbyt wiele witamin i soli mineralnych. Ma za to niestety dużo kalorii – jedna porcja bułki tartej (28 g) to ok. 110 kcal, a jeśli smażymy ją na maśle, sporo więcej.

Bułka tarta w kuchni

Jak zrobić panierkę do kotleta schabowego, wie każdy. Dlatego my proponujemy przepisy na dwie niekonwencjonalne przekąski z udziałem bułki tartej, które świetnie sprawdzą się jako dodatek do dania głównego lub jako przystawka.

„Popcorn” z kalafiora

Składniki:

• 1 kalafior pokrojony w małe, mieszczące się w buzi kawałki
• 1 jajko
• 2 łyżki mleka
• 100 g świeżej bułki tartej
• 15 g parmezanu lub Grana Padano
• 1 łyżka czosnku granulowanego
• 2 gałązki tymianku, same liście
• 1 pełna łyżka wędzonej papryki
• ½ łyżki suszonego oregano
• sól himalajska i świeżo zmielony pieprz do smaku

Przygotowanie:
Kawałki kalafiora gotować w osolonej wodzie przez ok. 2 minuty do momentu delikatnego zmięknięcia. Podgotowane kawałki kalafiora rozłożyć na blasze piekarnika wyłożonego papierem do pieczenia. Pozostawić do wysuszenia na ok. 20 minut. W międzyczasie rozgrzać piekarnik do 180°C. Zmieszać w misce jajko i mleko. W drugiej misce połączyć bułkę tartą, wybrany ser, czosnek granulowany, tymianek, wędzoną paprykę, oregano oraz sól i pieprz do smaku. Umoczyć w jajku z mlekiem każdy kawałek kalafiora. Następnie obtoczyć w bułce tartej z serem i przyprawami.Obtoczone kawałki kalafiora ułożyć na blasze w odległości od siebie i piec na środkowej półce przez 20 minut. Po tym czasie obrócić kawałki na drugą stronę i piec jeszcze 10 minut. Serwować na ciepło.

Faszerowane pieczarki z niebieskim serem pleśniowym i aioli

Składniki:
(na pieczarki)

• 12 dużych pieczarek
• 100 g masła
• 100 g bułki tartej
• 1 przeciśnięty przez praskę ząbek czosnku
• sól morska i świeżo zmielony pieprz
• 1 łyżka posiekanego szczypiorku
• 100 g niebieskiego sera pleśniowego

(na aioli)

• 2 przeciśnięte przez praski ząbki czosnku
• 2 żółtka
• 1 łyżka musztardy
• 150 ml oliwy z oliwek
• 1 łyżka natki pietruszki
• ½ łyżki wędzonej papryki
• sok z połowy cytryny

Przygotowanie:
Wydrążyć pieczarki (usunąć nóżki). Na patelni na małym ogniu rozgrzać 50 g masła. Rozłożyć pieczarki kapeluszami w dół i doprawić solą i świeżo zmielonym pieprzem. Smażyć pod przykryciem na małym ogniu przez 20 minut. Na innej małej patelni rozpuścić pozostałe 50 g masła i polać pieczarki. Zmieszać 50 g bułki tartej z czosnkiem i wykruszyć niebieski ser pleśniowy. Mieszankę rozłożyć po równo na pieczarki. Smażyć jeszcze 5-10 minut do momentu stopnienia sera. W międzyczasie przygotować sos aioli: w misce połączyć czosnek z żółtkami i musztardą i, mieszając, wlewać powoli oliwę. Dodać natkę pietruszki, sok z cytryny, wędzoną paprykę i doprawić solą i świeżo zmielonym pieprzem. Pozostałą bułkę tartą uprażyć na patelni i posypać pieczarki. Podawać ciepłe z odrobiną sosu aioli.

Bułka tarta to podstawowy produkt w każdej kuchni, niezależnie od tego, czy preferujemy kuchnię tradycyjną, czy tę mniej konwencjonalną. Mnogość jej zastosowań i funkcji jest wielka, a jednocześnie niezwykle łatwo ją przygotować. Warto dlatego poświęcić chwilę czasu i wyposażyć się w domową bułkę tartą, niż zdawać się na sklepowe produkty.